आः दीर्घकालिन सवालय् वनेमाः
श्रीकृष्ण महर्जन
थौंकन्हय् ३ नम्बर प्रदेश व थुगु प्रदेशया मुख्य मन्त्री जुयादीम्ह ब्यक्तित्वया बारे नेवाः ख्यलय् तसकं बहस जुयाच्वंगु दु । ३ नम्बर प्रदेशया मुख्य मन्त्री नेवाः अष्टलक्ष्मी शाक्य यायेमाली धकाः एमालेया ब्रम्हु नेतात जाना ब्रम्हुयात हे त्याकल धाइपिं दु । अथे हे एमाले दुने माधव नेपाल गुट जुया बूगु अले केपी ओली गुट त्याःगु धाइपिं दु ।
उगु हे कथं नेवाः जूसां नं नेवाःतय्गु नितिं आः तक छुं हे मयाःम्ह जूगुलिं शाक्य बूगु धाइपिंनिसें नेवाः हे जुया नं नेवाःया विरुद्ध उम्मेदवार जूम्ह ब्रम्हुया समर्थक व प्रस्तावक तकं नेवाः जूगुलिं नेवाःतय्सं हे शाक्ययात मत मबिउगु खः धाइपिं नं दु । थुगु ल्याखं स्वल धाःसा एमाले दुनेया अन्तर विरोध, नेवाः व ब्रम्हुया दथुइ अन्तरविरोधया झ्वलय् हे ब्रम्हु ३ नम्बर प्रदेशया मुख्यमन्त्री जुल धकाः धायेछिं ।
नेवाः व तामाडतय्गु बाहुल्यता दुगु कथं नालातःगु अले नेवाःत मुख्यमन्त्री जुइगु संभावना दुगु प्रदेश धइगु हे ३ नम्बर प्रदेश खः अले मेगु प्रदेशय् ला म्हगस तकं खंकेम्वाःगु जुया हे नेवाःतय्सं थुगु प्रदेशय् मुख्यमन्त्री नेवाः हे जूसा जिउ धकाः तायेकीगु स्वाभाविक हे खः ।
नेवाः व तामाङत थःपिनिगु नितिं छुं हे मजुल धकाः तायेकी धकाः एमाले व माओवादी केन्द्रया शीर्ष नेतातय्सं ३ नम्बर प्रदेशया सभामुखय् नेवाः व उपसभामुखय् तामाडयात ल्ययेगु ज्या तकं याःगु दु । थुकिया अर्थ नेवाः व तामाङत पहिचानया नितिं दना वल धाःसा कन्हय् ज्यामछिनेफु धकाः तायेका अथे सभामुख व उपसभामुख पदया नितिं जक ल्यःगु धायेछिं ।
कार्यकारी पदय् ब्रम्हु अले मानार्थ कथंया पदय् जक नेवाः व तामाडयात ल्यःगु धइगु नेवाः व तामाडतय्त तं मचायेकेगु नितिं खः धकाः अःपुक हे धायेछिं ।
संघीय संरचानाय् वने धुंकाः मुलुकय् न्हय्गू प्रदेश दयेकूगु खःसा न्हय्गू मध्ये २ नम्बर प्रदेश बाहेकया अवस्था स्वल धाःसा फुक्क धइथें ३ नम्बर प्रदेशया अवस्था थें हे खः । मेमेगु प्रदेशय् मेमेगु जानजाति, मधेसी नापं उत्पीडित समुदायपाखें अप्वः बसोवास यानाच्वंगु खःसा ३ नम्बर प्रदेशय् नेवाः व तामाडतय्गु जनसंख्या अप्वः दगु अवस्था खः । मुख्यमन्त्रीया सवालय् छगू हे कथंया मुल समस्या जुयाच्वंगु खने दु । अले आशांद्यागु खनेदु उत्पीडित समुदाय ।
प्रदेशया मुख्यमन्त्री जक मखु आः प्रदेशया नांया सवालय् नं अज्वःगु हे कथंया समस्या अवश्य नं वइ । आः तक प्रदेशया नां १ निसें ७ तक तयातःगु दुसा उगु प्रदेशया नां आः पहिचानया आधारय् तयेगु ज्या अःपुक जुइगु अवस्था मदु धकाः धायेछिं । ३ नम्बर प्रदेशया हे सवालय् जक स्वल धाःसां नं नांया सवालय् तःधंगु मत भिन्नता दु ।
नेवाः न्ह्यलुवातय्सं ३ नम्बर प्रदेशया नां नेवाः तामाङ प्रदेश धकाः नां तयेमाः धयाच्वंगु दुसा गुलिं गुलिसिनं धाःसा नेपालमण्डल प्रदेश धकाः नां तयेमाः धयाच्वंगु दु । कन्हय् वना नेवाः व तामङतय्गु ब्यागलं ब्यागलं कथंया प्रदेश दयेकेत जिइक नेवाः तामाड प्रदेश नां तयेमाः धायेगु याना वयाच्वंगु खःसा गुलिं गुलिनिसं धाःसा ऐतिहासिक नां नेपालमण्डल तयेमाः धायेगु याना वयाच्वंगु दु । नेवाः तामाड प्रदेश धकाः नां तयेगु धइगु जातीय पहिचनया आधारय् तामाडत व नेवाःत जाना वनेगु कथंया नां खःसा नेपालमण्डल धइगु ऐतिहासिक भूगोलया नां खः ।
थ्व हे दथुइ पशुपति प्रदेश, नारायणी प्रदेश, वागमती प्रदेश, स्वयम्भु प्रदेश, मञ्जुश्री प्रदेश नां तयेमाः धकाः तकं तर्क तयाच्वंगु दु । खस आर्यतय्सं जक मखु नेवाःतय्सं तकं थुकिइ बहस यानाच्वंगु दु । पशुपतिनाथया देगः दुगुलिं पशुपति प्रदेश धायेमाःगु, थुगु प्रदेशया दक्ले तःधंगु खुसी नारायणी जुगुलिं नारायणी प्रदेश धायेमाःगु, वागमती सभ्यता विकास जूगुलिं वागमती प्रदेश धायेमाःगु, स्वयम्भुनाथ दुगुलिं स्वयम्भु प्रदेश धायेमाःगु, स्वनिगःया लः पिछ्वयेगु ज्या याःगुलिं मञ्जुश्री प्रदेश धायेमाः धकाः तर्क तयेगु यानाच्वंगु दु ।
थ्व धइगु भुगोल, धर्म, खुसी लगायतया नां स्वना नेवाः पहिचानयात प्राथमिकता मतसे नां तयेमाः धाइपिनिगु तर्क खः । थौंया इलय् ३ नम्बर प्रदेशया नां छु तयेमाः धकाः सुना गुुगु कथं धयाच्वन इमिसं थःथःगु चेतना स्तर कथं अले राजनीतिक पार्टी व नेतातय्गु प्रभावया अधारय् धयाच्वंगु खने दु । बास्तवय् नेपालय् संघीयता हयेमाःगु धइगु खुसिया नितिं मखु, धर्मया नितिं नं मखु अले भूगोलया नितिं नं मखु । थनच्वंपिं उत्पीडित समुदायायात न्ह्यःने यंकेगु नितिं, मधेसी, आदिवासी जनजातितय्गु अधिकार स्थापित यायेगु नितिं हे
खः ।
थौं नां वा प्रदेशया मुख्यमन्त्रीया बारे गुगु कथं नेवाः समाज दुने बहस जुयाच्वन अले टिप्पणी यायेगु ज्या जुयाच्वन बास्तवय् थ्व छगू कथंया तत्कालिन विषय जक खः । दीर्घकालिन रुपं स्वयेगु खःसा मूल विषय ला संविधान हे खः ।
संविधानं खस आर्ययात पहिलो दर्जाया नागरिक दयेकूगु अले आदिवासी जनजातियात दोस्रो दर्जाया नागरिक दयेकूगुलिं हे खः ।
खस आर्यया परिभाषा हे संविधानय् दुगु अले आदिवासी जनजातिया परिभाषा आः ऐनं यायेमालीगु अवस्था ब्वलंगु दु ।
देय्या मूल कानुन धइगु संविधान खः अले व हे संविधान अन्तर्गत दयेकीगु क्वय्यागु कानुन धइगु ऐन खः । आः आदिवासी जनजाति दुने नेवाःत नं लाः धकाः परिभाषा यायेगु ज्या ऐनं याइ ।
उकिं थौंया इलय् तत्कालया विषययात कया बहस यायेगु ज्या जक मखु दीर्धकाल कथं वनेगु नितिं पहिचानया मुद्दायात थुइकेगु, भ्रमय् लानाच्वंपिं नेवाःतय्त भ्रमं मुक्त यायेगु, दलया नेतातपाखें आशा याना नेवाः नुगः त्वःताः वनाच्वंपिन्त नेवाः नुगः ब्वलंके बिइगु नाप नापं थःपिनिगु हक अधिकारया नितिं थुइकेगु अभियान न्ह्याकेमाःगु अवस्था दु । अधिकारया नितिं माःगु कथंया संघर्ष यायेगु नितिं वातावरण तयार यायेमाःगु अवस्था
दु ।
श्रीकृष्ण महर्जन
थौंकन्हय् ३ नम्बर प्रदेश व थुगु प्रदेशया मुख्य मन्त्री जुयादीम्ह ब्यक्तित्वया बारे नेवाः ख्यलय् तसकं बहस जुयाच्वंगु दु । ३ नम्बर प्रदेशया मुख्य मन्त्री नेवाः अष्टलक्ष्मी शाक्य यायेमाली धकाः एमालेया ब्रम्हु नेतात जाना ब्रम्हुयात हे त्याकल धाइपिं दु । अथे हे एमाले दुने माधव नेपाल गुट जुया बूगु अले केपी ओली गुट त्याःगु धाइपिं दु ।
उगु हे कथं नेवाः जूसां नं नेवाःतय्गु नितिं आः तक छुं हे मयाःम्ह जूगुलिं शाक्य बूगु धाइपिंनिसें नेवाः हे जुया नं नेवाःया विरुद्ध उम्मेदवार जूम्ह ब्रम्हुया समर्थक व प्रस्तावक तकं नेवाः जूगुलिं नेवाःतय्सं हे शाक्ययात मत मबिउगु खः धाइपिं नं दु । थुगु ल्याखं स्वल धाःसा एमाले दुनेया अन्तर विरोध, नेवाः व ब्रम्हुया दथुइ अन्तरविरोधया झ्वलय् हे ब्रम्हु ३ नम्बर प्रदेशया मुख्यमन्त्री जुल धकाः धायेछिं ।
नेवाः व तामाडतय्गु बाहुल्यता दुगु कथं नालातःगु अले नेवाःत मुख्यमन्त्री जुइगु संभावना दुगु प्रदेश धइगु हे ३ नम्बर प्रदेश खः अले मेगु प्रदेशय् ला म्हगस तकं खंकेम्वाःगु जुया हे नेवाःतय्सं थुगु प्रदेशय् मुख्यमन्त्री नेवाः हे जूसा जिउ धकाः तायेकीगु स्वाभाविक हे खः ।
नेवाः व तामाङत थःपिनिगु नितिं छुं हे मजुल धकाः तायेकी धकाः एमाले व माओवादी केन्द्रया शीर्ष नेतातय्सं ३ नम्बर प्रदेशया सभामुखय् नेवाः व उपसभामुखय् तामाडयात ल्ययेगु ज्या तकं याःगु दु । थुकिया अर्थ नेवाः व तामाङत पहिचानया नितिं दना वल धाःसा कन्हय् ज्यामछिनेफु धकाः तायेका अथे सभामुख व उपसभामुख पदया नितिं जक ल्यःगु धायेछिं ।
कार्यकारी पदय् ब्रम्हु अले मानार्थ कथंया पदय् जक नेवाः व तामाडयात ल्यःगु धइगु नेवाः व तामाडतय्त तं मचायेकेगु नितिं खः धकाः अःपुक हे धायेछिं ।
संघीय संरचानाय् वने धुंकाः मुलुकय् न्हय्गू प्रदेश दयेकूगु खःसा न्हय्गू मध्ये २ नम्बर प्रदेश बाहेकया अवस्था स्वल धाःसा फुक्क धइथें ३ नम्बर प्रदेशया अवस्था थें हे खः । मेमेगु प्रदेशय् मेमेगु जानजाति, मधेसी नापं उत्पीडित समुदायपाखें अप्वः बसोवास यानाच्वंगु खःसा ३ नम्बर प्रदेशय् नेवाः व तामाडतय्गु जनसंख्या अप्वः दगु अवस्था खः । मुख्यमन्त्रीया सवालय् छगू हे कथंया मुल समस्या जुयाच्वंगु खने दु । अले आशांद्यागु खनेदु उत्पीडित समुदाय ।
प्रदेशया मुख्यमन्त्री जक मखु आः प्रदेशया नांया सवालय् नं अज्वःगु हे कथंया समस्या अवश्य नं वइ । आः तक प्रदेशया नां १ निसें ७ तक तयातःगु दुसा उगु प्रदेशया नां आः पहिचानया आधारय् तयेगु ज्या अःपुक जुइगु अवस्था मदु धकाः धायेछिं । ३ नम्बर प्रदेशया हे सवालय् जक स्वल धाःसां नं नांया सवालय् तःधंगु मत भिन्नता दु ।
नेवाः न्ह्यलुवातय्सं ३ नम्बर प्रदेशया नां नेवाः तामाङ प्रदेश धकाः नां तयेमाः धयाच्वंगु दुसा गुलिं गुलिसिनं धाःसा नेपालमण्डल प्रदेश धकाः नां तयेमाः धयाच्वंगु दु । कन्हय् वना नेवाः व तामङतय्गु ब्यागलं ब्यागलं कथंया प्रदेश दयेकेत जिइक नेवाः तामाड प्रदेश नां तयेमाः धायेगु याना वयाच्वंगु खःसा गुलिं गुलिनिसं धाःसा ऐतिहासिक नां नेपालमण्डल तयेमाः धायेगु याना वयाच्वंगु दु । नेवाः तामाड प्रदेश धकाः नां तयेगु धइगु जातीय पहिचनया आधारय् तामाडत व नेवाःत जाना वनेगु कथंया नां खःसा नेपालमण्डल धइगु ऐतिहासिक भूगोलया नां खः ।
थ्व हे दथुइ पशुपति प्रदेश, नारायणी प्रदेश, वागमती प्रदेश, स्वयम्भु प्रदेश, मञ्जुश्री प्रदेश नां तयेमाः धकाः तकं तर्क तयाच्वंगु दु । खस आर्यतय्सं जक मखु नेवाःतय्सं तकं थुकिइ बहस यानाच्वंगु दु । पशुपतिनाथया देगः दुगुलिं पशुपति प्रदेश धायेमाःगु, थुगु प्रदेशया दक्ले तःधंगु खुसी नारायणी जुगुलिं नारायणी प्रदेश धायेमाःगु, वागमती सभ्यता विकास जूगुलिं वागमती प्रदेश धायेमाःगु, स्वयम्भुनाथ दुगुलिं स्वयम्भु प्रदेश धायेमाःगु, स्वनिगःया लः पिछ्वयेगु ज्या याःगुलिं मञ्जुश्री प्रदेश धायेमाः धकाः तर्क तयेगु यानाच्वंगु दु ।
थ्व धइगु भुगोल, धर्म, खुसी लगायतया नां स्वना नेवाः पहिचानयात प्राथमिकता मतसे नां तयेमाः धाइपिनिगु तर्क खः । थौंया इलय् ३ नम्बर प्रदेशया नां छु तयेमाः धकाः सुना गुुगु कथं धयाच्वन इमिसं थःथःगु चेतना स्तर कथं अले राजनीतिक पार्टी व नेतातय्गु प्रभावया अधारय् धयाच्वंगु खने दु । बास्तवय् नेपालय् संघीयता हयेमाःगु धइगु खुसिया नितिं मखु, धर्मया नितिं नं मखु अले भूगोलया नितिं नं मखु । थनच्वंपिं उत्पीडित समुदायायात न्ह्यःने यंकेगु नितिं, मधेसी, आदिवासी जनजातितय्गु अधिकार स्थापित यायेगु नितिं हे
खः ।
थौं नां वा प्रदेशया मुख्यमन्त्रीया बारे गुगु कथं नेवाः समाज दुने बहस जुयाच्वन अले टिप्पणी यायेगु ज्या जुयाच्वन बास्तवय् थ्व छगू कथंया तत्कालिन विषय जक खः । दीर्घकालिन रुपं स्वयेगु खःसा मूल विषय ला संविधान हे खः ।
संविधानं खस आर्ययात पहिलो दर्जाया नागरिक दयेकूगु अले आदिवासी जनजातियात दोस्रो दर्जाया नागरिक दयेकूगुलिं हे खः ।
खस आर्यया परिभाषा हे संविधानय् दुगु अले आदिवासी जनजातिया परिभाषा आः ऐनं यायेमालीगु अवस्था ब्वलंगु दु ।
देय्या मूल कानुन धइगु संविधान खः अले व हे संविधान अन्तर्गत दयेकीगु क्वय्यागु कानुन धइगु ऐन खः । आः आदिवासी जनजाति दुने नेवाःत नं लाः धकाः परिभाषा यायेगु ज्या ऐनं याइ ।
उकिं थौंया इलय् तत्कालया विषययात कया बहस यायेगु ज्या जक मखु दीर्धकाल कथं वनेगु नितिं पहिचानया मुद्दायात थुइकेगु, भ्रमय् लानाच्वंपिं नेवाःतय्त भ्रमं मुक्त यायेगु, दलया नेतातपाखें आशा याना नेवाः नुगः त्वःताः वनाच्वंपिन्त नेवाः नुगः ब्वलंके बिइगु नाप नापं थःपिनिगु हक अधिकारया नितिं थुइकेगु अभियान न्ह्याकेमाःगु अवस्था दु । अधिकारया नितिं माःगु कथंया संघर्ष यायेगु नितिं वातावरण तयार यायेमाःगु अवस्था
दु ।
No comments:
Post a Comment