सिलाचःह्रे खुन्हु नगमय् बलिं उइगु संस्कृति
श्रीकृष्ण महर्जन
थौकन्हय् नेवाःतय्सं सिलाचः¥हे धायेगु त्वःता वनाच्वंगु दु । अले अप्वःसिनं शिवरात्री हे धायेगु याना हयाच्वंगु दु । अझ विशेष याना युवा पुस्तां ला सिलाचः¥ह्रे धायेगु हे त्वःता हये धुंकूगु दु । शिवरात्री धकाः महाद्यः नाप स्वाकेगु अले महाद्यःयाथाय् वना गजि त्वनेगु, भांग नयेगुनिसें लागू पदार्थ सेवन याना वयाच्वंगु दु । उकियात विकृतिया रुपय् थुइका कायेमाःगु अवस्था दु ।
सिलाचः¥हे स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्सं थःथःगु चलन कथं हना वयाच्वंगु दु । सिलाचःह्रेयात मंकाः कथं ल्हाना मंकाः कथं हे बुबः सिया नयेगु तकं याना वयाच्वंगु खने दु । अथे हे महाद्यः व गणेद्यःयाथाय् जक मखु बुंगद्यःयाथाय् तकं ग्वंसिमि च्याकीगु चलन दु । नेवाः वस्ती सक्वय् ला विशेष कथंया गुप्ती पुजा याइगु चलन दु । उगु हे कथं किपूया नगामय् बलिं उइगु अले यक्व हे मनूत छ्वालिप्वाः च्याका बौ बिया वनीम्ह न्ह्यःन्ह्यः व ल्यूल्यू वनेगु तकं याइ । थुगु कथं सिलाचःह्रे दुने नं विभिदता खने दु ।
दँय् दसं गबले तिमिलाया गतिया ल्याखं अर्थात चन्द्रमासया ल्याखं सिल्ला महिना वइ अबले अबले नेवाःतय्सं लुमंकीगु दिं नापं छगू कथंया नखः खः सिला चःह्रे । गनं गनं सिला च्याकेगु धकाः नं धाइ । सिला च्याकेगु धइगु सिँ च्याकेगुया अर्थय् कयातःगु दु । विशेष याना देगः न्ह्यःने बहनी मिँ च्याकेगु याना वयाच्वंगु दु । सिला चःहे्र धइगु नेवाःतय्गु मौलिक कथंया नखः खः । मौसम नाप स्वापू दुगु अले तान्त्रिक दिं कथं नालातःगु सिला चःह्रे खुन्हु विशेष याना मस्तय्त बहनी जुइवं न्ह्याइपुसे च्वनी ।
सिला चःह्रे कुन्हु हे बहनी किपू नगर दुनेया हे नेवाः वस्ती नगामय् बलिं उइगु चलन दु । उकुन्हु बहनी नगांया नासः द्यःया न्ह्यःने विशेष कथंया पुजा यायेमाःगु चलन दु । गुरुजु हे च्वना पुजा याइगु खः । अले अन मिखाय् तयेगु अजः तकं फ्वयेगु याइ । अन अजः फ्वलकी तसकं भिं धाइगु जुया स्थानीय मनूत यक्वसिनं अजः तकं फ्वइगु खः । जा थुइमाः । जा थुयातःगुयात थलय् तया हे नगां देय् चाःहिइक बौ बिया वनीगु चलन दु । जा ह्वला वनीगुयात हे बलिं उइगु धाइ । उगु इलय् यक्व हे मनूत छ्वालिप्वाः च्याका बौ बिया वनीम्ह न्ह्यःन्ह्यः व ल्यूल्यू वनेगु याइ । अथे छ्वालिप्वाः च्याका बौ बिया वनीगु अर्थात बलिं उया वनीगु नगांया थःगु हे कथंया संस्कृति खः । उगु इलय् हे पःसिं पिहां वा धकाः तकं छ्वालिप्वाः च्याका वनीपिं हाला वनीगु खः । अथे बलिं उइगुयात नगां भिंकेगु धकाः नं धायेगु याना वयाच्वंगु दु ।
स्वनिगःया नेवाःतय्सं थःथःगु कथं द्यःया न्ह्यःने मि च्याका च्वनेगु याइसा अथे सक्वय् नं े थःथःपिन्सं पलिस्था यानातःगु गणेद्यः, नारांद्यः, महाद्यःनिसें भैरव द्यः व थीथी द्यःया न्ह्यःने सि च्याकीगु चलन दु । अथे हे मेमेथाय् थें हे बुब सिया नयेगु, समेबजि नकेगुनिसें प्रसाद इना बिइगु चलन सक्वय् नं दु । माघ महिना ज्वःछि नादि खुसि अर्थात शाली नदिइ स्वस्थानि धलं दंपिं सकलें हे सिला चःह्रे कुन्हु बहनी सक्वया ज्योतिलिङगेश्वर महाद्यःया न्ह्यःने मि च्यका च्वनेमाःगु चलन दु । स्वस्थानी लच्छि तक धलं दंगु पूवंकेगु कथं अथे मि च्याका चान्हय् च्वनेमाःगु अले अन प्रसाद काये धुंकाः बज्रयोगिनीया दर्शन याना जक धलंदंगु पूवनी धइगु मान्यता दु ।
सिला चःह्रे कुन्हु सक्वया पुलांगु दिपय् विशेष कथंया पुजा यायेमाःगु चलन दु । अन होम याना पुजा याइग्ु यात हे गुप्ती पुजा धाइगु खः । लप्सीफेदीया साघु सुमसान नं धायेगु याना वयाच्वंगु पुलांगु दिपय् होम याना छम्ह तहा होमय् तयेमाःगु अले छम्ह ताहा खुसिइ त्वःताः छ्वयेमाःगु, छम्ह चखुंचा होमय् तयेमाःगु अले मेम्ह चखुंचा ब्वयेका छ्लयेमाःगु, छम्ह न्या होमय् तयेमाःगु अले मेम्ह न्या खुसिइ चुइका छ्लयेमाःगु नापं छम्ह दुगुयात बलि बिया दुगुया छ्यं छगः हे जीर्ण जुइक होम यायेमाःगु चलन दु । अथे दुगुया छ्यं होमयाइगुयात स्थानीय मनूतय्सं दक्षप्रजापतिया छ्यं दुया छ्वयेगु धकाः नं धाइ । अथे विशेष कथंया गुप्ती पुजा क्वचाये धुंकाः अनं हःगु प्रसाद हे स्वस्थानी धलं दना उकुन्हु ज्योतिलिङगेश्वर महाद्यःयाथाय् चान्हय् मि च्यकाच्वंपिन्त प्रसाद बिइगु चलन दु । अथे गुप्ती पुजाया नितिं गुप्ती पुजा गुथि धकाः हे दयेकातःगु दु ।
सामान्य तया सिला चःह्रे कुन्हु महाद्यःयाथाय् ग्वंसिँमि च्याकेगु धकाः मनूतय्सं धायेगु याना वयाच्वंगु दु । तर नेवाःतय्सं अन्नया द्यः अले मौलिक द्यः कथं नाला वयाच्वंम्ह बुंगद्यःया देगः न्ह्यःने तकं अथे ग्वंसिँमि च्यकीगु चलन दु । यलया तःबहालय् बुंगद्यःया देगः न्ह्यःने सिला चःह्रे कुन्हु मि च्याकेमाःगु चलन दु । अले बुंगद्यःयात चा वसतं पुंकेमाःगु तकं चलन दु । बुंगद्यः दुगु यलया तःबहालय् जक मखु बुंगद्यः मदुगु बुंगया देगलय् तकं सिला चःह्रे कुन्हु अथे मि च्याकेमाःगु चलन दु । महाद्यःनिसें बुंगद्यःया न्ह्यःने अले गणेद्यःया न्ह्यःनिसें दुवातय् तकं ग्वंसिँमि च्याकीगु चलन धइगु थ्व छुं छगू धर्म विशेष कथं नेवाःतय्सं हना वयाच्वंगु नखः मखु समग्र नेवाःतय्सं हे थःगु हे कथं हना वयाच्वंगु नखःया रुपय् कायेछिं ।
थःथःगु स्थानीय परम्परा कथं सिला चःह्रे नेवाःतय्सं हना वयाच्वंगु दुसा सिला चःह्रे थौंकन्हय् वया शिवरात्रीपाखें धित्तुधिना यंकाच्वंगु दु । तान्त्रिक विधिं याइगु पुजा, थःपिनिगु वस्तीइ मभिंगु तत्व मवयेमा धकाः याइगु पुजा, चिकुलाया ई फुत धकाः तायेकेगु अले तापला वल धकाः सन्देश बिइगु याना वयाच्वंगु नापं बुबः सिया नयेगुनिसें थःथःपिनिगु पुर्खा पलिस्था यानातःगु द्यःया न्ह्यःने मि च्याका मि कुइगु नेवाःतय्गु मौलिक कथंया संस्कृति खः ।
थुगु संस्कृति बुलुहुँ बुलुहुँ त्वःताः वनाच्वंगु दुसा शिवरात्रीपाखें धित्तुधिना यंकाच्वंगुयात कया थुइकेमाःगु ई वःगु दु
श्रीकृष्ण महर्जन
थौकन्हय् नेवाःतय्सं सिलाचः¥हे धायेगु त्वःता वनाच्वंगु दु । अले अप्वःसिनं शिवरात्री हे धायेगु याना हयाच्वंगु दु । अझ विशेष याना युवा पुस्तां ला सिलाचः¥ह्रे धायेगु हे त्वःता हये धुंकूगु दु । शिवरात्री धकाः महाद्यः नाप स्वाकेगु अले महाद्यःयाथाय् वना गजि त्वनेगु, भांग नयेगुनिसें लागू पदार्थ सेवन याना वयाच्वंगु दु । उकियात विकृतिया रुपय् थुइका कायेमाःगु अवस्था दु ।
सिलाचः¥हे स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्सं थःथःगु चलन कथं हना वयाच्वंगु दु । सिलाचःह्रेयात मंकाः कथं ल्हाना मंकाः कथं हे बुबः सिया नयेगु तकं याना वयाच्वंगु खने दु । अथे हे महाद्यः व गणेद्यःयाथाय् जक मखु बुंगद्यःयाथाय् तकं ग्वंसिमि च्याकीगु चलन दु । नेवाः वस्ती सक्वय् ला विशेष कथंया गुप्ती पुजा याइगु चलन दु । उगु हे कथं किपूया नगामय् बलिं उइगु अले यक्व हे मनूत छ्वालिप्वाः च्याका बौ बिया वनीम्ह न्ह्यःन्ह्यः व ल्यूल्यू वनेगु तकं याइ । थुगु कथं सिलाचःह्रे दुने नं विभिदता खने दु ।
दँय् दसं गबले तिमिलाया गतिया ल्याखं अर्थात चन्द्रमासया ल्याखं सिल्ला महिना वइ अबले अबले नेवाःतय्सं लुमंकीगु दिं नापं छगू कथंया नखः खः सिला चःह्रे । गनं गनं सिला च्याकेगु धकाः नं धाइ । सिला च्याकेगु धइगु सिँ च्याकेगुया अर्थय् कयातःगु दु । विशेष याना देगः न्ह्यःने बहनी मिँ च्याकेगु याना वयाच्वंगु दु । सिला चःहे्र धइगु नेवाःतय्गु मौलिक कथंया नखः खः । मौसम नाप स्वापू दुगु अले तान्त्रिक दिं कथं नालातःगु सिला चःह्रे खुन्हु विशेष याना मस्तय्त बहनी जुइवं न्ह्याइपुसे च्वनी ।
सिला चःह्रे कुन्हु हे बहनी किपू नगर दुनेया हे नेवाः वस्ती नगामय् बलिं उइगु चलन दु । उकुन्हु बहनी नगांया नासः द्यःया न्ह्यःने विशेष कथंया पुजा यायेमाःगु चलन दु । गुरुजु हे च्वना पुजा याइगु खः । अले अन मिखाय् तयेगु अजः तकं फ्वयेगु याइ । अन अजः फ्वलकी तसकं भिं धाइगु जुया स्थानीय मनूत यक्वसिनं अजः तकं फ्वइगु खः । जा थुइमाः । जा थुयातःगुयात थलय् तया हे नगां देय् चाःहिइक बौ बिया वनीगु चलन दु । जा ह्वला वनीगुयात हे बलिं उइगु धाइ । उगु इलय् यक्व हे मनूत छ्वालिप्वाः च्याका बौ बिया वनीम्ह न्ह्यःन्ह्यः व ल्यूल्यू वनेगु याइ । अथे छ्वालिप्वाः च्याका बौ बिया वनीगु अर्थात बलिं उया वनीगु नगांया थःगु हे कथंया संस्कृति खः । उगु इलय् हे पःसिं पिहां वा धकाः तकं छ्वालिप्वाः च्याका वनीपिं हाला वनीगु खः । अथे बलिं उइगुयात नगां भिंकेगु धकाः नं धायेगु याना वयाच्वंगु दु ।
स्वनिगःया नेवाःतय्सं थःथःगु कथं द्यःया न्ह्यःने मि च्याका च्वनेगु याइसा अथे सक्वय् नं े थःथःपिन्सं पलिस्था यानातःगु गणेद्यः, नारांद्यः, महाद्यःनिसें भैरव द्यः व थीथी द्यःया न्ह्यःने सि च्याकीगु चलन दु । अथे हे मेमेथाय् थें हे बुब सिया नयेगु, समेबजि नकेगुनिसें प्रसाद इना बिइगु चलन सक्वय् नं दु । माघ महिना ज्वःछि नादि खुसि अर्थात शाली नदिइ स्वस्थानि धलं दंपिं सकलें हे सिला चःह्रे कुन्हु बहनी सक्वया ज्योतिलिङगेश्वर महाद्यःया न्ह्यःने मि च्यका च्वनेमाःगु चलन दु । स्वस्थानी लच्छि तक धलं दंगु पूवंकेगु कथं अथे मि च्याका चान्हय् च्वनेमाःगु अले अन प्रसाद काये धुंकाः बज्रयोगिनीया दर्शन याना जक धलंदंगु पूवनी धइगु मान्यता दु ।
सिला चःह्रे कुन्हु सक्वया पुलांगु दिपय् विशेष कथंया पुजा यायेमाःगु चलन दु । अन होम याना पुजा याइग्ु यात हे गुप्ती पुजा धाइगु खः । लप्सीफेदीया साघु सुमसान नं धायेगु याना वयाच्वंगु पुलांगु दिपय् होम याना छम्ह तहा होमय् तयेमाःगु अले छम्ह ताहा खुसिइ त्वःताः छ्वयेमाःगु, छम्ह चखुंचा होमय् तयेमाःगु अले मेम्ह चखुंचा ब्वयेका छ्लयेमाःगु, छम्ह न्या होमय् तयेमाःगु अले मेम्ह न्या खुसिइ चुइका छ्लयेमाःगु नापं छम्ह दुगुयात बलि बिया दुगुया छ्यं छगः हे जीर्ण जुइक होम यायेमाःगु चलन दु । अथे दुगुया छ्यं होमयाइगुयात स्थानीय मनूतय्सं दक्षप्रजापतिया छ्यं दुया छ्वयेगु धकाः नं धाइ । अथे विशेष कथंया गुप्ती पुजा क्वचाये धुंकाः अनं हःगु प्रसाद हे स्वस्थानी धलं दना उकुन्हु ज्योतिलिङगेश्वर महाद्यःयाथाय् चान्हय् मि च्यकाच्वंपिन्त प्रसाद बिइगु चलन दु । अथे गुप्ती पुजाया नितिं गुप्ती पुजा गुथि धकाः हे दयेकातःगु दु ।
सामान्य तया सिला चःह्रे कुन्हु महाद्यःयाथाय् ग्वंसिँमि च्याकेगु धकाः मनूतय्सं धायेगु याना वयाच्वंगु दु । तर नेवाःतय्सं अन्नया द्यः अले मौलिक द्यः कथं नाला वयाच्वंम्ह बुंगद्यःया देगः न्ह्यःने तकं अथे ग्वंसिँमि च्यकीगु चलन दु । यलया तःबहालय् बुंगद्यःया देगः न्ह्यःने सिला चःह्रे कुन्हु मि च्याकेमाःगु चलन दु । अले बुंगद्यःयात चा वसतं पुंकेमाःगु तकं चलन दु । बुंगद्यः दुगु यलया तःबहालय् जक मखु बुंगद्यः मदुगु बुंगया देगलय् तकं सिला चःह्रे कुन्हु अथे मि च्याकेमाःगु चलन दु । महाद्यःनिसें बुंगद्यःया न्ह्यःने अले गणेद्यःया न्ह्यःनिसें दुवातय् तकं ग्वंसिँमि च्याकीगु चलन धइगु थ्व छुं छगू धर्म विशेष कथं नेवाःतय्सं हना वयाच्वंगु नखः मखु समग्र नेवाःतय्सं हे थःगु हे कथं हना वयाच्वंगु नखःया रुपय् कायेछिं ।
थःथःगु स्थानीय परम्परा कथं सिला चःह्रे नेवाःतय्सं हना वयाच्वंगु दुसा सिला चःह्रे थौंकन्हय् वया शिवरात्रीपाखें धित्तुधिना यंकाच्वंगु दु । तान्त्रिक विधिं याइगु पुजा, थःपिनिगु वस्तीइ मभिंगु तत्व मवयेमा धकाः याइगु पुजा, चिकुलाया ई फुत धकाः तायेकेगु अले तापला वल धकाः सन्देश बिइगु याना वयाच्वंगु नापं बुबः सिया नयेगुनिसें थःथःपिनिगु पुर्खा पलिस्था यानातःगु द्यःया न्ह्यःने मि च्याका मि कुइगु नेवाःतय्गु मौलिक कथंया संस्कृति खः ।
थुगु संस्कृति बुलुहुँ बुलुहुँ त्वःताः वनाच्वंगु दुसा शिवरात्रीपाखें धित्तुधिना यंकाच्वंगुयात कया थुइकेमाःगु ई वःगु दु
No comments:
Post a Comment