Friday, October 14, 2016

थथे जुया झीत नेवाः स्वायत्त राज्य माःगु

थथे जुया झीत नेवाः स्वायत्त राज्य माःगु






—नजरराम महर्जन—

ज्वजलपा वाःपौ /
कोलम्बसं अमेरिका पत्ता लगय् याःबलय् झी स्वनिगः विकसित जुइधुंकूगु धइगु न्यनातयागु खः । उगु इलय् हे झीथाय् बांलाःगु बस्ती, बांबांलाःगु द्यः देगः चैत्य, लँ दयेधुंकूगु खः । थहांवंगु थासय् मनूत च्वनीगु बस्ती, क्वय् लाःगु थासय् लखं थने ज्याथिंथाय् बुँ, भतिचा पालूगु थासय् तगिं बुँ, यक्वहे पालूगु थासय् बाली याना कःनि, दुसि, मल्ता, बुबःक्वाः सयेकाः आत्मनिर्भर जुइधुंकल । थातुंथासय् वपी, तुँ, ल्वहँ हिति दयेका तःगु दु । फल्चा, धर्मशाला दयेकातःगु दु ।

थःपिन्त नयेत गाक्वः अन्नबाली थन हे दु । चि, जिमलय् वाहेक मेगु छुं हे न्यायेम्वाः । कःनि क्यलाः धेर नयेगु, छुँचुँया मरि व ग्वारचा नयेगु, आलु, प्याज, लभा, मल्ता, हलू, सकतां थःपिन्थाय् हे दु । भुति, पःमाय्चा, माय् सकतां सइगु । तू बियाः नयेगु चिकं काइगु । अझ ला तिब्बत तक थनं अन्न यंकीगु धइगु न्यना तयागु दु । थौं पिने महय्कं छुं दुगु मखु । झीपिं गुलि परनिर्भर जुइधुन ।


बुँज्या मदैबलय् न्ह्याइपुक न्हिं छ्यायेत लय पतिकं छगू नं छगू नखः चखः प्याखँत हुइकेगु चलन याना तल । गुगु थौं मदया वनेधुंकल । थीथी त्वहःतयाः सरकारं हे न्हंकाः यनाःच्वंगु दु । थुकिया मू हुनि खः सत्ता झी नेवाःतयगु ल्हाती मदया ।

२५० दँ न्ह्योने गोरखाया जुजु पृथ्वीनारायण शाह नं झीगु स्वनिगः त्याकल । स्वनिगःया वैभव खनाः लोभं चायाः वं थःगु गोरखा राज्ययात राजधानी मयाःसे कान्तिपुरयात राजधानी दयेकल । राजधानी दयेकूसां थनच्वंपिं मनूतय्त बांलाःगु व्यवहार मयाः । थःगु राज्यया थः मनूतय्त कान्तिपुर हयेगु याना हल । सोझासिधापिं नेवाःतय्त दबय् यायेत थः मनूनं थ्व थाय् जायेकेगु यात । गुगु थौंतक मदिक्क जुया च्वंगु हे दु ।
अलकापुरी कान्तिपुरी नगरी धाःगु थौं मनूत च्वने लायक मजूगु नगरी जुइधुंकल । स्वःस्वथाय् इमि खय् ब्रम्हुतसें जायेधुंकल । झीगु थीथी गुथिया जग्गा गुथि संस्थान धकाः दय्काः इमिगु ल्हाती काल । अन नेवाःत छम्ह धकाः मदु । झीगु बुँया आयस्तां इमि सलंसःम्ह मनूतयत जागीर नकाः तल । तर झीगु सम्पदा, झीगु परम्परा हनेत छुं ग्वाहालि याःगु मखु । झीगु सम्पदा, झीगु परम्परा झन झन न्हनावनाच्वंगु दु । यदि व गुथि संस्थानय् झीगु संस्कृति, झीगु तजिलजि सिउपिं मनूत दुगु खःसा थुलि जुइमखु ।

थथे हे झीगु सम्पदा, परम्परा, संस्कृति ल्यंकाः तयेगु लागि हे झीत नेवाः स्वायत्त राज्य माःगु खः । २०६२÷०६३ सालमा जनआन्दोलन लिपा देय् संघीयताय् यनेगु खँ जुल । संघीयता धइगु हे शक्ति इनाः कायेगु खः । झीगु स्वनिगः नेवाः स्वायत्त प्रदेश जुइमाः धकाः लखौं लख नेवाःत दशरथ रंगशालाय् मुनाः नेवाः स्वायत्त राज्य घोषणा यात । नेवाः राष्ट्रिय म्ये, नेवाः ध्वाँय् नापं दयेकूगु खः । थौं वया संविधान दयेकूबलय् झीगु प्रदेश हे मन्त । नश्लवादी शासकतसें छग जात, छगु भासायात जक मान्यता बियाः संविधान पिथन । गुकियात शोषित जुयाच्वंपिं मनूतसें बहिस्कार यात । च्याकाः बिल । अय्नं झी नेवाःतसें विरोधया सः गाक्कं थ्वयेके मफु । नेपाःया आदिवासी जुयाः नं निगूगु दर्जाया नागरिक जुया म्वानाच्वनेमाल ।

झीगु परम्परा, झीगु संस्कार ल्यंकातय्गु खःसा झीगु हे प्रदेश माः । छाय्माल धइगु छकूचा उदाहरण जिं न्ह्यब्वये त्यना ।

किपू न.पा. वडा नं.३ न्हूबजाःया जर्सिं गाः ल्वहँहिति, गन किपूमित सुथ न्हापां ख्वाः सिलाः द्यःभागी याना वइगु थाय् खः । यक्वसिया छेँजःपिं सिइबलय् दू ब्यंकः वइगु थाय् । व ल्वहँ हितिया क्वसँ चाकुला पुखु दु । गुगु थासय् थौंकन्हय् किपू नगरपालिकाया भवन दनाःच्वंगु दु । पिनेवयाः किपुली बालंच्वनाच्वंपिं मनूत अप्वः जुयावःबलय् व जर्सिं गा ल्वहँहिति घण्टौं पियाः लः फयेमाःगु अवस्था वल । किपूमितसें लः फयेमाःगु हे मखुत । अथे जूबलय् किपूमितसें अन लः फः वनेगु हे त्वःतल । पिनेयापिं अन वयाः वसः हिइ, म्वःल्हुइ यानां अन साबुं खोल, सेम्पू खोल अन हे वानाः वनीगु जुल । उलिजक मखु भ्वाथःगु कट्टु, भित्री गंजी नापं वाना वनीगु जुल । गुकिं यानाः लःया निकास हे बन्द जुल । तर लःफःवइपिं पिनेया मनूतसें व गाः सफा यायेगु मस्वः । गालय् लः जाया वल । जायाः हे च्वन । –च्वय्या किपाः स्वयादिसँ)
                                           किपूमितसें वास्ता मयाःबलय्या किपाः

मोहनि इलय् पिने वयाच्वंपिं सकलें छेँ वन । हितिया लः सितिं वनाच्वन । हिति लः फइपिं मन्त । अले स्थानीयवासीत मुनाः पँ कथि हयाः सुतु सुया, व फोहर दक्व लिकयाः लःया निकास चायेकाः बिल । आः गुलि बांला । यदि स्थानीयवासीतसें वास्ता मयाःगु खःसा व हिति गाःनं ल्हानाः वनीगु जुइ । झीगु सम्पदा, झीगु थाय् झीतः थें मेपिन्त माया दइमखु । उकिं झीगु स्वनिगः बांलाका तयेगु खःसा झीगु हे शासन माः । झीपिं सत्ताय् थ्यंके हे माः । छु याना सत्ताय् थ्यंकेगु खः बिचाः याये हथाय् जुइधुंकल ।

                           किपूमितसें वास्ता मयाःबलय्या किपाः

किपूमितसें मोहिनया इलय् लःया निकास चायेका बिउगु । आः हानं पिनेच्वंपिं वयेधुंकल । हानं अथे हे फोहर जुइगु खःला ?
मखुसा झीपिं छुंचुँ फ्वगि नं घःवाः पितन धाःथें पितिंका च्वनेमाःगु अवस्था वयेधुंकल । घःया मालिक हे जुया च्वनेगु ला कि छुंचुँ फ्वगिंनं पितिंका च्वनेगु थ्व छिकपिनिगु ल्हातिइ दु ।

No comments:

Post a Comment