संविधान संशोधन जुइके मबीत मखुगु प्रचार
—राजेन्द्र श्रेष्ठ
सङ्घीय गठबन्धनं देसया संघीय संरचनाया सन्दर्भय् तराई व मधेसय् निगू प्रदेश जक माग तःगु पहाडया आदिवासी जनजाति, खस व शिल्पी समुदायया नितिं छुं माग मतःगु आशय खनेदूगु कथं लिपांगु इलय् नेपाःया अधिकांश मिडियातसें तःक्वःमछि बुखँ सम्प्रेषण यायेगु यानाः वयाच्वंगु दु । थ्व बिल्कुल मखुगु बुखँ खः । सरकार न्ह्यःने पेस याःगु गठबन्धनया २६ बुँदे व मधेसी मोर्चाया ११ बुँदेया अन्तरवस्तुइ मखुगु प्रचार याःथें अन्तर मदु ।
गठबन्धनं २६ बुँदे मागया बुँदा ल्याः १ व २ स स्पष्ट धयातःगु दु—
१) न्हापांगु संविधान सभापाखें नीस्वंगु राज्य पुनःसंरचना व राज्य शक्ति बाँडफाँड समिति व राज्य पुनःसंरचना उच्चस्तरीय सुझाव आयोगया प्रतिवदेशन व मधेसी, आदिवासी जनजातिलगायत उत्पीडित समुदायलिसे जूगु सम्झौतात व नेपाःया अन्तरिम संविधान २०६३ या धारा १३८ (१) व १३८ (१क) अनुरुप तराई–मधेस–थरुहटय् निगू स्वायत्त प्रदेशलगायत ऐतिहासिक पृष्ठभूमि–थातथलो व पहिचान लिसें सामथ्र्यया आधारय् प्रदेशत निर्माण जुइमाःगु । गुकी लिम्बूवान, किराँत–खम्बूवान, शेर्पा, ताम्सालिङ–तामाङसालिङ, नेवाः, तमुवान, मगरात, थरुहट–थारुवान, खसान व मधेस आदि प्रदेशतलिसें गैरभौगोलिक विशेष प्रदेशया
नीस्वनेमाःगु । प्रदेशत स्वायत्त व अधिकार सम्पन्न जुइमाःगु ।
२) प्रदेशत दुने ऐतिहासिक थातथलो कायम जूगु जातीय समूह, आदिवासी जनजाति, मुस्लिम, शिल्पी समुदाय (दलित), पिछडा वर्ग, सीमान्तकृत, अति सीमान्तकृत व लोपोन्मुख समुदायया पहिचानय्
आधारित स्वायत्त क्षेत्र, संरक्षित क्षेत्र व विशेष क्षेत्रतय्गु व्यवस्था यायेमा व खस समुदाय तकयात आदिवासीइ सूचीकृत यायेमाःगु ।
अथेहे, संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाया ११ बुँदे मागया सार नं वहे खः, उकिया बुँदा ल्याः १ व ९ स धयातःगु दु –
१) न्हापांगु संविधानसभापाखें नीस्वंगु राज्य पुनःसंरचना व राज्य शक्ति बाँडफँड समिति व राज्य पुनःसंरचना उच्च स्तरीय सुझाव आयोगया प्रतिवेदन व मधेसी, आदिवासी जनजातिलगायत उत्पीडित समुदायलिसे जूगु सम्झौता व नेपाःया अन्तरिम संविधान २०६३ या धारा १३८, १(क) अनुरुप तराई(मधेसय् मेचीनिसें महाकालीतक निगू स्वायत्त प्रदेशलगायत ऐतिहासिक पृष्ठभूमि व पहिचानया आधारय् मेमेगु स्वायत्त प्रदेशत निर्माण जुइमाःगु । स्वायत्त प्रदेशत अधिकार सम्पन्न जुइमाःगु ।
९) स्थानीय निकाय व विशेष संचरना (स्वायत्त क्षेत्र, संरक्षित क्षेत्र व विशेष क्षेत्र) या नीस्वनीबलय् प्रादेशिक कानून कथं जुइमाःगु ।
थथे आन्दोलनरत पक्षतय्गु मागत स्पष्ट रुपं झिगू स्वायत्त प्रदेश व छगू गैरभौगोलिक विशेष प्रदेश (१० प्लस १) दयेक दयेकं नं तथाकथित न्यागू ल्याः प्रदेशया पहाडी जिल्लात पहाडय् तयेत संघीय गठबन्धनं माग याःगु आशय खनेदू कथं कान्तिपुरलगायत मूलधार धयातःगु संचार माध्यमतसें छाय् भ्रम ब्वलंकाः च्वंगु खः ?
वैवाहिक अङ्गीकृत नागकिताया सन्दर्भय् नं अथेहे आपालं भ्रम ब्वलंकूगु दु । ‘का आः जिलाजंपिन्त राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, सभामुखथें जाःगु कार्यकारी पदय् हयेत गठबन्धन व मोर्चां माग तल’ धइगु छुं नेपाली मिडियाया शिर्षक जुयाच्वंगु दु । थ्व मेगु मखुगु व संविधान संशोधन जुइके मबीत षडयन्त्रया पराकाष्ठा खः ।
थुगु सन्दर्भय् गठबन्धनया माग ल्याः ८ व मोर्चाया माग ल्याः ५ स ‘वैवाहिक नागरिकताया प्राप्ति संघीय कानूनय् मजूसे संविधानय् हे स्पष्ट व्यवस्था जुइमाःगु व संवैधानिक पदतय्के मनोनित वा निर्वाचित अन्तरिम संविधानया व्यवस्था अनुरुप हे जुइमाःगु’ धैगु दु ।
न्हापांगु खँ नेपाःया मिडियातसें बैवाहिक नागरिकताबारे नेपालय् ब्याहा जुयाः वइपिं मिसापिं (चाहे व हिमालया शेर्पा, ह्याल्मो आदि या तराईया मधेसी, थारु आदि, चाहे लिम्बूवानया लिम्बू, लेप्चा आदि व खसानया खस, शिल्पी आदि) या नितिं धैगु खँ थुइकेमाःगु जरुरी जू । बैवाहिक नागरिकताया सवाल छगू क्षेत्र व भूगोलया जक खहे मखु । ल्याखय् कमी व अप्वःया जक खः । बैवाहिक स्वापू तराई मधेसया जक सवाल मखु पूर्वय् राई, लिम्बू व लेप्चा व हिमालय् शेर्पातयेगु नं सवाल खः ।
‘का आः जिलाजंपिन्त राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, सभामुखथें जाःगु कार्यकारी पदय् हयेत गठबन्धन व मोर्चां माग तल’ धैगु खँ शत प्रतिशत मखुगु खँ खः । थुगु पदय् जनता वा जनप्रतिनिधिपिनिगु मतं निर्वाचित जुयाः वइगु पदत खः संवैधानिक निकायया पदतथें खहे मखु ।
आन्दोलनं नेपाःया संविधानया धारा ११ या उपधारा ६ या संशोधन माग याःगु खः । न कि मिडियाय् वःथें ‘अन्त न सन्त’या विषय । वहे धाराया उपधारा ७ या संशोधन माग याःगु मखु । मिडियाय् वःथें खँ उपधारा ७ स व्यवस्था दु । थुगु सन्दर्भय् थ्व संविधान जारी जुइ न्ह्यःतक प्रचलित कानून कथं नेपालय् ब्याहा जुयाः वःपिं मिसापिन्सं जक अङ्गीकृत नागरिकता कायेखंगु दु । नेपाली चेलीया नेपालय् हे बसोबास याइपिं विदेशी नागरिकलिसे ब्याहा जूगु दुसा नं जिलाजं नं मजूसे विदेशय् नागरिकता मकाःगु जूसा वया सन्तानं जक नेपालय् जन्मसिद्ध नागरिकता कायेखंगु दु । झीसं नेपाःया विदेशी जिलाजंपिंलिसे सम्बन्धित संविधानया धारा ११ या उपधारा ७ स संशोधन माग यानागु मदु । उकिं ‘का आः जिलाजंपिन्त राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, सभामुखथें जाःगु कार्यकारी पदय् हयेत गठबन्धन व मोर्चां माग तल’ धैगु खँ शत प्रतिशत मखुगु खँ खः । थुगु पदय् जनता वा जनप्रतिनिधिपिनिगु मतं निर्वाचित जुयाः वइगु पदत खः संवैधानिक निकायया पदतथें खहे मखु ।
नेपाःया छुं संचार माध्यमतसें वास्तविकतायात खोतले यानाः सन्तुलित रुपं समाचार व विचारत सम्प्रेषण यायेगु पलेसा उत्पीडित, उपेक्षित जनताया चाहना व मागतय्त संविधान संशोधनपाखें सम्बोधन यायेगु खँयात अनावश्यक तवरं ‘सेन्सेटाइज्ड’ यानाः बियाः पहिचान व अधिकार सुनिश्चित जुइगु पनेगु कासा म्हितूगु खनेदु । उपेक्षित जनताया मागततय्त संविधान संशोधनपाखें सम्बोधन यानाः न्ह्यज्यायेगु संघारय् मुलुक दनाच्वंगु इलय् मखुगु प्रचार यानाः भ्रम ब्वलंकेगु सुयागु नं हितय् मदु । मुलुकया हितय् ला झन दहे मदु ।
(श्रेष्ठ संघीय समाजवादी फोरम नेपालया सह–अध्यक्ष व संघीय गठबन्धनया सचिवालय समिति संयोजक खः ।)
—राजेन्द्र श्रेष्ठ
सङ्घीय गठबन्धनं देसया संघीय संरचनाया सन्दर्भय् तराई व मधेसय् निगू प्रदेश जक माग तःगु पहाडया आदिवासी जनजाति, खस व शिल्पी समुदायया नितिं छुं माग मतःगु आशय खनेदूगु कथं लिपांगु इलय् नेपाःया अधिकांश मिडियातसें तःक्वःमछि बुखँ सम्प्रेषण यायेगु यानाः वयाच्वंगु दु । थ्व बिल्कुल मखुगु बुखँ खः । सरकार न्ह्यःने पेस याःगु गठबन्धनया २६ बुँदे व मधेसी मोर्चाया ११ बुँदेया अन्तरवस्तुइ मखुगु प्रचार याःथें अन्तर मदु ।
गठबन्धनं २६ बुँदे मागया बुँदा ल्याः १ व २ स स्पष्ट धयातःगु दु—
१) न्हापांगु संविधान सभापाखें नीस्वंगु राज्य पुनःसंरचना व राज्य शक्ति बाँडफाँड समिति व राज्य पुनःसंरचना उच्चस्तरीय सुझाव आयोगया प्रतिवदेशन व मधेसी, आदिवासी जनजातिलगायत उत्पीडित समुदायलिसे जूगु सम्झौतात व नेपाःया अन्तरिम संविधान २०६३ या धारा १३८ (१) व १३८ (१क) अनुरुप तराई–मधेस–थरुहटय् निगू स्वायत्त प्रदेशलगायत ऐतिहासिक पृष्ठभूमि–थातथलो व पहिचान लिसें सामथ्र्यया आधारय् प्रदेशत निर्माण जुइमाःगु । गुकी लिम्बूवान, किराँत–खम्बूवान, शेर्पा, ताम्सालिङ–तामाङसालिङ, नेवाः, तमुवान, मगरात, थरुहट–थारुवान, खसान व मधेस आदि प्रदेशतलिसें गैरभौगोलिक विशेष प्रदेशया
नीस्वनेमाःगु । प्रदेशत स्वायत्त व अधिकार सम्पन्न जुइमाःगु ।
२) प्रदेशत दुने ऐतिहासिक थातथलो कायम जूगु जातीय समूह, आदिवासी जनजाति, मुस्लिम, शिल्पी समुदाय (दलित), पिछडा वर्ग, सीमान्तकृत, अति सीमान्तकृत व लोपोन्मुख समुदायया पहिचानय्
आधारित स्वायत्त क्षेत्र, संरक्षित क्षेत्र व विशेष क्षेत्रतय्गु व्यवस्था यायेमा व खस समुदाय तकयात आदिवासीइ सूचीकृत यायेमाःगु ।
अथेहे, संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाया ११ बुँदे मागया सार नं वहे खः, उकिया बुँदा ल्याः १ व ९ स धयातःगु दु –
१) न्हापांगु संविधानसभापाखें नीस्वंगु राज्य पुनःसंरचना व राज्य शक्ति बाँडफँड समिति व राज्य पुनःसंरचना उच्च स्तरीय सुझाव आयोगया प्रतिवेदन व मधेसी, आदिवासी जनजातिलगायत उत्पीडित समुदायलिसे जूगु सम्झौता व नेपाःया अन्तरिम संविधान २०६३ या धारा १३८, १(क) अनुरुप तराई(मधेसय् मेचीनिसें महाकालीतक निगू स्वायत्त प्रदेशलगायत ऐतिहासिक पृष्ठभूमि व पहिचानया आधारय् मेमेगु स्वायत्त प्रदेशत निर्माण जुइमाःगु । स्वायत्त प्रदेशत अधिकार सम्पन्न जुइमाःगु ।
९) स्थानीय निकाय व विशेष संचरना (स्वायत्त क्षेत्र, संरक्षित क्षेत्र व विशेष क्षेत्र) या नीस्वनीबलय् प्रादेशिक कानून कथं जुइमाःगु ।
थथे आन्दोलनरत पक्षतय्गु मागत स्पष्ट रुपं झिगू स्वायत्त प्रदेश व छगू गैरभौगोलिक विशेष प्रदेश (१० प्लस १) दयेक दयेकं नं तथाकथित न्यागू ल्याः प्रदेशया पहाडी जिल्लात पहाडय् तयेत संघीय गठबन्धनं माग याःगु आशय खनेदू कथं कान्तिपुरलगायत मूलधार धयातःगु संचार माध्यमतसें छाय् भ्रम ब्वलंकाः च्वंगु खः ?
वैवाहिक अङ्गीकृत नागकिताया सन्दर्भय् नं अथेहे आपालं भ्रम ब्वलंकूगु दु । ‘का आः जिलाजंपिन्त राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, सभामुखथें जाःगु कार्यकारी पदय् हयेत गठबन्धन व मोर्चां माग तल’ धइगु छुं नेपाली मिडियाया शिर्षक जुयाच्वंगु दु । थ्व मेगु मखुगु व संविधान संशोधन जुइके मबीत षडयन्त्रया पराकाष्ठा खः ।
थुगु सन्दर्भय् गठबन्धनया माग ल्याः ८ व मोर्चाया माग ल्याः ५ स ‘वैवाहिक नागरिकताया प्राप्ति संघीय कानूनय् मजूसे संविधानय् हे स्पष्ट व्यवस्था जुइमाःगु व संवैधानिक पदतय्के मनोनित वा निर्वाचित अन्तरिम संविधानया व्यवस्था अनुरुप हे जुइमाःगु’ धैगु दु ।
न्हापांगु खँ नेपाःया मिडियातसें बैवाहिक नागरिकताबारे नेपालय् ब्याहा जुयाः वइपिं मिसापिं (चाहे व हिमालया शेर्पा, ह्याल्मो आदि या तराईया मधेसी, थारु आदि, चाहे लिम्बूवानया लिम्बू, लेप्चा आदि व खसानया खस, शिल्पी आदि) या नितिं धैगु खँ थुइकेमाःगु जरुरी जू । बैवाहिक नागरिकताया सवाल छगू क्षेत्र व भूगोलया जक खहे मखु । ल्याखय् कमी व अप्वःया जक खः । बैवाहिक स्वापू तराई मधेसया जक सवाल मखु पूर्वय् राई, लिम्बू व लेप्चा व हिमालय् शेर्पातयेगु नं सवाल खः ।
‘का आः जिलाजंपिन्त राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, सभामुखथें जाःगु कार्यकारी पदय् हयेत गठबन्धन व मोर्चां माग तल’ धैगु खँ शत प्रतिशत मखुगु खँ खः । थुगु पदय् जनता वा जनप्रतिनिधिपिनिगु मतं निर्वाचित जुयाः वइगु पदत खः संवैधानिक निकायया पदतथें खहे मखु ।
आन्दोलनं नेपाःया संविधानया धारा ११ या उपधारा ६ या संशोधन माग याःगु खः । न कि मिडियाय् वःथें ‘अन्त न सन्त’या विषय । वहे धाराया उपधारा ७ या संशोधन माग याःगु मखु । मिडियाय् वःथें खँ उपधारा ७ स व्यवस्था दु । थुगु सन्दर्भय् थ्व संविधान जारी जुइ न्ह्यःतक प्रचलित कानून कथं नेपालय् ब्याहा जुयाः वःपिं मिसापिन्सं जक अङ्गीकृत नागरिकता कायेखंगु दु । नेपाली चेलीया नेपालय् हे बसोबास याइपिं विदेशी नागरिकलिसे ब्याहा जूगु दुसा नं जिलाजं नं मजूसे विदेशय् नागरिकता मकाःगु जूसा वया सन्तानं जक नेपालय् जन्मसिद्ध नागरिकता कायेखंगु दु । झीसं नेपाःया विदेशी जिलाजंपिंलिसे सम्बन्धित संविधानया धारा ११ या उपधारा ७ स संशोधन माग यानागु मदु । उकिं ‘का आः जिलाजंपिन्त राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, सभामुखथें जाःगु कार्यकारी पदय् हयेत गठबन्धन व मोर्चां माग तल’ धैगु खँ शत प्रतिशत मखुगु खँ खः । थुगु पदय् जनता वा जनप्रतिनिधिपिनिगु मतं निर्वाचित जुयाः वइगु पदत खः संवैधानिक निकायया पदतथें खहे मखु ।
नेपाःया छुं संचार माध्यमतसें वास्तविकतायात खोतले यानाः सन्तुलित रुपं समाचार व विचारत सम्प्रेषण यायेगु पलेसा उत्पीडित, उपेक्षित जनताया चाहना व मागतय्त संविधान संशोधनपाखें सम्बोधन यायेगु खँयात अनावश्यक तवरं ‘सेन्सेटाइज्ड’ यानाः बियाः पहिचान व अधिकार सुनिश्चित जुइगु पनेगु कासा म्हितूगु खनेदु । उपेक्षित जनताया मागततय्त संविधान संशोधनपाखें सम्बोधन यानाः न्ह्यज्यायेगु संघारय् मुलुक दनाच्वंगु इलय् मखुगु प्रचार यानाः भ्रम ब्वलंकेगु सुयागु नं हितय् मदु । मुलुकया हितय् ला झन दहे मदु ।
(श्रेष्ठ संघीय समाजवादी फोरम नेपालया सह–अध्यक्ष व संघीय गठबन्धनया सचिवालय समिति संयोजक खः ।)
No comments:
Post a Comment