ज्यापु खँग्वःया अर्थ
—विपेन्द्र महर्जन
प्राकृतिक प्रकोप, राजनैतिक व आर्थिक कारणं जुइगु लडाई, सामाजिक उथलपुथलं मानवं सभ्यताय् प्रभाव लाके फैमखु वा लाइमखु धाय्गु गलत जुइ । द्वलंद्वः दँ न्ह्यवंनिसें स्वाना वयाच्वंगु थ्व नेपाःगाःया नेवाः वस्ती नं अन्याःगु घटनां प्रभाव लाःगु दु धैगु खँ इतिहासपाखें नं प्रष्ट जू । थज्याःगु घटनाया कारणं याना थनया सभ्यताया यक्व चिंत तनाः वा न्हनावने धुंकूगु दु । ल्यनाच्वंगुयात नं म्वय् थ्यानाः उखेंथुखें लानाः विकृत रूप कयाः म्हमसियाच्वंगु मदु धकाः गथे धाय् फै ? अथेहे संस्कृति, साहित्य व धर्मय् नं प्रभाव मलाः धकाः धाय्गु नं गलत जुइ । उकिं नेपाःया नेवाः सभ्यताबारे सोचे याय्गु अवस्थाय् ज्यापु बारे नं सोचे मयासे हे मगाःगु दु । ज्यापुतय्बारे न्वंवाइपिं वा च्वइपिंसं थःथःगु पुर्वाग्रह दुने लाकाः ब्याख्या याय्गु, क्वह्यं कथं होचय् याय्गु ज्या जुयाच्वंगु नं दहे दु । थज्याःगु खँयात ध्यानय् तयाः ज्यापु खँग्वःकथं ज्यापु समुदायबारे नं थुइकेमाःगु खनेदु । भाजु एन वि.बाटी व भाजु गोविन्द नारायण ज्यापु, भाजु विरसिंजुपिनि धापू कथं ज्या व पु खँग्वःया अर्थ व थीथी अर्थबारे थीथी भाषाया शब्दकोषय् न्ह्यथनातःगु अथेहे नेवाः भाषाय् छ्यलाबुलाय् वयाच्वंगुकथं अर्थ छ्यलातःगु बारे दुवालाः स्वय्बलय् ज्यापु समुदायबारे सत्य खँ न्ह्यःने वय् फैगु आशायाय् थाय् दु ।
संस्कृत शब्द कोषय् ज्याःया अर्थ धनुष बाणया का धकाः च्वयातःगु दु । हिन्दी–अंग्रेजी शब्द कोषय् ज्याःया अर्थ धर्ति (Earth) मां (Mother) धनुष बाणया का धकाः अर्थ छ्यलातःगु दु ।
नेपाली बृहत शब्द कोषय् ज्याःया अर्थ धनुष बाणया का अर्थात् ताँदो, भूल आदि जुइबलय् छ्यलीगु शब्द धकाः धयातल । तिब्बती भाषाय् ज्याःया अर्थ शान्तिया प्रतिक बःखुं अथवा ब्वइपिं पंक्षी धकाः छ्यलातःगु दु ।
नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् व जनजीवनय् छ्यलाबुलाय् वयाच्वंगुकथं ज्याया अर्थ सीप गथे कि सिँज्या, नँज्या, छिकाःज्या, बनेज्या, बुँज्या आदि व निर्माण उत्पादनया ज्या नं ज्या धयावयाच्वंगु दु ।
न्हापा न्हापा नेवाःतसें जेठपुन्हियात ज्याःपुन्हि धाइगु खः । थुगु पुन्हियात छाय् ज्याःपुन्हि धाःगु धकाः न्यनेकने याना स्वयाबलय् सीदत कि त्रिलक्षणयात ज्याः धाइगु जुयाच्वन खनी । त्रिलक्षणया अर्थ स्वंगु लक्षण खः । थ्व स्वंगु लक्षण धैगु बौद्धमार्गीतय्गु विश्वासकथं सिद्धार्थ गौतम लुम्बिनी जन्म जुया बिज्याःगु, थ्वहे दिनय् बुद्धत्व प्राप्त याना बिज्याःगु, थ्वहे दिनय् बुद्ध परिनिर्वाण जुया बिज्याःगु अर्थात स्वंगु लक्षण चुलाःगु थ्व पुन्हि जूगुलिं थ्व दियात ज्याःपुन्हि धाःगु खः । थथे स्वंगु लक्षण चूलाःकथं थ्व ज्याःपुन्हियात चीन तथा तिब्बत, मंगोलिया व जापानया मनूतसें नं विश्वास याः । भारत, लंका, आदि देशय् थुगु लक्षणं चूलाःगु दिं बैशाख अर्थात् स्वांयापुन्हियात मानय् याः । लिपा वया अन्तर्राष्ट्रिय कथं एकरुपता वय्केया लागि स्वांया पुन्हि (बैशाख पुन्हि) यात थुगु महान् दिंया रूपय् मानय् यात । नेपालय् वि.सं.२००० साल लिपा वयाः तिनि थ्व स्वंगू लक्षण चूलाःगु दिं बैशाखपुन्हि नालाकाःगु खः । थुगु किसिमं बौद्ध पाली साहित्यय् “ज्या” या अर्थ त्रिलक्षण वा त्रिगुण खः धैगु खँ स्पष्ट याःगु जुल, गुगु खँ प्रा. गोविन्द नारायण ज्यापुजुया धापूलिसे ज्वलाःगु खनेदु । थुगु हे प्रकारं “पु” खँग्वःया बारे नं थुकथं अर्थ छ्यला वयाच्वंगु खनेदु । संस्कृत शब्दकोषय् “पु” या अर्थ पुलिंग, पुरूषत्व अथेहे हिन्दी, अंग्रेजी शब्दकोषय् “पु”या अर्थ पुरूषत्व अर्थात् Masculine मालिक, थुवाः Owner कथं छ्यला वयाच्वंगु दु ।
पुरुषत्वया अर्थ पुनः उत्पतिया बस्तु, पुसा धकाः नं न्ह्यथनाःतःगु दु । नेवाः भाषाय् नं “पू” खँग्वःया अर्थ थुवाः खः । गथे साया थुवाःयात सापू, मेया थुवाःयात मेपू व हँय्या थुवाःयात हँय्पू आदि । थथे हे “पु” या अर्थ पुनः उत्पति याय्गु बस्तु पुसा नं खः । गथे लैंपु, किपु, तुसिपु, सन्तलाःसिपु, अले स्वां, बूबः, सिमा, घाँय्, वा, छ्व आदि बस्तु हानं पीइत उपयोगी बस्तुया पुसायात “पु” धाय्गु चलन दु ।
थुकथं “ज्या” व “पु” खँग्वःया थःथःगु कथंया अलग अलग अर्थ दुगु जुयाच्वन । अलग अर्थ दुगु खँग्वःयात ज्वरे याना भाव मस्यंक खुलस्त व वृहत् अर्थ जुइकथं दय्काःतःगु खँग्वः नेपालभाषाय् नं दुगु चलन खः । गथेकि दा जक दायाः ख्वं जुइ धुंकूम्ह मनूयात चिहाकलं दाख्वं धाय्गु याः । थथे अलग अलग अर्थ दुगु खँग्वः मिले याना भाव मस्यंक अर्थ लुइकथं दय्केगु चलन चीनिया भाषाय् अझ संस्कृत भाषाय् दुगु चलन खः । “त्यें” खँग्वःया अर्थ चिनिया भाषाय् विद्युत Current खः । अथेहे “छ” या अर्थ “रथ” अर्थात् “खः” खः । थ्व निगः खँग्वः मिले याय्बलय् “त्येंछ” जुइ । थुकिया अर्थ Current वा विद्युतं चले जुइगु “रथ” वा “ट्राम, ट्रली” जुइ । थज्वःगु किसिमया खँग्वःयात सन्धी धाः ।
थुगु किसिमं “ज्या” खँग्वः व “पु” खँग्वः थ्व निगः खँग्वःयात स्वानाः थुकिया अर्थ छ्यलाः स्वय्बलय् सु गज्याःपिं नेवाःतय्त ज्यापु धाःगु खः अःपुक हे अनुमान याय् फुगु जुल ।
बस्ति मदुगु पृथ्वीया छुं भागय् दकलय् न्हापां पलाः तयाः बस्ति स्वनाः स्थाईरुपं बुँज्या व मेमेगु ज्या याना वयाच्वंपिं मनूतय्त धर्तिया थुवाः (आदिवासी) धाय्गु प्रचलित खँग्वः हे ज्यापु धकाः सीकाः काय् फुगु जुल । परिवार वा समाजया दुजः अझ देशय् हे मभिंपिं जन्तु जनावर व शत्रुतय्पाखें बचे जुया म्वाय् माः । अथेहे विश्वय् छगू समूह नं मेगु समूहयात आक्रमण याय्गु, छगू राज्यं मेगु राज्ययात हमला याय्गु छगू
साधारण घटना थें जुयावंगु खँ इतिहासपाखें सिइका काय्फु ।
आक्रमण व प्रतिरक्षा याय्गु ज्याया विकासक्रमय् धनुषवाणया विकास जूगु खँ मानव सभ्यताया इतिहासं क्यनाच्वंगु दु । धनुषय् वाण मिले याना माःथाय् लाक्क हुते याना छ्वय्गुया मू विशेषता “का” यागु खः । थ्व “का”यात ज्यानापं मिले याना माःथाय् लाक्क कय्काः जन्तु व शत्रुतय्त ख्याना छ्वयाः थः च्वनागु व च्वना वयागु लागायात रक्षा याना वयाच्वंपिं नेवाःतय्त “का” छ्यलेगु सीप युक्तापिंकथं नं “ज्यापु” धाःगु खः धैगु सी दु ।
सीपया थुवाः जुयाच्वंपिं नेवाःतय्त ज्यापु धाःगु खः धइगु दृष्टीं स्वय्बलय् नं पाय्छि खनेदु । सीप मदुपिं, सीप मसःपिं नेवाःत सुं हे मदु । यदि दु हे दुसां पुरोहित जुया वयाच्वंपिं जक खनेदु । नेवाः मध्यय् गुम्हं नया ज्याभः व सामान दय्केगु सीप, गुम्हं वासः याय्गु बैद्य ज्याय्, गुम्हं चिरफार यायगु नउ ज्याय् थथे सीपया थुवाः अर्थात सीप युक्तपिंकथं धाय्गु उगु ईया चलन नं ज्यापु धाःगु खँ स्पष्ट याः ।
“ज्या” खँग्वः पालि साहित्यया खःसा, “पु” खँग्वः किराती नेवाः भाय् हे खः । उकिं “ज्यापु” खँग्वः पाली व नेवाःभाय्या समिश्रण खँग्वः खः धैगु खँय् विद्वानतय् धापू दु । बुद्धधर्म नेपाःगालय् दुहाँ वसांनिसें पालि (प्रकत) साहित्यया खँग्वःत नं नेवाःभाय्नापं ल्वाकज्यानाः विकास जूगु खँ थनया बौद्ध साहित्यपाखें सी दुगु खँ जुल । थुगु किसिमं नेपाःया नेवाः समाजय् बुद्धधर्मया प्रभाव लाःगु खँ नेपाःबारेया पुरातत्व सामाग्री नं स्पष्ट यानाच्वंगु दु । थुगु प्रकारं ज्यापु समुदाययाबारे दुवालाः स्वय्बलय् नेपाःगालय् दकलय् न्हापां वस्ति स्वनाः थनया समाज व लागायात रक्षा यानाः व विभिन्न सीप सय्काः ज्ञान गुणं युक्त जुयाः छगू इलय् नेपाःया इतिहास न्ह्याका वयाच्वंपिं नेवाःतय्त हे ज्यापु धाःगु खः । अर्थात् सीपया विविधतां जाःपिं विविध गुणया संयोग दुपिं, ताहाक ईतक शासन चले यानाः नेपाःयात ज्यान बियाः वयाच्वंपिं गृहस्थि बुद्धमार्गी नेवाःतय्त हे “ज्यापु” धाःगु धकाः धाय्फु । इतिहास व अभिलेखया आधारं स्वय्बलय् ज्यापुतय््त “भाबो” धाय्गु चलन दुगु नं खनेदु । थथे ज्यापुतय्त “भाबो” धाय्गु चलन मल्लकालय् जक मखु, लिच्छवीकालय् नं खनेदुगु दु । थुकिं छु सी दु धाःसा भाबो खँग्वःया अर्थ मनूया गुणं जाःपिं नेवाःतय्त धाइगु छगू ईया चलन नं खः ला धैगु न्ह्यसः दना वः ।
ई व परिस्थितिया झ्वलय् यक्व ह्यूपाः मवः धाय् फइमखु । थौंया परिप्रेक्षय् राजनैतिक, आर्थिक, बौद्धिक ल्याखं ल्यूने लाःसां नं थुगु जाति आदिमकालंनिसें राष्ट्रयात माःगु विविध सीप व प्रज्ञां युक्त जुया गृहस्थी समाजय् माःकथंया न्ह्यलुवाः भूमिका म्हिताः वयाच्वंपिं आदिवासी नेवाःयात हे ज्यापु धाःगु खः धैगु प्रस्त यानाब्यूगु दु ।
साभारः “नेपाः व नेवाः समाज छगू विवेचना” सपूmतिं ,
—विपेन्द्र महर्जन
प्राकृतिक प्रकोप, राजनैतिक व आर्थिक कारणं जुइगु लडाई, सामाजिक उथलपुथलं मानवं सभ्यताय् प्रभाव लाके फैमखु वा लाइमखु धाय्गु गलत जुइ । द्वलंद्वः दँ न्ह्यवंनिसें स्वाना वयाच्वंगु थ्व नेपाःगाःया नेवाः वस्ती नं अन्याःगु घटनां प्रभाव लाःगु दु धैगु खँ इतिहासपाखें नं प्रष्ट जू । थज्याःगु घटनाया कारणं याना थनया सभ्यताया यक्व चिंत तनाः वा न्हनावने धुंकूगु दु । ल्यनाच्वंगुयात नं म्वय् थ्यानाः उखेंथुखें लानाः विकृत रूप कयाः म्हमसियाच्वंगु मदु धकाः गथे धाय् फै ? अथेहे संस्कृति, साहित्य व धर्मय् नं प्रभाव मलाः धकाः धाय्गु नं गलत जुइ । उकिं नेपाःया नेवाः सभ्यताबारे सोचे याय्गु अवस्थाय् ज्यापु बारे नं सोचे मयासे हे मगाःगु दु । ज्यापुतय्बारे न्वंवाइपिं वा च्वइपिंसं थःथःगु पुर्वाग्रह दुने लाकाः ब्याख्या याय्गु, क्वह्यं कथं होचय् याय्गु ज्या जुयाच्वंगु नं दहे दु । थज्याःगु खँयात ध्यानय् तयाः ज्यापु खँग्वःकथं ज्यापु समुदायबारे नं थुइकेमाःगु खनेदु । भाजु एन वि.बाटी व भाजु गोविन्द नारायण ज्यापु, भाजु विरसिंजुपिनि धापू कथं ज्या व पु खँग्वःया अर्थ व थीथी अर्थबारे थीथी भाषाया शब्दकोषय् न्ह्यथनातःगु अथेहे नेवाः भाषाय् छ्यलाबुलाय् वयाच्वंगुकथं अर्थ छ्यलातःगु बारे दुवालाः स्वय्बलय् ज्यापु समुदायबारे सत्य खँ न्ह्यःने वय् फैगु आशायाय् थाय् दु ।
संस्कृत शब्द कोषय् ज्याःया अर्थ धनुष बाणया का धकाः च्वयातःगु दु । हिन्दी–अंग्रेजी शब्द कोषय् ज्याःया अर्थ धर्ति (Earth) मां (Mother) धनुष बाणया का धकाः अर्थ छ्यलातःगु दु ।
नेपाली बृहत शब्द कोषय् ज्याःया अर्थ धनुष बाणया का अर्थात् ताँदो, भूल आदि जुइबलय् छ्यलीगु शब्द धकाः धयातल । तिब्बती भाषाय् ज्याःया अर्थ शान्तिया प्रतिक बःखुं अथवा ब्वइपिं पंक्षी धकाः छ्यलातःगु दु ।
नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् व जनजीवनय् छ्यलाबुलाय् वयाच्वंगुकथं ज्याया अर्थ सीप गथे कि सिँज्या, नँज्या, छिकाःज्या, बनेज्या, बुँज्या आदि व निर्माण उत्पादनया ज्या नं ज्या धयावयाच्वंगु दु ।
न्हापा न्हापा नेवाःतसें जेठपुन्हियात ज्याःपुन्हि धाइगु खः । थुगु पुन्हियात छाय् ज्याःपुन्हि धाःगु धकाः न्यनेकने याना स्वयाबलय् सीदत कि त्रिलक्षणयात ज्याः धाइगु जुयाच्वन खनी । त्रिलक्षणया अर्थ स्वंगु लक्षण खः । थ्व स्वंगु लक्षण धैगु बौद्धमार्गीतय्गु विश्वासकथं सिद्धार्थ गौतम लुम्बिनी जन्म जुया बिज्याःगु, थ्वहे दिनय् बुद्धत्व प्राप्त याना बिज्याःगु, थ्वहे दिनय् बुद्ध परिनिर्वाण जुया बिज्याःगु अर्थात स्वंगु लक्षण चुलाःगु थ्व पुन्हि जूगुलिं थ्व दियात ज्याःपुन्हि धाःगु खः । थथे स्वंगु लक्षण चूलाःकथं थ्व ज्याःपुन्हियात चीन तथा तिब्बत, मंगोलिया व जापानया मनूतसें नं विश्वास याः । भारत, लंका, आदि देशय् थुगु लक्षणं चूलाःगु दिं बैशाख अर्थात् स्वांयापुन्हियात मानय् याः । लिपा वया अन्तर्राष्ट्रिय कथं एकरुपता वय्केया लागि स्वांया पुन्हि (बैशाख पुन्हि) यात थुगु महान् दिंया रूपय् मानय् यात । नेपालय् वि.सं.२००० साल लिपा वयाः तिनि थ्व स्वंगू लक्षण चूलाःगु दिं बैशाखपुन्हि नालाकाःगु खः । थुगु किसिमं बौद्ध पाली साहित्यय् “ज्या” या अर्थ त्रिलक्षण वा त्रिगुण खः धैगु खँ स्पष्ट याःगु जुल, गुगु खँ प्रा. गोविन्द नारायण ज्यापुजुया धापूलिसे ज्वलाःगु खनेदु । थुगु हे प्रकारं “पु” खँग्वःया बारे नं थुकथं अर्थ छ्यला वयाच्वंगु खनेदु । संस्कृत शब्दकोषय् “पु” या अर्थ पुलिंग, पुरूषत्व अथेहे हिन्दी, अंग्रेजी शब्दकोषय् “पु”या अर्थ पुरूषत्व अर्थात् Masculine मालिक, थुवाः Owner कथं छ्यला वयाच्वंगु दु ।
पुरुषत्वया अर्थ पुनः उत्पतिया बस्तु, पुसा धकाः नं न्ह्यथनाःतःगु दु । नेवाः भाषाय् नं “पू” खँग्वःया अर्थ थुवाः खः । गथे साया थुवाःयात सापू, मेया थुवाःयात मेपू व हँय्या थुवाःयात हँय्पू आदि । थथे हे “पु” या अर्थ पुनः उत्पति याय्गु बस्तु पुसा नं खः । गथे लैंपु, किपु, तुसिपु, सन्तलाःसिपु, अले स्वां, बूबः, सिमा, घाँय्, वा, छ्व आदि बस्तु हानं पीइत उपयोगी बस्तुया पुसायात “पु” धाय्गु चलन दु ।
थुकथं “ज्या” व “पु” खँग्वःया थःथःगु कथंया अलग अलग अर्थ दुगु जुयाच्वन । अलग अर्थ दुगु खँग्वःयात ज्वरे याना भाव मस्यंक खुलस्त व वृहत् अर्थ जुइकथं दय्काःतःगु खँग्वः नेपालभाषाय् नं दुगु चलन खः । गथेकि दा जक दायाः ख्वं जुइ धुंकूम्ह मनूयात चिहाकलं दाख्वं धाय्गु याः । थथे अलग अलग अर्थ दुगु खँग्वः मिले याना भाव मस्यंक अर्थ लुइकथं दय्केगु चलन चीनिया भाषाय् अझ संस्कृत भाषाय् दुगु चलन खः । “त्यें” खँग्वःया अर्थ चिनिया भाषाय् विद्युत Current खः । अथेहे “छ” या अर्थ “रथ” अर्थात् “खः” खः । थ्व निगः खँग्वः मिले याय्बलय् “त्येंछ” जुइ । थुकिया अर्थ Current वा विद्युतं चले जुइगु “रथ” वा “ट्राम, ट्रली” जुइ । थज्वःगु किसिमया खँग्वःयात सन्धी धाः ।
थुगु किसिमं “ज्या” खँग्वः व “पु” खँग्वः थ्व निगः खँग्वःयात स्वानाः थुकिया अर्थ छ्यलाः स्वय्बलय् सु गज्याःपिं नेवाःतय्त ज्यापु धाःगु खः अःपुक हे अनुमान याय् फुगु जुल ।
बस्ति मदुगु पृथ्वीया छुं भागय् दकलय् न्हापां पलाः तयाः बस्ति स्वनाः स्थाईरुपं बुँज्या व मेमेगु ज्या याना वयाच्वंपिं मनूतय्त धर्तिया थुवाः (आदिवासी) धाय्गु प्रचलित खँग्वः हे ज्यापु धकाः सीकाः काय् फुगु जुल । परिवार वा समाजया दुजः अझ देशय् हे मभिंपिं जन्तु जनावर व शत्रुतय्पाखें बचे जुया म्वाय् माः । अथेहे विश्वय् छगू समूह नं मेगु समूहयात आक्रमण याय्गु, छगू राज्यं मेगु राज्ययात हमला याय्गु छगू
साधारण घटना थें जुयावंगु खँ इतिहासपाखें सिइका काय्फु ।
आक्रमण व प्रतिरक्षा याय्गु ज्याया विकासक्रमय् धनुषवाणया विकास जूगु खँ मानव सभ्यताया इतिहासं क्यनाच्वंगु दु । धनुषय् वाण मिले याना माःथाय् लाक्क हुते याना छ्वय्गुया मू विशेषता “का” यागु खः । थ्व “का”यात ज्यानापं मिले याना माःथाय् लाक्क कय्काः जन्तु व शत्रुतय्त ख्याना छ्वयाः थः च्वनागु व च्वना वयागु लागायात रक्षा याना वयाच्वंपिं नेवाःतय्त “का” छ्यलेगु सीप युक्तापिंकथं नं “ज्यापु” धाःगु खः धैगु सी दु ।
सीपया थुवाः जुयाच्वंपिं नेवाःतय्त ज्यापु धाःगु खः धइगु दृष्टीं स्वय्बलय् नं पाय्छि खनेदु । सीप मदुपिं, सीप मसःपिं नेवाःत सुं हे मदु । यदि दु हे दुसां पुरोहित जुया वयाच्वंपिं जक खनेदु । नेवाः मध्यय् गुम्हं नया ज्याभः व सामान दय्केगु सीप, गुम्हं वासः याय्गु बैद्य ज्याय्, गुम्हं चिरफार यायगु नउ ज्याय् थथे सीपया थुवाः अर्थात सीप युक्तपिंकथं धाय्गु उगु ईया चलन नं ज्यापु धाःगु खँ स्पष्ट याः ।
“ज्या” खँग्वः पालि साहित्यया खःसा, “पु” खँग्वः किराती नेवाः भाय् हे खः । उकिं “ज्यापु” खँग्वः पाली व नेवाःभाय्या समिश्रण खँग्वः खः धैगु खँय् विद्वानतय् धापू दु । बुद्धधर्म नेपाःगालय् दुहाँ वसांनिसें पालि (प्रकत) साहित्यया खँग्वःत नं नेवाःभाय्नापं ल्वाकज्यानाः विकास जूगु खँ थनया बौद्ध साहित्यपाखें सी दुगु खँ जुल । थुगु किसिमं नेपाःया नेवाः समाजय् बुद्धधर्मया प्रभाव लाःगु खँ नेपाःबारेया पुरातत्व सामाग्री नं स्पष्ट यानाच्वंगु दु । थुगु प्रकारं ज्यापु समुदाययाबारे दुवालाः स्वय्बलय् नेपाःगालय् दकलय् न्हापां वस्ति स्वनाः थनया समाज व लागायात रक्षा यानाः व विभिन्न सीप सय्काः ज्ञान गुणं युक्त जुयाः छगू इलय् नेपाःया इतिहास न्ह्याका वयाच्वंपिं नेवाःतय्त हे ज्यापु धाःगु खः । अर्थात् सीपया विविधतां जाःपिं विविध गुणया संयोग दुपिं, ताहाक ईतक शासन चले यानाः नेपाःयात ज्यान बियाः वयाच्वंपिं गृहस्थि बुद्धमार्गी नेवाःतय्त हे “ज्यापु” धाःगु धकाः धाय्फु । इतिहास व अभिलेखया आधारं स्वय्बलय् ज्यापुतय््त “भाबो” धाय्गु चलन दुगु नं खनेदु । थथे ज्यापुतय्त “भाबो” धाय्गु चलन मल्लकालय् जक मखु, लिच्छवीकालय् नं खनेदुगु दु । थुकिं छु सी दु धाःसा भाबो खँग्वःया अर्थ मनूया गुणं जाःपिं नेवाःतय्त धाइगु छगू ईया चलन नं खः ला धैगु न्ह्यसः दना वः ।
ई व परिस्थितिया झ्वलय् यक्व ह्यूपाः मवः धाय् फइमखु । थौंया परिप्रेक्षय् राजनैतिक, आर्थिक, बौद्धिक ल्याखं ल्यूने लाःसां नं थुगु जाति आदिमकालंनिसें राष्ट्रयात माःगु विविध सीप व प्रज्ञां युक्त जुया गृहस्थी समाजय् माःकथंया न्ह्यलुवाः भूमिका म्हिताः वयाच्वंपिं आदिवासी नेवाःयात हे ज्यापु धाःगु खः धैगु प्रस्त यानाब्यूगु दु ।
साभारः “नेपाः व नेवाः समाज छगू विवेचना” सपूmतिं ,
No comments:
Post a Comment