यौवन व रसरंगया नखः फागु

यौवन व रसरंगया नखः फागु 

श्रीकृष्ण महर्जन

दँय् दसं जब चिल्लाथ्व अष्टमी वइ अबलेनिसें नेवाःतय्सं होलि अर्थात् फागु सुरु जूगु कथं नाली । अले फागु म्हितेगु ज्या याइ । ससुद्यःयाथाय् पुजाआजा वनाः फागुया म्ये हालेगु नापं थवंथवय् न्ह्याइपुकेगु ज्या तकं याइ । अबिर इलाः न्ह्याइपुकेगु थुगु नखःयात नेवाःतय्सं थःगु हे कथं हनाः वयाच्वंगु दु ।
‘होलिया मेला मय्जु मस्यूला ? अबिरं भच्चा सां तये न्ह्यां ला ?’ थेंजाःगु बोलया म्ये हालेगुनिसें ल्यासे ल्याय्म्हया मतिनाया वर्णय यानातःगु नितिं न्ह्याइपुकेगु म्ये हालेगु तकं याइ ।
मेगु इलय् हाल धाःसा भच्चा छाडा जुइगु कथंया म्ये तकं होलिया इलय् हालेगु याइ । अले बुरापिन्सं तकं ल्यासेपिनिगु वर्णय याना म्ये हालेगु याइ । विशेष याना दाफा हालेगु इलय् नं अज्वःगु हे कथंया म्ये हालेगु याइ । मचांनिसें बुह्रापिन्सं तकं अज्वःगु कथंया म्ये हालेगु याइ ।

‘वाउँगु सिमाच्वय् म्हासुम्ह झंगःचा, बाँसुरी पुयाथें हाःवा रे हादे...’ बोलया म्ये ला झन मचांनिसें बुरापिन्सं तकं हालेगु याइ । अझ ख्वपय् ला झन मिजंया चिं व मिसाया चिंयात तकं पुजा यायेगु वर्णण यानातःगु म्ये हालेगु याइ । गुगु म्ये मेगु गुगु नं इलय् हालीमखु । होली अर्थात् फागुया इलय् हाल धाःसा अश्लिल कथं काइमखु ।

उकिं होली अर्थात फागु धइगु छगू कथं न्ह्याइपुकेगु अझ ल्यासे ल्याय्म्हत नाप स्वापू दुगु अले रसरंग नापं यौवन नाप स्वापू दुगु नखःया रुपय् नालातःगु दु । म्ह छम्हं लखं लुना छगू कथं मिसापिन्त ग्लायमर खनेदयेकेगु अले रंग इलेगु मिजंपिं अस्यः जुया म्ये हालेगु व न्ह्याइपुकेगु नापं मिजंपिं अस्यः जूसां सामान्य कथं काइगु  ई धइगु हे होली अर्थात फागुया ई खः । फागु म्हितेगु अर्थात होलीया मू दिं कथं नालातःगु दिं धइगु पुन्हि खः । उकियात फागु पुन्हि धाइगु खः ।

न्हापा न्हापा फागुन महिनाय् लाइगु पुन्हि जुया हे जुइ साय्द उगु पुन्हियात फागु पुन्हि धाःगु । ऋतु कथं पाना वनेधुंकूगु जुया थौंकन्हय् चैत्र महिनाय् लानावंगु जूसां ऋतुया ल्याखं स्वयेगु खःसा बसन्त ऋतुइ हे लाइगु पुन्ही खः ।
ऋतु नापया स्वापू 
ऋतु धइगु मौसम कथंया ई खः । निला निलाया प्रकृतियात चित्रण याइगु ई हे छगू कथंया ऋतु खः । ऋतु दच्छिया दुने खुगू वइ । बसन्त ऋतु धइगु ऋतुत मध्ये नं दक्ले महत्वपूर्णगु अझ धाये ऋतुतय्गु नं नेतृत्व यानाच्वंगु दु । बसन्त ऋतु धुंंकाः वइगु धइगु गृष्म ऋतु खःसा अनंलिपा छसिंकथं बर्षा ऋतु, शरद ऋतु, हेमन्त ऋतु व शिशिर ऋतु वइगु खः ।
बसन्त ऋतु धइगु प्राकृतिक रुपं नं सिमाकचा चुलुवइगु, सिरिसिरि फय् वइगु, वातावरण वाउसे च्वना वइगु, स्वां ह्वइगु, मन आनन्द जुइगु, यक्व ताःन्वः नं मखु चिकुगु नं मखु जुइगु अले न्ह्याइपुकेगु ऋतुया रुपय् नालातःगु दु । उकिं बसन्त ऋतुया इलय् छगू कथं ल्यासे ल्याय्म्हतय् नुगः चचं धयावइ धाइ ।
अझ नेवाः समाजय् बसन्त ऋतुया इलय् कलाःभातयात फाये मत्यः धाइ । उकिया अर्थ निम्ह नापं च्वनेमाःगु नापं निम्हेसिया दथुइ यौवन स्वापू झन क्वातुकेगु ई धकाः धाइ ।
बसन्तपुलिइ चीर स्वाइगु
चीर स्वाइगु महिना जुया नेपाल संवतया तिथि कथं चिल्ला धाःगु वा चिल्ला महिनाय् बसन्तपुलिइ स्वाइगु जुया चीर धाःगु जुइफु । थ्व निगू न्ह्यागु हे जूसां आखिर चीर स्वाइगु व चिल्ला नाप स्वापू दयाच्वंगु खने दु ।
चिल्लाथ्व अष्टमी कुन्हु येँया बसन्तपुलिइ चीर स्वाइगु चलन दु । चीर स्वाइगु धइगु बसन्तपुय् लँय् च्वंगु गालय् मेलया पंम्हा धंकेगु खः । उगु पं धइगु गुहेश्वरी लागाय् च्वंगु जंगलय् दुगु मय्ल म्हाया पं खः । उगु पंम्हय् स्वतजाः जुइक स्वचाः तया थीथी रंगीचंगी कापः खाया तइगु खः । तसकं हिसिचा दयेका पथय् कापतं भुना रंगचंगी काप घाना तइगु पंयात हे गालय् क्वफाइगुयात चीर स्वाइगु धाइगु खः । अथे चीर स्वायेगु ज्या धाःसा साइतय् हे यायेमाःगु चलन दु । चीर स्वायेगु ज्या धालासिको मानन्धर सना गुथिपाखें याइगु खः ।
पथय् रंगीचंगी कापः घायेगु ज्या धाःसा कौषीतोष नानापाखें याइगु खः । साइतय् हे चीर स्वाये धुनेवं अन रंग इला म्हितेगु ज्या नं याइ । अले चीर स्वायेगु ज्या जुसांनिसें हे होली अर्थात फागु सुरु जुल धकाः सर्वसाधारणतय्सं नाला काइगु खः । अथे हे हनुमानध्वाखाया दाख चुकय् नं चीर स्वायेगु धकाः मय्ल म्हाया सिमाकचा धंकाः उकिइ रंगीचंगी कापः घायेगु अले अविरं छ्वाका तयेगु इ । उगु हे कथं हनुमानध्वाखाया न्ह्यःने नापं मसान चुकय् व मोहनकाली चुकय् नं अथे हे मय्लम्हाया कचा धंकाः उकिइ रंगीचंगी कापः घायेगु याइ । उकियात हे चीर स्वायेगु धया वयाच्वंगु दु ।
कृष्ण व गोपिनीतय्गु मूर्ति प्रदर्शन 
येँया हनुमानध्वाखा लागय् हे च्वंगु मोहनकाली चुकय् फागु पुन्हिया झ्वलय् कृष्ण द्यः नाप नापं गोपीनितय्गु मूर्ति ब्वज्या याइगु चलन दु । मेगु इलय् खनी मखूगु उगु कथंया मूर्ति ब्वज्या चीर स्वाइगु दिंनिसें फागु पुन्हि तक याइगु खः । लं फिकामतःगु कथंया च्याम्ह मिसापिनिगु मूर्ति नापं कृष्णं बासुरी पुयाच्वंगु मूर्तित प्रदर्शनय् तइगु खः । थ्व धइगु कृष्णलिला नाप स्वापू दुगु कथं नालातःगु दु ।
अजूचायापुगु जात्रा
ख्वपया नेवाःतय्सं ला होलीया इलय् झन मिजंया चिं व मिसाया चिं (लिङ व योनी) या प्रतिक दयेका जात्रा यायेगु तकं यानाच्वंगु दु । मिसाया चिं व मिजंया चींयात तया अजूचाइपुक जात्रा याइगु ख्वपय् निगू थासय् दु । चीर स्वाइगु अष्टमीखुन्हु कमल विनायकय् लिङयात सिला अनंनिसें लिङ व योनीया जात्रा याइगु खः । बाजं थाना यंकाः जात्रा देय् चाःहिइका अनया दतात्रयया न्ह्यःने च्वंगु भिंद्यःया फल्चाय् तया तइगु खः । अले उकियात हे द्यः भाःपिया भागी याइगु खः । अथे योनी व लिङयात तयातःगु थासय् संकीगु इलय् छगू कथं समागमन जूगु कथंया चित्रण जुइगु कथं यःखाया तइगु खः । अथे फल्चाय् पुन्हि कुन्हु तक तया पुन्हि कुन्हु हे च्याम्हसिम्हा पुखुलिइ यंका क्वचायेकीगु चलन दु