श्रीकृष्ण महर्जन
संयुक्त राष्ट्रसंघया मानव अधिकार स्वइगु निकायसं उजुरी याःगु कारणं आः वया स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्गु मुद्दा नेपाःया जक मखुसे अन्तराष्ट्रिय जगतया जुया वंगु दु । थ्व हे दथुइ नेपाल सरकारयात गुंगू पेज ताःहकःगु पत्र संयुक्त राष्ट्रसंघया स्वंगू विषयगत समितिपाखें पौ छ्वया हःगु खः ।
संस्कृति विषय समिति, आदिवासीया अधिकार स्वयेगु समिति व विस्थापन नाप सम्वन्धित समितिपाखें पौ च्वया स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्त विस्थापित यायेगु, इमिगु संस्कृतियात समाप्त यायेगु नापं सभ्यतायात हे समाप्त यायेत्यन धकाः वःगु उजुरी बास्तवय् छु खः धकाः न्ह्यसः तया पौ छ्वया हःगु धइगु अन्तर्राष्ट्रिय जगतं नं गम्भीर रुपं काःगु दु धायेमाः । संयुक्त राष्ट्रसंघय् आःया अवस्थाय् गुगु कथं नेपाल सरकारं स्वनिगलय् गैर न्यायीक सडक विस्तार यानाच्वन, बहिरि चक्रपथ दयेकेत्यन, फाष्टट्यायक दयेकत्यन, हाइटेन्सन लाइन हयाच्वन उकिं याना स्वनिगःया आदिवासी नापं थन न्हापांनिसें च्वनाच्वंपिं १ लाख ५० हजार मनूत विस्थापित जुइगु अवस्था दु धकाः तकं उजुरी लाःगु खः ।
जबरजस्ती विस्थापनया खँ, आन्तरिक रुपं मनूतय्त छेँ बुँ मदयेकीगु खँ, सांस्कृतिक सम्पदाया नष्ट याइगु खँ, अले स्वनिगःया आदिवासी नेवाःत नापं थन च्वनाच्वंपिं मनूतय्त सूचं तकं मबिउसे अले मन्जुरी हे मकासे विकास निर्माणया नामय् ज्या याःगु धइगु अन्तर्राष्ट्रिय कानुनया अःखः जूगुलिं हे थुगु कथंया पौ च्वयेगु ज्या याःगु खः ।
नेपाल सरकारं अन्तराष्ट्रिय कानुनयात उल्लंघन याःगु खँ न्ह्यथसें खास याना नेपाल पक्ष राष्ट्र दुगु अनुबन्धनत आर्थिक सामाजिक व सांस्कृतिक अनुबन्धन १९६६ व अन्तर्राष्ट्रिय नागरिक तथा राजनीतिक अधिकार सम्वन्धी अनुबन्धी ६, नेपाल सरकारं अनुमोदन याःगु अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठन महासन्धी नम्बर १६९ व नेपाल हे पक्ष राष्ट्र जूगु आदिवासीतय्गु अधिकार सम्वन्धी संयुक्त राष्ट्रसंघ घोषणा पत्र स्पष्ट रुपं नेपाल सरकारं उल्लंघन याना स्वनिगःया सांस्कृतिक सम्पदात नष्ट यायेगु, थनया आदिवासी जनतायात विस्थापन यायेगु खँ नापं सुकम्बासी याइगु खने दुगुलिं, थनया उर्बरा भूमियात लँ दयेका, भौतिक संरचना दयेका नष्ट यायेगु ज्या याःगु अले थुकिं याना थन गम्भीर कथंया लिच्वः लाइगु जुया आः मानव अधिकार परिषद्या बैठकय् अन वःगु उजुरीया खँ छु खः ? नेपाल सरकारं यानागु खः ला कि मखु ? स्पष्ट यायेत पौ छ्वयेगु ज्या जूगु खः । राष्टसंघया मानव अधिकार स्वइगु दक्ले उच्च निकाय खः मानव अधिकार परिषद धइगु । नेपाल सरकारया प्रतिवेदनयात कया अन छलफल जुइ । नेपाल सरकारं उल्लंघन याःगु खःसा अन्तर्राष्ट्रिय स्तरपाखें निर्देशन बिइफु अले गम्भीर जुया स्वयेफु ।
अन्तराष्ट्रिय मानव अधिकारय् सुयागु संस्कृति समाप्त यात, भाषा समाप्त यात धाःसा, सुयात नं थःगु आदिभूमिपाखें विस्थापित यात धाःसा उकियात सांस्कृतिक जनसंहार याःगु धकाः थुइकेगु ज्या जुल धकाः थुइकी । उकिं नेवाःतय्त विस्थापित यायेगु योजना सहित राज्यसत्ता न्ह्याः वनाच्वंगुलिं आःया अवस्थाय् नेपाल सरकारयात गम्भीर लिच्वः लाइगु सम्भावना अप्वया वःगु दु ।
अथे हे राष्ट्रसंघया हे जातीय विभेद स्वइगु समितिइ नं नेपालय् जातीय विभेदयात कया नेपाल सरकारं प्रतिवेदन दुथ्याकीगु जुगु दुसा नेपाःया आदिवासी जनजातितय्सं नं ब्यागलं कथं प्रतिवेदन तया सहलह ब्याकेगु ज्या तकं न्ह्याकाच्वंगु दु । आदिवासी जनजातिय्सं स्वनिगः, नेवाः नापं नेवाः सभ्यता नाप स्वानाच्वंगुयात दुथ्याका प्रतिवेदन तयार याःगु दु । प्रतिवेदनयात कया अप्रिलया ३० तारिकंनिसें सहलह जुइ । जातीय विभेद सम्वन्धी महासन्धीइ निर्देशिकाय् आदिवासीतय्गु पुख्र्यौली थासय् आदिवासीतय्गु भूमिइ अधिकार दइ । अन च्वनीपिं गैर आदिवासीत नं जुइफु, मनूत जुइफु इमिगु जग्गा व जमिनय् अधिकार दइ । जग्गा जमिनय् अधिकार व भूमिइ अधिकार धइगु पाःगु खँ खः । भूमिया अधिकार धइगु सामुहिक अधिकार खः ।
स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्गु भूमिइ अधिकार दइ । थ्व सामुहिक खः । अज्वःगु थासय् अन्तर्राष्ट्रिय कानुनया आधारय् याकःति कथं छुं हे याये फइमखु । मानव अधिकारया आधारय् । अज्वःगु थासय् सम्वन्धीत आदिवासीतय्सं जक निर्णय यायेफइगु अधिकार दु । व धइगु स्वनिगलय् गज्वःगु, गपाय् बलाः लँ दयेकेगु वा भौतिक संरचना छु दयेकेगु धकाः निर्णय यायेगु अधिकार नेवाः आदिवासीतय्त जक दइ, मेपिन्त दइमखु ।
थनया सभ्यतायात स्यंकेगु ज्या यायेफइमखु । उकिया उल्लंघन यायेगु ज्या राज्यसत्तां यानाच्वंगु दु । व हे कानुनया उल्लंघन याना नेवाः सभ्यतायात न्हंकाः नेवाःतय्त विस्थापित यायेगु ज्या यानाच्वंगु दु । सांस्कृतिक व पहिचानया सवालय् ला राज्यं सम्वन्धित समुदायया अनुमति अर्थात मन्जुरी विना थिइ तकं मदु । नेपाःया संविधान व कानुन कथं नं स्यंके दइमखु ।
संयुक्त राष्ट्रसंघया आदिवासी जनजातितय्गु मुद्दाया सवालया स्थायी मञ्चय् तक सः थ्वयेकेगु ज्या याःगु दु । आदिवासी जनजातितय्सं स्वनिगलय् नेवाः आदिवासीत दयेक दयेकं मदु धकाः तकं जिम्मेवार मनूतय्सं न्वंवाःगु अले नेवाःतय्त विस्थापित यायेगु योजना कथं हे वनाच्वन धकाः तकं सः थ्वयेकेगु ज्या याःगु दु ।
आदिवासी जनजाति मदु धकाः धायेगु अवस्थाय् जक सरकारं संरक्षण व दायित्वं मुक्त जुइ धकाः हे स्वनिगलय् सुं नं आदिवासी जनजाति मदु धकाः तायेका हे स्वनिगलय् सुं नं आदिवासीत मदु धकाः जिम्मेवार मनूतय्सं न्वंवायेगु यानादीगु खः ।
२०५८ सालय् नेपाल आदिवासी जनजाति प्रतिष्ठान हया आदिवासी जनजातिया धलः कथं ५९ जनजाति सुचकृति यानातःगु दु । नेपाःया संविधानय् नं उल्लेख यानातःगु दु । अले नेवाःत नं आदिवासी जनजाति धकाः उल्लेख यानातःगु दु । तक्वः मछि आदिवासी जनजातितलिसे सहमति याःगु दु ।
थुगु ल्याखं स्वल धाःसा गुलि गुलि आदिवासी जनजातिया अधिकारयात न्हंकेगु, आदिवासी जनजातियात क्वतेलेगु स्वयाहल उलि उलि हे आदिवासी जनजातिया अधिकारया सवालय् अन्तर्राष्ट्रिय स्तरय् सः थ्वयेकेगु ज्या जुयावःगु अले अन्तर्राष्ट्रिय ख्यलं नं गम्भीर रुपं कयाहःगु खने दु ।
नेपाःया राज्यसत्तायात ग्वहालि याना वयाच्वंगु युरोपियन युनियन, दातृ निकायया दथुइ नं थुगु खँय् आः आदिवासी जनजातितय्सं सहलह ब्याकेगु ज्या यायेमाः । आदिवासीयात विस्थापित यायेगु कथंया ज्याया नितिं छुं नं कथंया ग्वहालि मयायेत इनाप यायेगु ज्या यायेमाः ।
थुगु कथंया पलाः ल्ह्वना वने फत धाःसा नेपाःया राज्यसत्ता नापं प्रमुख राजनीतिक दलया प्रमुख नेतातय्सं बेवास्ता यात धाःसां नं नेवाः नापं आदिवासी जनजातितय्सं थःपिनिगु अधिकार कायेफइ ।
उकिया नितिं नेवाः नापं आदिवासी जनजातित सचेत जुया गम्भीर रुपं थःपिनिगु मुद्दायात ल्ह्वना माःगु कथं पलाः छिना वनेमाः ।
No comments:
Post a Comment