Friday, October 20, 2017

म्हपुजा व उकिया दार्शनिक मान्यता

म्हपुजा व उकिया दार्शनिक मान्यता



बज्रमुनि बज्राचार्य
छुं नं संस्कृति धैगु उगु थाय्या भूगोल अनुरुप निर्माण जुइगु खः । भूगोलया कारणं मनूतय्गु व्यवहार निर्माण जुइ । थुजागु हे सामुहिक व्यवहार हे संस्कृति खः । दक्वसिया विचारपाखें संस्कृतिया निर्माण जुइगु कारणं हरेक संस्कृति दुने दर्शन सुलाच्वंगु दै । उगु दर्शन हे संस्कृतिया मूल मन्त्र खः । गथेकि प्याखं जक स्वय्गु खःसां तराई पाखेया प्याखनय् तसकं हे बुलुहुँ सनाः प्वाखं हुलेगु याइसा, हिमाल क्षेत्रया प्याखनय् तसकं हे सनाः प्याखं हुलेगु याइ । थुकिया मूल कारण धैगु उगु थाय्या भूगोल खः । अथेहे  तराईया विवाह संस्कारयात स्वय्गु खःसा जग्गा जमीन यक्व दैगु कारणं यानाः वहुविवाह याय्गु प्रथा चले जुल । तर भूमिया कारणं अप्वः जग्गा त हिउँ नं नैगु जूगुलिं हिमाली भेगय् प्यम्ह न्याम्ह दाजु किजाया छम्ह हे विवाह याय्गु प्रथा न्ह्यात । उकिं नेपाल देया भूगोलया कारणं नेपाल दुने सांस्कृतिक विविधता खने दुगु खः ।

नेपालमण्डल दुने नेवाःतय्सं हनावयाच्वंगु नेवाःमात्रया म्हसिका ब्वयाच्वंगु छगू संस्कृति म्हपूजा खः । थुगु म्हपुजा शुक्लपक्ष पारुया दिंखुन्हु हनेगु याइ । थुगु दिंनिसें नेपाल सम्वतया साल हिलेगु संयोगया दिं जुयाब्यूगु दु । थ्व हे कारणं नेपाल सम्वतयात नेवाः मात्रया सम्वत् धकाः गैर नेवातय्सं धाय्गु याना वयाच्वंगु खः ।

थुगु दिंखुन्हु छेँ छखां नीसी यानाः बँ इलाः मण्डः च्वय्गु याइ । थुगु दिं छेँया जःपिं फुक्कसिया म्वः ल्हुयाः न्हूगु निंगु वसः पुनाः मण्डया न्ह्योने फय्तुइ । चिकं मण्डः धकाः दकले न्हापां दथुइ लाक चिकं तय्गु याइसा, छचाखेरं चाकलाक आख्यः, वा, ताय्, स्वां,(ग्वःमाय्, हाकुमुस्या येँयापिनि) ब्वय्गु याइ ।
मण्डः न्ह्योने मौसम अनुसारया सि तयाः, मण्डलय् कुछि हाकःगु कापः इताः च्याकेगु याइ । छेँया हामा वा थकाली नकिं नं फुक्क जःया म्हय् पूजा यानाः निदँ बुदिंया इलय् थें सिंसाफलं लुनाः म्हयात शुद्ध याय्गु याइसा, स्वयं थःम्हं नं च्वय् क्वय् मण्डः पूजा यानाः थःगु मण्डःयात पूजा यानाः खेलु इताः च्याकाः म्ह शुद्धिकरण यानाः, मत च्यानाः च्वंगु इलय् हे ख्येँ न्या सगं काय्गु याइ ।

नेवाः संस्कृतिइ ख्येँ सगं धैगु भिंगु, मंगलया कामना यानाः, ज्या सफल जुइकाः व ज्या शुरु याय्गु लागी काय्गु याइ । मण्डः धैगु पुचः वा समूह खः । गथेकि सूर्य मण्डल धाय्बलय् सूर्य लगायत सूर्यया परिवारया पुचः खः । अथेहे बुद्ध मण्डल, धर्म मण्डल, संघ मण्डल, दुर्गती परिसोधन मण्डल, रत्न मण्डल, धर्मधातु मण्डल आदि । अथेहे म्हपूजाखुन्हु थःहे शरीरया प्रतीक स्वरुप मण्ड दय्का चतुर महाभूत वा पंचतत्वया प्रतिक चिकं, आख्यः ताय्, वा, स्वां, मत तयाः पूजा याइ । दच्छिया छकः थुकथं थःत थःम्हं हे पूजा यानाः म्हसीकेगु संस्कृति कथं म्हपूजा न्ह्याकाः वयाच्वंगु खः ।

मनूया जीवनय् इन्द्रियया माध्यमं मेपिं मनूयात न्ह्याबलें खंकाः च्वनागु दु । थुम्ह बांला, बांमला, भिं, मभिं, हाकु, तुयू, छाः नाइसे च्वं, साः, मसाः आदि तर मनूतय्सं गबलें नं जि गथेच्वं धैगु बिचाः मयाः । मनूत म्वानागुया सार अबले दै गबले थःम्हं थःत म्हसी । जि सु खः ? जिगु ज्या छु खः ? गबलें हे स्वय्गु
मयाः । उकिं चतुर महाभूतं निर्माण जुयाच्वंगु थःगु म्हया मण्ड दय्का गबलें हे सुकू मगनेमा धैगु प्रतीक छ्यलाः मण्डःया दथुइ चिकं तिकेगु याइ । स्वांया सुगन्ध थें थःम्हं हे वास व्हले फय्मा धैगु कामना याइ । थःगु ख्वाः न्ह्याबलें थिना च्वनेमा धैगु प्रतीक कथं खेधु इताः च्याकी ।

म्हपूजाया विशेषता धैगु हे खेलुइताः खः । खेधु इताः पाखें खेलुइताः जूगु खः । खे धैगु ख्वाः खः । ख्वायात नेपालभाषां खे धाइ । धु या अर्थ नाप खः । खेधु धैगु ख्वाःया हाकः खः ।
ख्वाःया हाकः धिकःगु इताःजुगुलिं खेधुइचा धाःगु खः । हरेक मनूया सौन्दर्यता धैगु ख्वाः खः । ख्वाः बांलासा मनू हे बांलाइ म्हया अस्तित्व हे ख्वालय् दैगुलिं ख्वालय् न्ह्याबलें चमकता दयाः च्वनेमाः ।
स्वन्ति नखःयात हे मत व स्वांया नखः कथं काइ । स्वां नं न्ह्याबलें सुगन्ध बियाःच्वनीसा मतं न्ह्याबलें जः बियाच्वनी । उगु स्वन्हु नखः मध्ये म्हपूजा छन्हु खः ।

थुगु दिंखुन्हु थःम्हं न्हापा यानाः वयागु बांमलागु ज्यायात त्याग यानाः न्हूगु जीवनया शुरुवात याय्गु प्रण याइ । म्हयात बांलाकेगु लागी म्वः ल्हुयाः शुद्धगु वसः पुनेगु यानाः पिनेया म्हयात शुद्धिकरण याइसा, मण्डःया न्ह्योने संकल्प यानाः चित्त शुद्ध याय्गु याइ । खेलु इताः थें च्याये फय्मा, जःबिइ फय्मा धैगु प्रतिज्ञा याइ ।
संस्कृतिइ छ्यलीगु प्रत्येक वस्तुपाखें छगू छगू प्रतिनिधित्व यानाच्वनी । इताः पंचतत्व मध्ये अग्नि तत्वया प्रतीक खः । गुकिं संसारया हरेक वस्तुयात नष्ट याय्गु याइ । मनूतय्गु मनय् दयाच्वंगु राग, द्वेष, मोह, अहंकार, काम क्रोध लोभ थें जाःगु हरेक वस्तुयात नष्ट याइ । इताःया दार्शनिक महत्व धैगु हे थः च्यानाः मेपिन्त लूपु क्यनाः बिइगु खः । थःगु जीवन अस्तित्व समाप्त जूसां थःगु आधार मेपिं आनन्दं म्वाय् फय्मा, खःगु लँपुइ पलाः छिइ फय्मा ।

थःके नं इताःयाके दुगु उदार, वोधिसत्वया भावनां थाय् काय्मा । थौंया दिंनिसें काय, वाक, चित्त शुद्ध याय्गु जुल धैगु संकल्प यानाः म्हपूजा याइगु खः ।

थुकथं जीवनयात लिक्क तयाः अनुभव याये धुंकूपिं झी पुर्खापिन्सं सोच विचार यानाः जीवन दर्शनयात थुइकाः बिइ कथं न्ह्याकाः तःगु म्हपूजा संस्कृति पाखें पूर्खापिनिगु बौद्धिकता व दार्शनिकता यात म्हसीकेगु कसि नं जुयाब्यूगु दु ।

No comments:

Post a Comment