गैर न्यायीक सतक विस्तारः नेवाः सरोकार
श्रीकृष्ण महर्जन
गैर न्यायीक कथं पंचायतकालया कानुनया अधारय् संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र वये धुंकूगु अवस्थाय् नं सतक विस्तार यायेगु नामय् जनतायात दुःख बियाच्वंगु दु । सतक विस्तार धइगु विकास खः धकाः मनूतय्त छगू कथं भ्रमय् लाका थःपिनिगु योजना न्ह्याकेगु ज्या यानाच्वंगु अवस्था खः ।
सतक विस्तारया सवालय् सतकं लिक्क च्वंपिं गुपिनिगु छेँ बुँ लाइगु अवस्था दु इमिसं विरोध याना सतकय् क्वहां वयाच्वंगु जूसां ल्यूने च्वंपिं मनूतय्त ग्वाका सतक विस्तार विरोध याइपिन्त छगू कथं विरोध याकेगु ज्या यानाच्वंगु दु । उलि जक मखु थीथी राजनीतिक पार्टीया सांसद जुयाच्वंपिं स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्गु तकं सतक विस्तारया नामय् थःपिनिगु जग्गा छेँ लानाच्वंगु जूसां नं मौन जुयाच्वंगु दु । बास्तवय् जनताया जग्गा छेँ सतक विस्तारया नामय् कायेगु खःसा दक्ले न्हापां सरकारं कित्ताकात यायेमाःगु अले मुआब्जा बिइमाःगु कानुनी प्रावधान दुगु अवस्थाय् नं कानुन पालना मयासे याकःति कथं गैर न्यायीक कथं सतक विस्तार यानाच्वन धकाः पीडित सांसदतय्सं मस्यूगु धाःसा अवश्य नं मखु । सांसद जुया नं थःपिन्सं गैर न्यायीक ज्याया विरोध याये मफुगु अले जनस्तरं याःगु आन्दोलनय् सतकय् क्वहां वये मफुगुया व मवयाच्वंगु छगू अर्थपूर्ण खः । राजनीतिक पार्टीया सांसद् जूगु अले पार्टीपाखें अथे आन्दोलनय् मवनेत निर्देशन बियातःगुलिं हे थःत दुःख जूसां नं मौन च्वनाच्वंगु खयेमाः धकाः गैर न्यायीक सतक पीडित संघर्षय् क्रियाशिल जुयाच्वंपिं व नेतृत्व यानादीपिन्सं थुइकाच्वंगु दु । बास्तवय् स्वनिगलय् सतक विस्तार याइगु ज्यापाखें दक्ले अप्वः स्वनिगःया आदिवासी नेवाःत हे प्रभावित जुइगु अवस्था दु । स्वनिगलय् सतक विस्तारया झ्वलय् आः तकया दुने साढे ५ सय किलो मिटर मध्ये ३ सय किलो मिटर सतक विस्तार यायेगु ज्या क्वचाये धुंकल धकाः दावी यानाच्वंगु दुसा आः हाकनं ५ सय किलो मिटर सतक विस्तार यायेगु धकाः तकं सतक विस्तारया नितिं ज्या यानाच्वंपिन्सं धायेगु यानाच्वंगु दु । इमिसं हे धाः कथं ३ सय किलो मिटर तक सतक विस्तारया ज्या क्वचाये धुंकूगु अवस्था जूसां स्वनिगःया ट्रफिक जामय् खास हे बांलाःगु लिच्वः लाःगु मदु । न्हिया न्हिथं सतकय् उलि हे जाम जुयाच्वंगु अवस्था दु । स्वनिगलय् सवारी साधन वइगुयात गबले तक नियन्त्रण याइमखु अबले तक न्ह्याक्व सतक दयेकूसां गाइमखु धकाः अःपुक हे धायेछिं । अथे हे बाहिरी चक्रपथ निर्माणया खँ नं वयाच्वंगु दु । करिव १२ सय किलोमिटर सतक दयेकीगु अवस्थाय् १ लाख रोपनी काइगु अले सतकय् जक हे स्वनिगःया गुलि नं जग्गा दु उकिइ १० प्रतिशत जग्गा ला सतकय् हे लाइगु अवस्था दु । अथे बाहिरी चक्रपथ दयेकीगु अवस्थाय् नं सवारी साधन अनियन्त्रीत कथं स्वनिगलय् दुकया तल धाःसा छुं दँया दुने हे हाकनं ट्राफिक जामया समस्या अज्वःगु हे कथं जुइ । थौं कन्हय् धू ब्वया माक्स तया मनूत लँय् जुइमाः थें हे कन्हय् वना स्वनिगलय् सासः ल्हायेगु नितिं अक्सिजन हे मदया अक्सिजन हे मनूतय्सं ज्वना जुइमालीगु अवस्था मवइ धकाः तकं धायेमफु ।
थुगु कथंया स्वनिगलय् सतक विस्तारनिसें बाहिरी चक्रपथ निर्माणया सवालं दक्ले अप्वः प्रभावित जुइपिं नेवाःत हे खः । सतक विस्तारया झ्वलय् हाइवे दुथाय् ५० मिटर अले मेमेगु थासय् २२ मिटर कायम यायेगु कथंया योजना दयेका सतक विस्तार प्राधिकरणं ज्या यानाच्वंगु खने दु । अथे सतक विस्तार याइगु अवस्थाय् मनूतय्गु छेँ ला लाइगु अले नेवाःत ला विस्थापित जुइगु हे जुल अथे विस्थापित नाप नापं नेवाःतय्गु पहिचानय् तकं तःधंगु लिच्वः लाइगु अले नेवाः भूमि तकं धाये मफइगु अवस्था वइगु खतरा झन झन अप्वया वःगु दु ।
आःसतक विस्तार यायेगु कुतः यानाच्वंगु लागा कालिमाटीनिसें थक्वः तकया लागाय् स्वल धाःसा कलंकिमाई (कलंद्यः), गुर्ज हिति, थक्वाया लिच्छिवीकालिन कुमारीया थाय्, ससुद्यः, हनुमान देगः, सतः लगायत् थ्यंमथ्यं बागू दर्जनसिबें अप्वः महत्वपूर्ण सम्पदा समाप्त जुइगु अवस्था दु । अथे हे तोखाया अवस्था स्वल धाःसा अन दक्षिण एसियाय् हे दक्ले तःधिकःगु थ्यंमथ्यं साढे ५ फिटया भिमसेनया मूर्ति, न्हय्गूगु सताब्दीया गणेद्यः, मू ध्वाखा, नारायण पुखू, मय्जु हिति, जरु हिति, नारां देगः, हासा द्यः, गाःहिति, गणेश पुखू, भगवान द्यः नापं छगू दर्जनं मल्याक महत्वपूर्णगु सम्पदात समाप्त जुइगु अवस्था दु ।
तोखाया जात्रा नाप स्वापू दुगु द्यः व पुखू तकं लाइगु जूगुलिं तोखाया संस्कृतिइ तकं तःधंगु लिच्वः लाइगु अवस्था दु । थुगु ल्याखं स्वल धाःसा तोखाया ५० प्रतिशत सम्पदा समाप्त जुइ । अथे हे सतक विस्तारं यल जिल्ला दुनेया नेवाः वस्ती बाडेगामय् ला ९० प्रतिशत सम्पदा हे समाप्त जुइगु अवस्था दु । जवय् ११ खबय् ११ याना २२ मिटर सतक तब्या याइगु अवस्थाय् सलंसः दँ न्ह्यःनिसेंया सम्पदा नष्ट जुइगु अवस्था दु । १७ सय बर्ष न्ह्यःया बुधवाः द्यः व देगः, बुझोल हिति, बुझोल तुं, बुझोल फल्चा, गणेद्यःया देगः, वा पुखू, बहाः फल्चा, सतः, चीबाहाः, भिमसेन देगः, देय् पुख्रू, उमामहेश्वर देगः, नासः द्यः, थुथियष भवननिसें थीथी कथंया निगू दर्जनं मल्याक सम्पदा समाप्त जुइगु अवस्था दु । उकिं बाडेगामय् सम्पदा समाप्त याये दइमखु धकाः तःपाः जुइक बोर्ड हे तिका खबरदारी यायेगु ज्या तकं याःगु दु ।
थुगु कथं सतक विस्तारया झ्वलय् सम्पदा समाप्त जुइगु अवस्था दुगु धइगु नेवाःतय्गु संस्कृति, सम्पदा नापं नेवाः पहिचान विरुद्धया हे पलाः खः धकाः थुइकेमाः । थौं तोखा, बाडेगां, थक्व नापं मेमेगु लागाय सम्पदा गैर न्यायीक कथं सतक विस्तारया नमाय् समाप्त यात धाःसा कन्हय् वना मेमेगु नेवाः वस्तीया सम्पदात नं समाप्त याइमखु धकाः धाये थाकुइ । उकिं सतक विस्तारं मनूतय्त जक मखु समग्र नेवाः समाजयात हे नेवाः सभ्यतायात हे तःधंगु लिच्वः लाकीगु अवस्था दु धकाः थुइकेमाः । उकिं नेवाः संस्कृति सम्पदाय् यायेत्यंगु प्रहारयात सकल नेवाःतय्त याःगु प्रहार धकाः थुइकाः आः गैर न्यायीक कथं सतक विस्तार याना नेवाः संस्कृति समाप्त याये दइमखु धकाः मंकाः कथं सः थ्वयेकेगु ज्या यायेमाःगु अवस्था दु । थ्व इलय् सतक विस्तारया आन्दोलनय् नेतृत्व यानादीपिं नापं नेवाः ख्यःया न्ह्यलुवातय्सं नं नेवाःतय्त विस्थापित यायेगु नापनापं सम्पदा नं समाप्त यायेत्यन धकाः थुइकेगु व कनेगु नापं उकिया विरुद्ध सः तया वनेगु कथंया सरोकार क्यना वनेमाःगु थौंया आवश्यकता जुया बिउगु दु ।
श्रीकृष्ण महर्जन
गैर न्यायीक कथं पंचायतकालया कानुनया अधारय् संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र वये धुंकूगु अवस्थाय् नं सतक विस्तार यायेगु नामय् जनतायात दुःख बियाच्वंगु दु । सतक विस्तार धइगु विकास खः धकाः मनूतय्त छगू कथं भ्रमय् लाका थःपिनिगु योजना न्ह्याकेगु ज्या यानाच्वंगु अवस्था खः ।
सतक विस्तारया सवालय् सतकं लिक्क च्वंपिं गुपिनिगु छेँ बुँ लाइगु अवस्था दु इमिसं विरोध याना सतकय् क्वहां वयाच्वंगु जूसां ल्यूने च्वंपिं मनूतय्त ग्वाका सतक विस्तार विरोध याइपिन्त छगू कथं विरोध याकेगु ज्या यानाच्वंगु दु । उलि जक मखु थीथी राजनीतिक पार्टीया सांसद जुयाच्वंपिं स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्गु तकं सतक विस्तारया नामय् थःपिनिगु जग्गा छेँ लानाच्वंगु जूसां नं मौन जुयाच्वंगु दु । बास्तवय् जनताया जग्गा छेँ सतक विस्तारया नामय् कायेगु खःसा दक्ले न्हापां सरकारं कित्ताकात यायेमाःगु अले मुआब्जा बिइमाःगु कानुनी प्रावधान दुगु अवस्थाय् नं कानुन पालना मयासे याकःति कथं गैर न्यायीक कथं सतक विस्तार यानाच्वन धकाः पीडित सांसदतय्सं मस्यूगु धाःसा अवश्य नं मखु । सांसद जुया नं थःपिन्सं गैर न्यायीक ज्याया विरोध याये मफुगु अले जनस्तरं याःगु आन्दोलनय् सतकय् क्वहां वये मफुगुया व मवयाच्वंगु छगू अर्थपूर्ण खः । राजनीतिक पार्टीया सांसद् जूगु अले पार्टीपाखें अथे आन्दोलनय् मवनेत निर्देशन बियातःगुलिं हे थःत दुःख जूसां नं मौन च्वनाच्वंगु खयेमाः धकाः गैर न्यायीक सतक पीडित संघर्षय् क्रियाशिल जुयाच्वंपिं व नेतृत्व यानादीपिन्सं थुइकाच्वंगु दु । बास्तवय् स्वनिगलय् सतक विस्तार याइगु ज्यापाखें दक्ले अप्वः स्वनिगःया आदिवासी नेवाःत हे प्रभावित जुइगु अवस्था दु । स्वनिगलय् सतक विस्तारया झ्वलय् आः तकया दुने साढे ५ सय किलो मिटर मध्ये ३ सय किलो मिटर सतक विस्तार यायेगु ज्या क्वचाये धुंकल धकाः दावी यानाच्वंगु दुसा आः हाकनं ५ सय किलो मिटर सतक विस्तार यायेगु धकाः तकं सतक विस्तारया नितिं ज्या यानाच्वंपिन्सं धायेगु यानाच्वंगु दु । इमिसं हे धाः कथं ३ सय किलो मिटर तक सतक विस्तारया ज्या क्वचाये धुंकूगु अवस्था जूसां स्वनिगःया ट्रफिक जामय् खास हे बांलाःगु लिच्वः लाःगु मदु । न्हिया न्हिथं सतकय् उलि हे जाम जुयाच्वंगु अवस्था दु । स्वनिगलय् सवारी साधन वइगुयात गबले तक नियन्त्रण याइमखु अबले तक न्ह्याक्व सतक दयेकूसां गाइमखु धकाः अःपुक हे धायेछिं । अथे हे बाहिरी चक्रपथ निर्माणया खँ नं वयाच्वंगु दु । करिव १२ सय किलोमिटर सतक दयेकीगु अवस्थाय् १ लाख रोपनी काइगु अले सतकय् जक हे स्वनिगःया गुलि नं जग्गा दु उकिइ १० प्रतिशत जग्गा ला सतकय् हे लाइगु अवस्था दु । अथे बाहिरी चक्रपथ दयेकीगु अवस्थाय् नं सवारी साधन अनियन्त्रीत कथं स्वनिगलय् दुकया तल धाःसा छुं दँया दुने हे हाकनं ट्राफिक जामया समस्या अज्वःगु हे कथं जुइ । थौं कन्हय् धू ब्वया माक्स तया मनूत लँय् जुइमाः थें हे कन्हय् वना स्वनिगलय् सासः ल्हायेगु नितिं अक्सिजन हे मदया अक्सिजन हे मनूतय्सं ज्वना जुइमालीगु अवस्था मवइ धकाः तकं धायेमफु ।
थुगु कथंया स्वनिगलय् सतक विस्तारनिसें बाहिरी चक्रपथ निर्माणया सवालं दक्ले अप्वः प्रभावित जुइपिं नेवाःत हे खः । सतक विस्तारया झ्वलय् हाइवे दुथाय् ५० मिटर अले मेमेगु थासय् २२ मिटर कायम यायेगु कथंया योजना दयेका सतक विस्तार प्राधिकरणं ज्या यानाच्वंगु खने दु । अथे सतक विस्तार याइगु अवस्थाय् मनूतय्गु छेँ ला लाइगु अले नेवाःत ला विस्थापित जुइगु हे जुल अथे विस्थापित नाप नापं नेवाःतय्गु पहिचानय् तकं तःधंगु लिच्वः लाइगु अले नेवाः भूमि तकं धाये मफइगु अवस्था वइगु खतरा झन झन अप्वया वःगु दु ।
आःसतक विस्तार यायेगु कुतः यानाच्वंगु लागा कालिमाटीनिसें थक्वः तकया लागाय् स्वल धाःसा कलंकिमाई (कलंद्यः), गुर्ज हिति, थक्वाया लिच्छिवीकालिन कुमारीया थाय्, ससुद्यः, हनुमान देगः, सतः लगायत् थ्यंमथ्यं बागू दर्जनसिबें अप्वः महत्वपूर्ण सम्पदा समाप्त जुइगु अवस्था दु । अथे हे तोखाया अवस्था स्वल धाःसा अन दक्षिण एसियाय् हे दक्ले तःधिकःगु थ्यंमथ्यं साढे ५ फिटया भिमसेनया मूर्ति, न्हय्गूगु सताब्दीया गणेद्यः, मू ध्वाखा, नारायण पुखू, मय्जु हिति, जरु हिति, नारां देगः, हासा द्यः, गाःहिति, गणेश पुखू, भगवान द्यः नापं छगू दर्जनं मल्याक महत्वपूर्णगु सम्पदात समाप्त जुइगु अवस्था दु ।
तोखाया जात्रा नाप स्वापू दुगु द्यः व पुखू तकं लाइगु जूगुलिं तोखाया संस्कृतिइ तकं तःधंगु लिच्वः लाइगु अवस्था दु । थुगु ल्याखं स्वल धाःसा तोखाया ५० प्रतिशत सम्पदा समाप्त जुइ । अथे हे सतक विस्तारं यल जिल्ला दुनेया नेवाः वस्ती बाडेगामय् ला ९० प्रतिशत सम्पदा हे समाप्त जुइगु अवस्था दु । जवय् ११ खबय् ११ याना २२ मिटर सतक तब्या याइगु अवस्थाय् सलंसः दँ न्ह्यःनिसेंया सम्पदा नष्ट जुइगु अवस्था दु । १७ सय बर्ष न्ह्यःया बुधवाः द्यः व देगः, बुझोल हिति, बुझोल तुं, बुझोल फल्चा, गणेद्यःया देगः, वा पुखू, बहाः फल्चा, सतः, चीबाहाः, भिमसेन देगः, देय् पुख्रू, उमामहेश्वर देगः, नासः द्यः, थुथियष भवननिसें थीथी कथंया निगू दर्जनं मल्याक सम्पदा समाप्त जुइगु अवस्था दु । उकिं बाडेगामय् सम्पदा समाप्त याये दइमखु धकाः तःपाः जुइक बोर्ड हे तिका खबरदारी यायेगु ज्या तकं याःगु दु ।
थुगु कथं सतक विस्तारया झ्वलय् सम्पदा समाप्त जुइगु अवस्था दुगु धइगु नेवाःतय्गु संस्कृति, सम्पदा नापं नेवाः पहिचान विरुद्धया हे पलाः खः धकाः थुइकेमाः । थौं तोखा, बाडेगां, थक्व नापं मेमेगु लागाय सम्पदा गैर न्यायीक कथं सतक विस्तारया नमाय् समाप्त यात धाःसा कन्हय् वना मेमेगु नेवाः वस्तीया सम्पदात नं समाप्त याइमखु धकाः धाये थाकुइ । उकिं सतक विस्तारं मनूतय्त जक मखु समग्र नेवाः समाजयात हे नेवाः सभ्यतायात हे तःधंगु लिच्वः लाकीगु अवस्था दु धकाः थुइकेमाः । उकिं नेवाः संस्कृति सम्पदाय् यायेत्यंगु प्रहारयात सकल नेवाःतय्त याःगु प्रहार धकाः थुइकाः आः गैर न्यायीक कथं सतक विस्तार याना नेवाः संस्कृति समाप्त याये दइमखु धकाः मंकाः कथं सः थ्वयेकेगु ज्या यायेमाःगु अवस्था दु । थ्व इलय् सतक विस्तारया आन्दोलनय् नेतृत्व यानादीपिं नापं नेवाः ख्यःया न्ह्यलुवातय्सं नं नेवाःतय्त विस्थापित यायेगु नापनापं सम्पदा नं समाप्त यायेत्यन धकाः थुइकेगु व कनेगु नापं उकिया विरुद्ध सः तया वनेगु कथंया सरोकार क्यना वनेमाःगु थौंया आवश्यकता जुया बिउगु दु ।
No comments:
Post a Comment