नागपञ्चमी पर्व व महत्व
—प्रयागमान प्रधान
बैज्ञानिकतय्गु धापूकथं थ्व बँग्वारा(पृथ्वी) न्हापां मिथे च्याःगु क्वाःगु छगू ग्वारा खः । ग्वारां सुपाँय् दनाः तःसकं वा वल गुकिं च्यानाः, क्वानाच्वंगु ग्वारा तज्यानाः थरोक्वरो जुयाः गनं गाः वन, गनं तःजाः जुया गुँ जुल । गाःवं थाय् गनं महासागर, तह्रं पुखू, पुखू जुल । च्वय्लाः थासं क्वय् लः न्ह्यानाः खुिस जुल । बुलुुहँु ख्वाउँया वंलिसे लखय् लेउ बुयावल । चिकिचिकिधिकःपिं छगू कोशीय जीव नं दयाः वल । थुकथं बुलुहुँ–बुलुहँु लखय् च्वनिपिं आपाः कोशीय जीव दयावल । अनलि जमिनय् नं च्वने फुपिं जीव नं दयावल । थ्व झ्वलय् दक्कले न्हापांम्ह जीव ताहा खः । लिपा काउलि, ब्यां, बराह आदि थीथीकथंया जन्तु थीथीकथंया बनस्पति सृष्टि जुजुं झी मनू सृष्टि जुल । मनू थःगु प्रविधिं लखय, बँय् व सर्गतय् नं च्वने, वने फुम्ह प्राणी जुल । मनूया चेतना व खुबिं सर्वश्रेष्ठ प्राणी जुल । सृष्टिंनिसें थौं गुलि विकसित जुजुं वल हाकन गुलि विकसित जुजुं वनितिनि धाये मफु ।
थौं मनूतय् नये त्वने द्यनेया नापं जीवन न्ह्याकेया थीथी विधि दु । धर्म, ग्रन्थ, पुराणयात बःकयाः थीथी संस्कार, नखःचखः पर्व न्ह्याकाः वयाच्वंगु दु । झीगु समाजय् दच्छियंक मानय् याइगु थीथी पर्वय् थीथी जीव बनस्पतियात द्यःया प्रतिककथं थीथीकथं आस्था तयाः पूजाअर्चना यायेगु यानाः वयाच्वंगु नं द हे दु । गुबलें गुँ, गुबलें खुसि, सूर्य, चन्द्र, बँ(धर्ती), तुलसी, बर, पिपल, सा, द्वं, क्वः, धुँ, खिचा, ब्यांयात पूजाअर्चना यानाः पर्व न्ह्याकाः वयाच्वंगु दुसा मनू थःत नं म्हपूजा यानाः म्हपूजा पर्व न्ह्याकाः वयाच्वंगु दु । मनू सृष्टि जुइया दक्कले न्हापाम्ह ताहा, ताहा सृष्टि जुयाः आपालंआपाः लिपा सृष्टि जूम्ह मनूया अनेक गतिविधि विकसित जुजुं थीथी ग्रन्थ पुराणतय्के वर्णन यानाःतःकथं ताहायात नं हनेगु यानाःहगु खने दु । थ्व झ्वलय् प्रसंगकथं ग(ताहा)पञ्चमी पर्वया छुं खँ न्ह्यब्वये त्यनागु खः । परापूर्वकालंनिसें नाग(ताहा)यात द्यःया रुपय् माने यानाः वयाच्वंगु खने दु । नाग महाद्यःया तिसाकथं व विष्णुया लासाकथं छ्यलातःगु नं खनेदुु । महाद्यःया मेगु रुप भैरवया ककुइ, नारी, कालीया ककुइ नारी, अथे हे गणेद्यःया ककुइ नारी नं ताहा तिसाकथं खने दु । द्यः देगलय्, इष्ट देवदेवता, दिगु द्यः, जुजुपिनिगु सिंहाशन च्वय् नाग सुरक्षा कवचकथं तयेगु चलन दु । न्हूगु छेँ दयेकेत जग तयेत बास्तु पूजा यायेबलय् नं नाग पूजा यायेगु झीगु समाजय् चलन दु ।
नाग नं तःता रुपया नागकथ वर्णन न्यने दु ब्वने दु, किपा स्वये दु । अनन्त, बासुकी, पद्म, महापद्म, तक्षक, कुलीर, कर्कट व शङ्ख नांया च्याम्ह नाग विशेष मान्यता तयाः छगू पर्वकथं नागपञ्चमी हनाः वयाच्वंगु दु । नागपञ्चमी पर्व छाय् गुकथं न्ह्याकाः हयाच्वंगु धइगु खँय् पौराणिक धापू छक न्ह्यब्वये । थीथी धार्मिक ग्रन्थकथं राजा परिक्षितया काय् जनमेजयं यायेत्यंगु सर्पसत्र यज्ञ मयायेकेत तक्षक नागया भिन्चा आस्तिकजरत्कारु व मनसादेवीया काय्नं इनाप यायेंलि सर्पसत्र यज्ञ मजुया सकल नागपिं सीम्वाला उद्धार जूगु दिं श्रावण शुक्ल पञ्चमीखुन्हु नागपञ्चमी पर्व न्ह्यानाः वयाच्वंगु धइगु खँ न्ह्यथनातःगु खनेदु । भविष्योत्तर पुराणय् नं महाद्यः पार्वतीया खँल्हाबल्हाया झ्वलय् छगू इलय् छम्ह किसानया छेँय् निम्ह काय् व छम्ह म्ह्याय् दु । छन्हु किसान बँुइ पालाः च्वंबलय् नागया स्वम्ह मचातय्त घाः जुयाः सित, नाग तंम्वयेकाः किसानया छेँय् वनाः किसाननापं मेपिं छेँज पिन्त न्याना स्यानाबिल । छम्ह म्ह्याय् त्वालय् मेपिनिगु छेँय् वनाःच्वंगुलिं स्याये मलात । कन्हेखुन्हु व मिसा मचायात नं स्यायेत नाग वंबलय् मिसा मचां नागयात दुरु तयाः पूजा यागुलिं नाग लय्ताया किसानया सकल छेँजःपिन्त म्वाकाः ब्यूगुलिं उगु दिंनिसे नागपञ्चमी पर्व न्ह्यानाः वयाच्वंगु धइगु नं न्यने ब्वने दु । गरुड पुराणय् नागपञ्चमीखुन्हु तक्षक, अनन्तादि नागया किपा मूलुखा जवय् खवय् तिकाः पूजा यात धाःसा विजुली, बज्र, लः व मेमेगु दैवी बिपति मजुइगु व श्रीसम्पति चुलावइगु धइगु धयातःगु दु धासा नारद पुराणय् ताहानं मन्याकेगु व नाग व्रत च्वना सुखशान्ति कामना यायेगु बिधान न्ह्यब्वयातःगु दु ।
झीगु समाजय् थीथी द्यःपिन्त थीथी दिं व थीथीकथं पुजा यायेगु चलन दु । थुगु नागपञ्चमी पुजाय् सुथ न्हापां दना म्वःल्हुयाः सासौ वा छ्वया चुंया नागया मूर्ति दयेकाः वा नागया किपाय् धौ, दुरु, सितुघाँय्, कुश, स्वां, सिन्हः, चन्दन, नैवैद्य छानाः पूजा यानाः धुँ, धुपाँय् च्याकाः छेँ वा छेँया मूलुखा च्वय् तयाः प्रार्थना यात धाःसा कालसर्प योग मुक्त जुइ धइगु धापू दु । नागया किपाया क्वय् थथे मन्त्र च्वयातइगु दु ।
“अगस्त्यश्च पुलस्त्यश्च वैशम्पायन एवच, सुमन्तु जैमिनेश्चैव पञ्चैते बज्रवारकाः ।
मुने कल्याण मित्रश्य जैमिनेश्चापकिर्तनात्, विद्युदग्नीभयं नास्ति लिखितं गृहमण्डले ।
अनन्तो बासुकी पद्मो महापद्मश्च तक्षकः । कुलीरः कर्कट शंखश्चाष्टौ नागा प्रकिर्तिता ।।”
थुगु मन्त्रया भावार्थ “अगस्त्य, पुलस्त्य, वैशम्पायन, सुमन एवं जैमिनथें जाःपिं न्याम्ह मुनिपिं कल्याणय् न्ह्यलुइ, छेँय् थुमिगु नां लुमंकेवं मलः एवं मिंया भय मजुइमाः, थ्व ज्याय् अनन्त, बासुकी, पद्म, महापद्म, तक्षक, कुलीर, कर्कट, शङ्ख नांया नागपिंपाखे भलसा दयेमाः” धइगु खने दु । च्वयातःगु मन्त्र वैदिक जूगुलिं वैदिककालंनिसें थ्व पूजा जुयाः वयाच्वंगु खःला धइगु अनुमान दु । थीथी थासय् थुगु दिंखुन्हु नागया विशेष पूजा व मेला जुइगु जुयाः वयाच्वंगु दु । चीनया पात्रय् वर्षया नां थीथी जीव जन्तुया कथं मानय् यानाः वयाच्वंगुली छगू वर्ष नाग नं न्ह्यब्वयातःगु दु । प्राचीन मिश्रबासीपिन्सं नं नागयात थःम्ह द्यः मानय् याःसा ग्रीकबासीपिन्सं ताहाया सामथ्र्यया विषयसं आपाःआपलं किम्वदन्ती दयेकातःगु न्यने दु । थुकथं नागया महत्व दयाः हनाः वयाच्वंगु खने दु ।
नाग सर्पतय् राजा, लः, वर्षा व सहकालया द्यः जूगुलिं नापं उब्जनी व उर्बरताय् ग्वाहालि याइम्ह जूगुलिं बुँज्या यानाः वयाच्वंपिन्सं विशेष मानय् यानाः वयाच्वंगु दु । नेपाःया राज्य न्हापां नागवंशी राजापिन्सं राज्य यानावंगु धइगु इतिहासय् च्वयातःगु दु । राजा नरेन्द्रदेवं न्ह्याकाःवंगु वर्षा, सहकालया द्यः करुणामय(बुंद्यः)(भोटो जात्रा नागनाप हे स्वापू दुगु बाखं व किम्वदन्ती नं ब्वने न्यने दु । कर्कोटक नागया च्वनीगु तःह्रंपुखू(टौदह)या प्रशिद्धता थौंतकं द हे दनि, नागपञ्चमीखुन्हु मेला व पूजा अर्चना जुइगु जुयाः वयाच्वंगु दु । असार महिनाय् वा मवयाः इलय् वा पी मखन धाःसा तान्त्रिक विद्याकथं नागयात पूजा अर्चना यानाः वा वयेकेत लः फ्वनेगु चलन नं दु । नाग लय्तासा लक्ष्मी नं लय्ताइ, लक्ष्मी लय्तासा छेँय् लक्ष्मीया वास जुइ, गन नाग दइ अन लः दइ, गन नाग दइ मखु अन लः दइ मखु, गन छेँय् लः दइ मखु अन लक्ष्मीं वास याइ मखु धइगु धार्मिक व सामाजिक अवधारणा झीगु समाजय् दु । अथे जुयाः ल्वय्, भय्, मिं, मेघ, बिजुली, सुखा, मलःपाखें मुक्त यानाः सुख, समृद्धि व आरोग्य जुइत नागप्रति आस्था तयाः नाग पूजा यानाः नागपञ्चमी पर्व छगू धर्म संस्कृतिकथं न्ह्याकाः वयाःच्वंगु खने दु । छखें थ्व परम्परा धर्म संस्कृतिकथ जक खनेदुसा मेखें प्रकृति व प्रकृतिइ सृष्टि जुयाः च्वंगु स्वां, सिमा, गुँ, खुसि, पशु, पंछि जीव(जन्तु संरक्षण यायेया लागि धर्म(संस्कृतियात बःकयाः प्रकृति संरक्षण यायेगु उपाय वा नीतिनियमकथं नं न्ह्यानाः वयाच्वंगु खनेदु । प्रसंग छगू न्ह्यब्वये किपूया क्वःतःझालय् सिमात आपाःदयाः जंगल हे, अन जंगलं हः छहः हे छेँ दुत हये मज्यू धयाःतःगु दु, थथे हे वाय् बज्रबाराही द्यःया जंगलं नं हः छहः हे छेँ दुत हये मज्यु धयाःतःगु न्यने दु । थुकथं थुकियात अन्धविश्वासया परम्पराकथंजक काये मज्यूथें च्वंसा मेखे अन्धविश्वासया शैलिंजक न्ह्याके मज्युगु नं इलं सचेत यानाहःगु थुइकेमाःगु खनेदयावःगु दु ।
—प्रयागमान प्रधान
बैज्ञानिकतय्गु धापूकथं थ्व बँग्वारा(पृथ्वी) न्हापां मिथे च्याःगु क्वाःगु छगू ग्वारा खः । ग्वारां सुपाँय् दनाः तःसकं वा वल गुकिं च्यानाः, क्वानाच्वंगु ग्वारा तज्यानाः थरोक्वरो जुयाः गनं गाः वन, गनं तःजाः जुया गुँ जुल । गाःवं थाय् गनं महासागर, तह्रं पुखू, पुखू जुल । च्वय्लाः थासं क्वय् लः न्ह्यानाः खुिस जुल । बुलुुहँु ख्वाउँया वंलिसे लखय् लेउ बुयावल । चिकिचिकिधिकःपिं छगू कोशीय जीव नं दयाः वल । थुकथं बुलुहुँ–बुलुहँु लखय् च्वनिपिं आपाः कोशीय जीव दयावल । अनलि जमिनय् नं च्वने फुपिं जीव नं दयावल । थ्व झ्वलय् दक्कले न्हापांम्ह जीव ताहा खः । लिपा काउलि, ब्यां, बराह आदि थीथीकथंया जन्तु थीथीकथंया बनस्पति सृष्टि जुजुं झी मनू सृष्टि जुल । मनू थःगु प्रविधिं लखय, बँय् व सर्गतय् नं च्वने, वने फुम्ह प्राणी जुल । मनूया चेतना व खुबिं सर्वश्रेष्ठ प्राणी जुल । सृष्टिंनिसें थौं गुलि विकसित जुजुं वल हाकन गुलि विकसित जुजुं वनितिनि धाये मफु ।
थौं मनूतय् नये त्वने द्यनेया नापं जीवन न्ह्याकेया थीथी विधि दु । धर्म, ग्रन्थ, पुराणयात बःकयाः थीथी संस्कार, नखःचखः पर्व न्ह्याकाः वयाच्वंगु दु । झीगु समाजय् दच्छियंक मानय् याइगु थीथी पर्वय् थीथी जीव बनस्पतियात द्यःया प्रतिककथं थीथीकथं आस्था तयाः पूजाअर्चना यायेगु यानाः वयाच्वंगु नं द हे दु । गुबलें गुँ, गुबलें खुसि, सूर्य, चन्द्र, बँ(धर्ती), तुलसी, बर, पिपल, सा, द्वं, क्वः, धुँ, खिचा, ब्यांयात पूजाअर्चना यानाः पर्व न्ह्याकाः वयाच्वंगु दुसा मनू थःत नं म्हपूजा यानाः म्हपूजा पर्व न्ह्याकाः वयाच्वंगु दु । मनू सृष्टि जुइया दक्कले न्हापाम्ह ताहा, ताहा सृष्टि जुयाः आपालंआपाः लिपा सृष्टि जूम्ह मनूया अनेक गतिविधि विकसित जुजुं थीथी ग्रन्थ पुराणतय्के वर्णन यानाःतःकथं ताहायात नं हनेगु यानाःहगु खने दु । थ्व झ्वलय् प्रसंगकथं ग(ताहा)पञ्चमी पर्वया छुं खँ न्ह्यब्वये त्यनागु खः । परापूर्वकालंनिसें नाग(ताहा)यात द्यःया रुपय् माने यानाः वयाच्वंगु खने दु । नाग महाद्यःया तिसाकथं व विष्णुया लासाकथं छ्यलातःगु नं खनेदुु । महाद्यःया मेगु रुप भैरवया ककुइ, नारी, कालीया ककुइ नारी, अथे हे गणेद्यःया ककुइ नारी नं ताहा तिसाकथं खने दु । द्यः देगलय्, इष्ट देवदेवता, दिगु द्यः, जुजुपिनिगु सिंहाशन च्वय् नाग सुरक्षा कवचकथं तयेगु चलन दु । न्हूगु छेँ दयेकेत जग तयेत बास्तु पूजा यायेबलय् नं नाग पूजा यायेगु झीगु समाजय् चलन दु ।
नाग नं तःता रुपया नागकथ वर्णन न्यने दु ब्वने दु, किपा स्वये दु । अनन्त, बासुकी, पद्म, महापद्म, तक्षक, कुलीर, कर्कट व शङ्ख नांया च्याम्ह नाग विशेष मान्यता तयाः छगू पर्वकथं नागपञ्चमी हनाः वयाच्वंगु दु । नागपञ्चमी पर्व छाय् गुकथं न्ह्याकाः हयाच्वंगु धइगु खँय् पौराणिक धापू छक न्ह्यब्वये । थीथी धार्मिक ग्रन्थकथं राजा परिक्षितया काय् जनमेजयं यायेत्यंगु सर्पसत्र यज्ञ मयायेकेत तक्षक नागया भिन्चा आस्तिकजरत्कारु व मनसादेवीया काय्नं इनाप यायेंलि सर्पसत्र यज्ञ मजुया सकल नागपिं सीम्वाला उद्धार जूगु दिं श्रावण शुक्ल पञ्चमीखुन्हु नागपञ्चमी पर्व न्ह्यानाः वयाच्वंगु धइगु खँ न्ह्यथनातःगु खनेदु । भविष्योत्तर पुराणय् नं महाद्यः पार्वतीया खँल्हाबल्हाया झ्वलय् छगू इलय् छम्ह किसानया छेँय् निम्ह काय् व छम्ह म्ह्याय् दु । छन्हु किसान बँुइ पालाः च्वंबलय् नागया स्वम्ह मचातय्त घाः जुयाः सित, नाग तंम्वयेकाः किसानया छेँय् वनाः किसाननापं मेपिं छेँज पिन्त न्याना स्यानाबिल । छम्ह म्ह्याय् त्वालय् मेपिनिगु छेँय् वनाःच्वंगुलिं स्याये मलात । कन्हेखुन्हु व मिसा मचायात नं स्यायेत नाग वंबलय् मिसा मचां नागयात दुरु तयाः पूजा यागुलिं नाग लय्ताया किसानया सकल छेँजःपिन्त म्वाकाः ब्यूगुलिं उगु दिंनिसे नागपञ्चमी पर्व न्ह्यानाः वयाच्वंगु धइगु नं न्यने ब्वने दु । गरुड पुराणय् नागपञ्चमीखुन्हु तक्षक, अनन्तादि नागया किपा मूलुखा जवय् खवय् तिकाः पूजा यात धाःसा विजुली, बज्र, लः व मेमेगु दैवी बिपति मजुइगु व श्रीसम्पति चुलावइगु धइगु धयातःगु दु धासा नारद पुराणय् ताहानं मन्याकेगु व नाग व्रत च्वना सुखशान्ति कामना यायेगु बिधान न्ह्यब्वयातःगु दु ।
झीगु समाजय् थीथी द्यःपिन्त थीथी दिं व थीथीकथं पुजा यायेगु चलन दु । थुगु नागपञ्चमी पुजाय् सुथ न्हापां दना म्वःल्हुयाः सासौ वा छ्वया चुंया नागया मूर्ति दयेकाः वा नागया किपाय् धौ, दुरु, सितुघाँय्, कुश, स्वां, सिन्हः, चन्दन, नैवैद्य छानाः पूजा यानाः धुँ, धुपाँय् च्याकाः छेँ वा छेँया मूलुखा च्वय् तयाः प्रार्थना यात धाःसा कालसर्प योग मुक्त जुइ धइगु धापू दु । नागया किपाया क्वय् थथे मन्त्र च्वयातइगु दु ।
“अगस्त्यश्च पुलस्त्यश्च वैशम्पायन एवच, सुमन्तु जैमिनेश्चैव पञ्चैते बज्रवारकाः ।
मुने कल्याण मित्रश्य जैमिनेश्चापकिर्तनात्, विद्युदग्नीभयं नास्ति लिखितं गृहमण्डले ।
अनन्तो बासुकी पद्मो महापद्मश्च तक्षकः । कुलीरः कर्कट शंखश्चाष्टौ नागा प्रकिर्तिता ।।”
थुगु मन्त्रया भावार्थ “अगस्त्य, पुलस्त्य, वैशम्पायन, सुमन एवं जैमिनथें जाःपिं न्याम्ह मुनिपिं कल्याणय् न्ह्यलुइ, छेँय् थुमिगु नां लुमंकेवं मलः एवं मिंया भय मजुइमाः, थ्व ज्याय् अनन्त, बासुकी, पद्म, महापद्म, तक्षक, कुलीर, कर्कट, शङ्ख नांया नागपिंपाखे भलसा दयेमाः” धइगु खने दु । च्वयातःगु मन्त्र वैदिक जूगुलिं वैदिककालंनिसें थ्व पूजा जुयाः वयाच्वंगु खःला धइगु अनुमान दु । थीथी थासय् थुगु दिंखुन्हु नागया विशेष पूजा व मेला जुइगु जुयाः वयाच्वंगु दु । चीनया पात्रय् वर्षया नां थीथी जीव जन्तुया कथं मानय् यानाः वयाच्वंगुली छगू वर्ष नाग नं न्ह्यब्वयातःगु दु । प्राचीन मिश्रबासीपिन्सं नं नागयात थःम्ह द्यः मानय् याःसा ग्रीकबासीपिन्सं ताहाया सामथ्र्यया विषयसं आपाःआपलं किम्वदन्ती दयेकातःगु न्यने दु । थुकथं नागया महत्व दयाः हनाः वयाच्वंगु खने दु ।
नाग सर्पतय् राजा, लः, वर्षा व सहकालया द्यः जूगुलिं नापं उब्जनी व उर्बरताय् ग्वाहालि याइम्ह जूगुलिं बुँज्या यानाः वयाच्वंपिन्सं विशेष मानय् यानाः वयाच्वंगु दु । नेपाःया राज्य न्हापां नागवंशी राजापिन्सं राज्य यानावंगु धइगु इतिहासय् च्वयातःगु दु । राजा नरेन्द्रदेवं न्ह्याकाःवंगु वर्षा, सहकालया द्यः करुणामय(बुंद्यः)(भोटो जात्रा नागनाप हे स्वापू दुगु बाखं व किम्वदन्ती नं ब्वने न्यने दु । कर्कोटक नागया च्वनीगु तःह्रंपुखू(टौदह)या प्रशिद्धता थौंतकं द हे दनि, नागपञ्चमीखुन्हु मेला व पूजा अर्चना जुइगु जुयाः वयाच्वंगु दु । असार महिनाय् वा मवयाः इलय् वा पी मखन धाःसा तान्त्रिक विद्याकथं नागयात पूजा अर्चना यानाः वा वयेकेत लः फ्वनेगु चलन नं दु । नाग लय्तासा लक्ष्मी नं लय्ताइ, लक्ष्मी लय्तासा छेँय् लक्ष्मीया वास जुइ, गन नाग दइ अन लः दइ, गन नाग दइ मखु अन लः दइ मखु, गन छेँय् लः दइ मखु अन लक्ष्मीं वास याइ मखु धइगु धार्मिक व सामाजिक अवधारणा झीगु समाजय् दु । अथे जुयाः ल्वय्, भय्, मिं, मेघ, बिजुली, सुखा, मलःपाखें मुक्त यानाः सुख, समृद्धि व आरोग्य जुइत नागप्रति आस्था तयाः नाग पूजा यानाः नागपञ्चमी पर्व छगू धर्म संस्कृतिकथं न्ह्याकाः वयाःच्वंगु खने दु । छखें थ्व परम्परा धर्म संस्कृतिकथ जक खनेदुसा मेखें प्रकृति व प्रकृतिइ सृष्टि जुयाः च्वंगु स्वां, सिमा, गुँ, खुसि, पशु, पंछि जीव(जन्तु संरक्षण यायेया लागि धर्म(संस्कृतियात बःकयाः प्रकृति संरक्षण यायेगु उपाय वा नीतिनियमकथं नं न्ह्यानाः वयाच्वंगु खनेदु । प्रसंग छगू न्ह्यब्वये किपूया क्वःतःझालय् सिमात आपाःदयाः जंगल हे, अन जंगलं हः छहः हे छेँ दुत हये मज्यू धयाःतःगु दु, थथे हे वाय् बज्रबाराही द्यःया जंगलं नं हः छहः हे छेँ दुत हये मज्यु धयाःतःगु न्यने दु । थुकथं थुकियात अन्धविश्वासया परम्पराकथंजक काये मज्यूथें च्वंसा मेखे अन्धविश्वासया शैलिंजक न्ह्याके मज्युगु नं इलं सचेत यानाहःगु थुइकेमाःगु खनेदयावःगु दु ।
No comments:
Post a Comment