सतुंगःया भेलु, द्यःखः व प्वंखः जात्रा
श्रीकृष्ण महर्जन
येँया दक्षिण पश्चिम लागाया ऐतिहासिक नापं सांस्कृतिक रुपं महत्वपूर्णगु नेवाः वस्ती सतुंगलय् नं बखुमदः जात्राया इलय् हे तःजिक जात्रा याइगु चलन दु । सतुंगःया नेवाःतय्सं मूल द्यः कथं विष्णुदेवीयात नाला जात्रा याइगु खः । जात्राया झ्वलय् चःह्रे खुन्हु भेलु थुइगु खः । श्रेष्ठतय् मूल थरीपाखें मू क्वनय् भेलु थुइगु याइ । अले प्यन्हु दुखुन्हु थिंलाथ्व दुतिया खुन्हु धाःसा द्यःननि गुथि व दजः गुथिपाखें नं छगः छगः भेलु थुइगु याइ । चौथिया बहनीयात हे नूतं धाइगु खःसां थौंकन्हय् पञ्चमीया दिंयात नूतं धकाः नाला वयाच्वंगु दु । नूतं खुन्हु हे विष्णुदेवी द्यःया मूर्तियात आसनं लिकया धकी तयेगु याइ । बहनी जुइवं मत बिउ वनीपिं नं दइ । थुखुन्हु द्यःननि थकाली, दजः थकालि व पैचा बःखुइ वना खा छम्ह भोग बिया समे नया वयेमाःगु चलन दु । अले सीकाः भू यायेगु झ्वलय् छ्यं द्यःननि थकालियात, छुका प्यं दजः थकालियात अले जः पपु पैचायात बिइ । खस्तमी खुन्हु विष्णुदेवी द्यः नापं गंंछि द्यःयात थिइ तकं मजिउ धाइ । सप्तमिया दिनय् बहनी म्यय्स्याये क्वहां वनेगु धकाः बःखुइ वनेमाःगु चलन दु । श्रेष्ठ थकालि अर्थात मूल थरी थकालि, द्यःननि थकालि, दजः थकालि, नाय् थकालि बःखुइ मेय् स्यायेगु ज्या याइ । उकियात हे मेय् स्याये क्वहां वनेगु धकाः धाइगु खः । काहांं बाजं ज्वना, नाय्खिं थाना अथे बःखुइ वनेमाः बहनी । अले विष्णुदेवी द्यःयात पुजा आजा याना छाय् हायेकेगु याइ । मेय् स्ययेगु झ्वलय् मेय्या हिनू माला हि म्हुकेगु तकं याइ । मेय् स्यायेगु ज्या क्वचाये धुंकाः ला प्यंगू भागय्
ब्वथली । न्ह्यःनेया लिफः द्यःननियात यंकी । छफः द्यःयात बच्छि व नाय्यात बच्छि याइ अले छफः ला छ्वय्ला छुइ । अले छ्वय्ला तया समे नया बहनी हे सकलें लिहां वइ । अथे लिहां वःगुयात मेय्े स्याये थाहां वःगु धाइ । अले अनं ज्वना वःगु ला द्यः फल्चाय् तइ । देगलय् वना धकी च्वंम्ह द्यःयात त्वःपुया हइ । अनंलि छ्वय्ला त्वाःयापिं सकलसित इना बिइ । थुकियात हे छ्वय्लाभू धाःगु खः ।
अष्टमी खुन्हु सुथय् न्याम्ह थरित देगलय् वना धकिइ च्वंगु द्यः सहित धकि ल्ह्वना द्यः फल्चाय् हया तइ । सकलसिनं मत बिउ वइ । अष्टमी खुन्हु हे बहनी नवःमिया सुथय् जुइ न्ह्यः श्रेष्ठ थकालिपाखें जोगे याः वनेगु याइ ।, बःखुइ वना विषेश कथंया पुजा याइगु खः । बांचा छम्ह नं यंकेमाःगु चलन दु । अन मच्छेगांयापिं नं वयाच्वनी । इमिसं नं जगे याइ । उकियात होम याःगु नं धाइ । निख्रम्ह दुगु छम्ह होम याइ । सप्तमि खुन्हु स्याःम्ह मेय्या नुगःचु नं व हे होमय् तयेमाः । उकियात सुयात नं धाये मजिउगु मूल ज्या धकाः धाइ । उगु इलय् न्यागः धाल्चा ज्वना पुजा याइगु खः । छगू कथं धाल्चा खाकेगु हे खः । न्यागः मध्ये छगलय् छता छता याना न्याता तयातइ । हि, लः, अय्लाः, थ्व, दुरु तयातःगु न्यागः हे धाल्चायात न्याम्ह हे च्वना चाीहीका होम यायेमाःगु चलन दु । बःखुइ याइगु उगु कथंया होमयात हे जगे यायेगु धकाः धाइगु खः । नवःमिया बहनी दशमीया सुथ जुइ न्ह्यः हे भेलु नाप नापं द्यःखः बःखुइ यंकी । अले मलः जा नकेगु याइ । अबले मलः दुगु धकाः तकं यंकाः अन हे स्यायेगु याइ । अबले विधि पूर्वक पुजा याना अथे दुगु बलि बिइगु खः ।
प्वः थकालि याना भ्वय् नइगु
बखुमदः जात्राया झ्वलय् छगू विशेषता जुयाच्वंगु धइगु प्वः थकालि याना भ्वय् नइगु खः । दशमी जुइ न्ह्यः नःमिया चान्हय् प्वः थकालि याना बःखुइ भ्वय् नयेमाःगु चलन दु । उखुन्हु चान्हय्् मलः दुगु बलि बिइगु खःसा व हे दुगुया छ्यं बच्छि प्वः यात अले बच्छि सी सतुंगःया द्यःननी थकालियात बिइ । मलःजा नके धुंकाः याइगु सीकाभूया इलय् उगु कथं सी इना बिइगु खः । उगु इलय् द्यःपाखे प्वः थकालि च्वनी अले वया न्ह्यःने द्यःननी थकालि च्वनी । द्यःननि थकालिया जवय् दजः थकालि अले खवय् पैचा थकालि च्वना सीकाभू याइगु खः । अबले भेलु थ्वँ प्रसादया रुपय् काइ । थुगु कथंया सीकाभू याइगु ज्या धाःसा विष्णुद्यःया देगः दुने हे खः ।
भेलु व द्यःखः जात्रा बःखुइ फुक्क कथंया विधि क्वचाये धुंकाः दशमी खुन्हु सथय् सिन्हःया जात्रा सुरु जुइ । दक्ले न्हापां बन्थचा अर्थात सिंरयापिन्सं द्यःखः ल्ह्वना जात्रा याना यंकी । अनं लिपा ल्ह्वंखायापिन्सं अले ब्वसिगांयापिन्सं द्यःखः ल्ह्वने धुंकाः मच्छेगांयापिन्सं द्यःखः ल्ह्वना जात्रा याना थःथःगु गायम्पाखे यंकी ।
मच्छेगांया द्यःखः खुसि पारिइ मन्दु दुगु थासय् दिके धुनेवं ल्हाः धंकाः हइ । अले सतुंगःया विष्णुदेवीया मूति खतय् तया जात्रा याना खः ल्ह्वनी । न्हापां भेलु ल्हवनेगु याइसा अनं लिपा द्यःखः ल्ह्वनेगुयाइ । जात्रा याना हइगु अवस्थाय् गजू बुँ धाइगु थासय् थ्यंकाः दिकी । अंनं थना हया हाकनं ज्वरुंचाय् थ्यंका दिकी । थ्व हे इलय् भेलु ख्यालय् भेलु दिकेगु याइ । अन सकलसित समे नकी । जात्रा संखननिइ थ्यनी । अन पिखालखुइ मू थकालि व मूल थरीया पुजा द्यःःननि थकालिं पुजा याइ ।
सुकुन्दा च्याका, फँ लुना, ताःचां साला भमचा दुकाये थें याना बलिं पिया पुजा याना दुकाइ । अनं लिपा द्यःखः ल्ह्वाना क्वाथय् थ्यनेवं हे कुबयातःगु अवस्थाय् हे द्यःब्रम्हुतय्सं पुजा याइ । दुगु छभ्मह बलि बिइ । प्यम्ह थरि मध्ये छम्ह छम्ह याना पाःपाः पुजा तकं याइ । उगु हे कथं हाकनं भंसाः त्वाःया सिंगेस्वां क्वय् दिकी । अन दजः गुथिया थकालि व द्यःननी थकालिपिन्सं नं भमचा दुकाये थे)ं याना पुजा याना दुकाइ । अनं लिपा द्यःखः जात्रा द्यःननीइ यंकी । बाजा गाजा सहित तःजिक सतुंगलय् जात्रा क्वचाइ । एकादशी खुन्हु जात्रा याइमखु । थुगुखन्हु द्यःयात छुं हे याइमखु । द्यःखः नं अथें हे तया तइ । बहनी धाःसा श्रेष्ठ खलक, थरी, दजः थकालि द्यःननि थकालि सकलसित प्रसादया रुपय् थ्वँ त्वंकी ।
प्वंखः जात्रा
सतुंगःया विशेषता जुयाच्वंगु प्वंखः जात्रा द्धादशी खुन्हु जुइ । द्धादशी खुन्हु सुथय् न्हापां खतय् च्वंगु द्यःयात धकिइ तया समाः याइ । द्यः फल्चाय् हे धकि तइ । पुजा बिइ । अले सकलसिनं पुजा याइ । द्यःननी थकालिपाखें दक्ले लिपा पुजा याइ । न्याम्ह थरिं धकि कुबिइ । श्रेष्ठ थकालिं ल्ह्वना बिइ । अले द्यःया मूर्ति दुगु धकि सतुंगःया फुक्क लागा चाःहिइकी । विष्णुदेवीया देगलय् यंकाः जक दिकेगु याइ । अथे धकि दिके धुंकाः बाजागाजा सहित प्वंखः जात्रा सुरु जुइ । प्वंखः धइगु खालिगु खः अर्थात द्यः मदुगु द्यःखः खः । खालिगु खः सांस्कृतिक बाजं थाना तसकं न्ह्याइपुक जात्रा याइ । द्यःखःयात छाय्पिया न्ह्याइपुक जात्रा याइगु प्वंखः जात्रा धइगु छगू कथं अजूचाइपुगु जात्रा खः ।
प्वंखः जात्रा धुंकाः जक विष्णुदेवी द्यःया मूति देगःया आसनय तयेमाःगु चलन दु । श्रेष्ठ थकालिं ल्ह्वना द्यःननि थकालिं मूति आसनय् चइयगु खः । अले दक्ले लिपा छ्वय्ला तया प्रसाद काइ । चिपं थिइगु
याइ ।, थुगु कथं सतुंगःया प्वंखः जात्रा क्वचाइगु खः । सतुंगलय् जात्रा क्वचाःगु प्यन्हु तक सतुंगलय् छुं नं कथंया बाजं थाये मत्यः धाइ । अले प्यन्हु दुखुन्हु धाःसा प्यन्हु बिचाः वनेमाःगु चलन दु । यःमरि पुन्हि खुन्हु प्यन्हु बिचाः वनीगु खः । थुगु कथं जात्राया फुक्क प्रक्रिया क्वचायेकीगु चलन दु ।
श्रीकृष्ण महर्जन
येँया दक्षिण पश्चिम लागाया ऐतिहासिक नापं सांस्कृतिक रुपं महत्वपूर्णगु नेवाः वस्ती सतुंगलय् नं बखुमदः जात्राया इलय् हे तःजिक जात्रा याइगु चलन दु । सतुंगःया नेवाःतय्सं मूल द्यः कथं विष्णुदेवीयात नाला जात्रा याइगु खः । जात्राया झ्वलय् चःह्रे खुन्हु भेलु थुइगु खः । श्रेष्ठतय् मूल थरीपाखें मू क्वनय् भेलु थुइगु याइ । अले प्यन्हु दुखुन्हु थिंलाथ्व दुतिया खुन्हु धाःसा द्यःननि गुथि व दजः गुथिपाखें नं छगः छगः भेलु थुइगु याइ । चौथिया बहनीयात हे नूतं धाइगु खःसां थौंकन्हय् पञ्चमीया दिंयात नूतं धकाः नाला वयाच्वंगु दु । नूतं खुन्हु हे विष्णुदेवी द्यःया मूर्तियात आसनं लिकया धकी तयेगु याइ । बहनी जुइवं मत बिउ वनीपिं नं दइ । थुखुन्हु द्यःननि थकाली, दजः थकालि व पैचा बःखुइ वना खा छम्ह भोग बिया समे नया वयेमाःगु चलन दु । अले सीकाः भू यायेगु झ्वलय् छ्यं द्यःननि थकालियात, छुका प्यं दजः थकालियात अले जः पपु पैचायात बिइ । खस्तमी खुन्हु विष्णुदेवी द्यः नापं गंंछि द्यःयात थिइ तकं मजिउ धाइ । सप्तमिया दिनय् बहनी म्यय्स्याये क्वहां वनेगु धकाः बःखुइ वनेमाःगु चलन दु । श्रेष्ठ थकालि अर्थात मूल थरी थकालि, द्यःननि थकालि, दजः थकालि, नाय् थकालि बःखुइ मेय् स्यायेगु ज्या याइ । उकियात हे मेय् स्याये क्वहां वनेगु धकाः धाइगु खः । काहांं बाजं ज्वना, नाय्खिं थाना अथे बःखुइ वनेमाः बहनी । अले विष्णुदेवी द्यःयात पुजा आजा याना छाय् हायेकेगु याइ । मेय् स्ययेगु झ्वलय् मेय्या हिनू माला हि म्हुकेगु तकं याइ । मेय् स्यायेगु ज्या क्वचाये धुंकाः ला प्यंगू भागय्
ब्वथली । न्ह्यःनेया लिफः द्यःननियात यंकी । छफः द्यःयात बच्छि व नाय्यात बच्छि याइ अले छफः ला छ्वय्ला छुइ । अले छ्वय्ला तया समे नया बहनी हे सकलें लिहां वइ । अथे लिहां वःगुयात मेय्े स्याये थाहां वःगु धाइ । अले अनं ज्वना वःगु ला द्यः फल्चाय् तइ । देगलय् वना धकी च्वंम्ह द्यःयात त्वःपुया हइ । अनंलि छ्वय्ला त्वाःयापिं सकलसित इना बिइ । थुकियात हे छ्वय्लाभू धाःगु खः ।
अष्टमी खुन्हु सुथय् न्याम्ह थरित देगलय् वना धकिइ च्वंगु द्यः सहित धकि ल्ह्वना द्यः फल्चाय् हया तइ । सकलसिनं मत बिउ वइ । अष्टमी खुन्हु हे बहनी नवःमिया सुथय् जुइ न्ह्यः श्रेष्ठ थकालिपाखें जोगे याः वनेगु याइ ।, बःखुइ वना विषेश कथंया पुजा याइगु खः । बांचा छम्ह नं यंकेमाःगु चलन दु । अन मच्छेगांयापिं नं वयाच्वनी । इमिसं नं जगे याइ । उकियात होम याःगु नं धाइ । निख्रम्ह दुगु छम्ह होम याइ । सप्तमि खुन्हु स्याःम्ह मेय्या नुगःचु नं व हे होमय् तयेमाः । उकियात सुयात नं धाये मजिउगु मूल ज्या धकाः धाइ । उगु इलय् न्यागः धाल्चा ज्वना पुजा याइगु खः । छगू कथं धाल्चा खाकेगु हे खः । न्यागः मध्ये छगलय् छता छता याना न्याता तयातइ । हि, लः, अय्लाः, थ्व, दुरु तयातःगु न्यागः हे धाल्चायात न्याम्ह हे च्वना चाीहीका होम यायेमाःगु चलन दु । बःखुइ याइगु उगु कथंया होमयात हे जगे यायेगु धकाः धाइगु खः । नवःमिया बहनी दशमीया सुथ जुइ न्ह्यः हे भेलु नाप नापं द्यःखः बःखुइ यंकी । अले मलः जा नकेगु याइ । अबले मलः दुगु धकाः तकं यंकाः अन हे स्यायेगु याइ । अबले विधि पूर्वक पुजा याना अथे दुगु बलि बिइगु खः ।
प्वः थकालि याना भ्वय् नइगु
बखुमदः जात्राया झ्वलय् छगू विशेषता जुयाच्वंगु धइगु प्वः थकालि याना भ्वय् नइगु खः । दशमी जुइ न्ह्यः नःमिया चान्हय् प्वः थकालि याना बःखुइ भ्वय् नयेमाःगु चलन दु । उखुन्हु चान्हय्् मलः दुगु बलि बिइगु खःसा व हे दुगुया छ्यं बच्छि प्वः यात अले बच्छि सी सतुंगःया द्यःननी थकालियात बिइ । मलःजा नके धुंकाः याइगु सीकाभूया इलय् उगु कथं सी इना बिइगु खः । उगु इलय् द्यःपाखे प्वः थकालि च्वनी अले वया न्ह्यःने द्यःननी थकालि च्वनी । द्यःननि थकालिया जवय् दजः थकालि अले खवय् पैचा थकालि च्वना सीकाभू याइगु खः । अबले भेलु थ्वँ प्रसादया रुपय् काइ । थुगु कथंया सीकाभू याइगु ज्या धाःसा विष्णुद्यःया देगः दुने हे खः ।
भेलु व द्यःखः जात्रा बःखुइ फुक्क कथंया विधि क्वचाये धुंकाः दशमी खुन्हु सथय् सिन्हःया जात्रा सुरु जुइ । दक्ले न्हापां बन्थचा अर्थात सिंरयापिन्सं द्यःखः ल्ह्वना जात्रा याना यंकी । अनं लिपा ल्ह्वंखायापिन्सं अले ब्वसिगांयापिन्सं द्यःखः ल्ह्वने धुंकाः मच्छेगांयापिन्सं द्यःखः ल्ह्वना जात्रा याना थःथःगु गायम्पाखे यंकी ।
मच्छेगांया द्यःखः खुसि पारिइ मन्दु दुगु थासय् दिके धुनेवं ल्हाः धंकाः हइ । अले सतुंगःया विष्णुदेवीया मूति खतय् तया जात्रा याना खः ल्ह्वनी । न्हापां भेलु ल्हवनेगु याइसा अनं लिपा द्यःखः ल्ह्वनेगुयाइ । जात्रा याना हइगु अवस्थाय् गजू बुँ धाइगु थासय् थ्यंकाः दिकी । अंनं थना हया हाकनं ज्वरुंचाय् थ्यंका दिकी । थ्व हे इलय् भेलु ख्यालय् भेलु दिकेगु याइ । अन सकलसित समे नकी । जात्रा संखननिइ थ्यनी । अन पिखालखुइ मू थकालि व मूल थरीया पुजा द्यःःननि थकालिं पुजा याइ ।
सुकुन्दा च्याका, फँ लुना, ताःचां साला भमचा दुकाये थें याना बलिं पिया पुजा याना दुकाइ । अनं लिपा द्यःखः ल्ह्वाना क्वाथय् थ्यनेवं हे कुबयातःगु अवस्थाय् हे द्यःब्रम्हुतय्सं पुजा याइ । दुगु छभ्मह बलि बिइ । प्यम्ह थरि मध्ये छम्ह छम्ह याना पाःपाः पुजा तकं याइ । उगु हे कथं हाकनं भंसाः त्वाःया सिंगेस्वां क्वय् दिकी । अन दजः गुथिया थकालि व द्यःननी थकालिपिन्सं नं भमचा दुकाये थे)ं याना पुजा याना दुकाइ । अनं लिपा द्यःखः जात्रा द्यःननीइ यंकी । बाजा गाजा सहित तःजिक सतुंगलय् जात्रा क्वचाइ । एकादशी खुन्हु जात्रा याइमखु । थुगुखन्हु द्यःयात छुं हे याइमखु । द्यःखः नं अथें हे तया तइ । बहनी धाःसा श्रेष्ठ खलक, थरी, दजः थकालि द्यःननि थकालि सकलसित प्रसादया रुपय् थ्वँ त्वंकी ।
प्वंखः जात्रा
सतुंगःया विशेषता जुयाच्वंगु प्वंखः जात्रा द्धादशी खुन्हु जुइ । द्धादशी खुन्हु सुथय् न्हापां खतय् च्वंगु द्यःयात धकिइ तया समाः याइ । द्यः फल्चाय् हे धकि तइ । पुजा बिइ । अले सकलसिनं पुजा याइ । द्यःननी थकालिपाखें दक्ले लिपा पुजा याइ । न्याम्ह थरिं धकि कुबिइ । श्रेष्ठ थकालिं ल्ह्वना बिइ । अले द्यःया मूर्ति दुगु धकि सतुंगःया फुक्क लागा चाःहिइकी । विष्णुदेवीया देगलय् यंकाः जक दिकेगु याइ । अथे धकि दिके धुंकाः बाजागाजा सहित प्वंखः जात्रा सुरु जुइ । प्वंखः धइगु खालिगु खः अर्थात द्यः मदुगु द्यःखः खः । खालिगु खः सांस्कृतिक बाजं थाना तसकं न्ह्याइपुक जात्रा याइ । द्यःखःयात छाय्पिया न्ह्याइपुक जात्रा याइगु प्वंखः जात्रा धइगु छगू कथं अजूचाइपुगु जात्रा खः ।
प्वंखः जात्रा धुंकाः जक विष्णुदेवी द्यःया मूति देगःया आसनय तयेमाःगु चलन दु । श्रेष्ठ थकालिं ल्ह्वना द्यःननि थकालिं मूति आसनय् चइयगु खः । अले दक्ले लिपा छ्वय्ला तया प्रसाद काइ । चिपं थिइगु
याइ ।, थुगु कथं सतुंगःया प्वंखः जात्रा क्वचाइगु खः । सतुंगलय् जात्रा क्वचाःगु प्यन्हु तक सतुंगलय् छुं नं कथंया बाजं थाये मत्यः धाइ । अले प्यन्हु दुखुन्हु धाःसा प्यन्हु बिचाः वनेमाःगु चलन दु । यःमरि पुन्हि खुन्हु प्यन्हु बिचाः वनीगु खः । थुगु कथं जात्राया फुक्क प्रक्रिया क्वचायेकीगु चलन दु ।
No comments:
Post a Comment