साहित्य उपन्यास— भृकुटी —४
स्व.धर्मरत्न यमि
स्व.धर्मरत्न यमिया निगूगु उपन्यास भृकुटी ने.सं. १०८० सं च्वसापासा पाखें पिदंगु खः । उगु इलय्या सर्वश्रेष्ठ सिरपा “श्रेष्ठ सिरपा” कायेत नं ताःलाःगु उपन्यास खः भृकुटी । थ्व उपन्यासया निगूगु संस्करण ने.सं.१०८३ व स्वंगूगु संस्करण ने.सं.१०९३ लय् पिदंगु खः । थुगु उपन्यास थौंकन्हय् बजारय् न्यायेगु मदय्धुंकल । पाठक पिनिगु इनाप कथं थ्व उपन्यास छसिंकथं पिथनेगु कुतः यानागु खः — सम्पादक
“थ्वयाके जातयागु अभिमान ला मतंनि, थ्वयाक्य मांया मतिना दना वयाच्वन ।” धकाः जुजुं महारानीया छ्यले उसि उसि यायां नाइक धाल– तिमिला ल्यू ल्यू खिमिला, खिमला ल्यू ल्यू तिमिला, दुःखया ल्यू ल्यू सुख, सुखया ल्यू ल्यू दुःख, खिमिला मदुसा तिमिलाया मूल्य मदु, तिमिला मदुसा खिमिलाया मूल्य मदु, सुखया मूल्य दुःख दयाः हे जक दुगु खः । थ्व हित्तुहिला च्वनिगु संसारया नियम खः, धर्म खः । मनू संसारया छब्व ब्वति खः भृकुटी नं व हे संसारया छब्व ब्वति खः । वं लाय्कूया सुख खन, सुखया पुखुली लाल नं काय्माक्व काय् धुंकल । आः वं दुःख नं स्वयमाः, दुःख नं सियमाः । मखुसा व मनू ज्वी मखु । मनू सुख सियत जक मखु, दुःख सियत नं जन्म जूगु खः । सु दुःखं ग्यानाः लिफः स्वै व ग्याफर खः ।” जुजु महारानी यात खँ न्यंकु न्यकूं द्यन । महारानी नं अथें न्ह्यो वय्कल ।
नांदंम्ह प्याखंमो पल्पसां ध्याचू नकु नकुं भृकुटीयात सँ थुका च्वन । पतासी गुजि वैपिसं गुजि वँयाच्वन । नौनीनं लुसिधेंके सिधयकाः अलः तयका च्वन । लाय्कूया छम्ह प्याखंमोनं ज्वला न्हाय्कं क्यना च्वन ।
खं खँ प्यहाँ ववं पल्पसां धाल– “गोन्हु हे दनि धकाः अलेला जिमिसं छलपोलयागु ख्वाः छको जक हे नं स्वय्दै मखुगु ज्वी धुंकल ।”
“न्ह्यासा, पल्पसा तता ! छ छम्ह नं ब्वना यंक्यगुली लाका व्छय् ।” धकाः भृकुटीं धाल ।
“यँ जक यंकूसा छाय् मवय् !” धकाः वं धाल ।
“समाय् क्वमचानिगु ला ?” धाधां महारानी द्वहाँ वल ।
“क्वचाल नु माँ ?” धकाः भृकुटी दना वन । सिजः त्यप, खासि, धंप, बाता, अय्लाःकाय् वाता, फोसि, क्यँसि, जासि, देमा, त्वादेवा, देवा, सुकुंदा, ताँफ, घः, घःचा, क्वतः ज्वलं इत्यादि वसजाः तःजो, व पिला, पिलाचा, कपिद्याहाँ, ञं, तीमा, सुखू पुंईसुखू कुईं, त्वाकः आदि, क्वस ज्वलं तःज्वलं मछि तैतःथाय् भृकुटीयात महारानीं क्यने यंकल । अज्याःथाय् लाक्क जुजु मन्त्रीपिं व महांनायोपिं ल्यू ल्यू तयाः थ्यंकः वल । बौम्ह जक खन्यवं भृकुटीं धाल– “थ्व ब्याक्क सामान जिगु लागी यक्वं गाःजू । तर जितः मगाःगु नं अवसर माफ जूसा धाय, धकाः हानं धाल— महाराज अशोकया म्ह्याचं सिंहलद्धीपे धर्म विजय यायत गृह त्यागयानाः वंगु खँ दुगु सपूm जिं उखुनु स्वया, उकिं जितः तच्चकं प्रभावित यात । जि नं तःधंगु संदेशे झीगु सांस्कृतिक विजय याय मासिति वयाच्वंगु दु, थपिं क्वसःत नापं मेमेगु क्वसःनं माला च्वन । उकिं ङ्याम्ह सिकःमि, ङ्याम्ह दँकःमि, ङ्याम्ह नँकःमि, ङ्याम्ह लंकःमि, ङ्याम्ह तंबः, निम्ह ल्वहँकःमि, ङ्याम्ह पुङ, निम्ह सुज्यामि, निम्ह हिज्यामि, वरेजु वा भिक्षु ङ्याम्ह, गुभाजु वा आचार्य ङ्याम्ह व झी थःगु हे धुकुटी च्वंम्ह शाक्यमुनियागु लुंया मूर्ति छम्ह व त्रिपिटक ग्रंथ, काव्य, महाकाव्य, नाटक व तांत्रिक ग्रंथ नं जितः क्वसःयागु रुपे माः । अँ, लो हे मन, नृत्य व कलाया लागीं प्याखंमोत, गुंलाबाजं, नाय्खिं, खि पछिमा, धाः, धिमे, नगरा, बय्, बासुरी, म्वाहाली, भुस्या, ख्वालिमाली, ताः, आदि बाजं ज्वलं नं माः ।” जुजुं म्हाचं धाःगु जुक बियगु वचन बिल ।
प्याखंमो यंक्यगुली भृकुटी “प्याखंमो मध्ये पल्पसा छम्हला मदय्क हे मज्यू ।” धकाः जुजुयात धाल ।
“पल्पसा जकला छु ! छं यःम्ह यंकि मै !” धका जुजुं लिसः बिल ।
भृकुटी लय्तातां पल्पसाया थासे वन । “पल्पसा तता ! पल्पसा तता !! छ जि नाप हे यंक्यगु कोजित खंला ।” धकाः न्यंकल ।
“धाथ्यं खःला ?” धकाः पल्पसा नं न्यासि चाचां दना वल । निम्हं प्याखंपाः काय्थ्यं घुंकाकां क्यबे वन । निम्हं बुँ व्हैच्वंगु व सिमाया क्वसं च्वंगु दुरुल्वहँया फःचाय् फ्यतुत । न्ह्योनेसं भोग्त्याया बुँई भंवःत रसं काय्का भुई भुई हाला च्वंगु सलं भृकुटीयात छुयाय् छुयाय् यात, पल्पसायात वाथाक्क थन । पल्पसां बुँ छकचा तोथुल । भृकुटी उकियात कयाः वयागु छ्यले छुका बिल । बियत्योंगु निभाः जलं अमित कल । सहयाय मफयाः अनं दनाः ओंगल सिमाया क्वसं फ्यतू वन । ओंगलसिमा हःया च्वकां वाय् कुत्तु कुकुं पल्पसां भृकुटीयात मछिंक लय्ता वया च्वंगु नुगले झन थुंक खँ थ्वकु थ्वकुं धाल( “कन्हे ला काः वैगु जुय् धुंकल, चच्छि हे मखाः थनया झी पाहाँ ! थौंया चच्छि ला लानीमैं छलपोलयात दच्छिया सिवेनं ताहाः ज्वीनि !!”
पल्पसाया खं मांबौनाप ज्वीगु ब्यागया विरह व म्हमस्यूसां वयाच्वंम्ह जीवनपासा नाप व्हने दैगु लय्तायात छत्थुं थना बिल । गुगुलिं यानाः नुगलं लयता फय् मफुत, लय्ता ख्वबि मिखां भय् विया प्यहाँ वल । गुगुयात न्यतालं लसकसयात । न्यतालं फय् मफुगु खन्य व पल्पसां थःगु गाच्वतं फया काल । अले भृकुटीं चाल, मिखा फुतिफुति यायां प्यखेरं स्वत । पल्पसायात “नुँ तता !” धका धाल ।
ब्यले धुंकाः नो हुहुं देकुथी मचाय्क हे भृकुटी व्दहाँ वन । प्यकुने प्यप्वाः च्याका तःगु त्वाद्यवा च्याना च्वन । इताया अंगले मिखा ब्वलं थँबहीया पहमां सिंहसार्थवाहु ल्हासाय् बने ज्याः वंबलेयागु च्वैतःगु झोलाक पौभाः खन । गुगु स्वस्वं यंकुगु बखते सिंहसार्थबाहुया बंजाःत श्यामकर्ण ब्वसलया म्हं कोकाकां लसिंतस्यं स्यानाः स्यानाः नया च्वंगु पौभाः खन । गुकिंयानाः भृकुटीयात भचा ख्यात । तर, महान् अशोकया म्ह्याय् संघमित्रां धर्म विजय याःवंगु देशयात नं ला थ्व पुराण पंथी नातिकुति धर्मयात मोयाइपिसं राक्षस अर्थात् लाखे लसिंया देश “लंका” धकाः ग्यानापुकाः तःगु ला खःनि धकाः नुगः बल्लाकल । नुगः बल्लाना वःलिसे थःगु संकल्प सेल्लाना वल । संकल्प सेल्लाना वःलिसे सम्यक् संकल्पया अबुजु शाक्यसिंह बुद्धया धर्मे पत्याः झन झन बृद्धि जुुया वल । धर्मे पत्याः जुया वःलिसे कर्मया लँ खने दै वल । लँ खंलिसे ग्यानापु धयागु तना वन । नुगले न्ह्याइपु व यैपु प्याखं हुईकु हुईकुं व द्यों वन ।
सँमिया लँमि व नेपाःमिया लँमि नाप छलफल यानाः जुजु अंशुवर्मां नेपालया राजधानी यें खते तयाः नेपाः पहलं जात्रा यानाः लानीमै भृकुटीयात खास्ति तक यंकाः बियगु, अनं निसें सँमि पहलं अमिसं यंकैगु ज्याखँ हे कोजिकल । लाय्कूया दुजः पिजः ब्याक्कं कन्हे याय मानिगु ज्याखँ लुमंकाः द्यंवन । गुम्हेस्यां चच्छिं छन्ह्यो गुम्हेस्यां चच्छिं मिखा ज्वलहँ जुया चा फुत ।
ई झंगलं ई कन । ई झंगःया उजं न्यन्यं भौमचातसें वसिबँ पुना हल । लाय्कुली इगःमिगः जुजुं वल । लँ तुयू लिसे त्वाःत्वाः पतिकं यचु, पिचु जक मखु, झःझः नं धाय्का हल । लाय्कू दबुली छाय्पे फक्को छाय्पा तःगु लुँखतं झन जिगि जिगि धायकाः हया च्वन ।
जनबहाद्यो रथे तय् यंकैबले थ्यें ज्याःगु खते भृकुटीयात छाय्प्य फक्को छाय्पाः तय् हल । ङ्याम्ह नागं कुइका तःगु आसन दुगु लँखते भृकुटी फ्यतुकाः हलेगो मलेगो थकयाः तःगु लनं फिनाः थपाय् थपाय् द्यंगाः ज्वीक जनिखं चिना च्वंपिं च्याम्ह ज्यापुमित कोबुय्त पाय्छि जुया च्वन । क्वसः ज्वलं नापं देशे दक्के बांलाम्ह शाक्यसिंह बुद्धया खः नाप जुज अंशुवर्मा जक लाय्कुलीं प्यहाँ वय्व भृकुटी लानीमै यागु खः नं क्वबुयाः लाय्कुलीं उत्तर पूर्वया दिशा पाखेर न्ह्याकल । न्हापालाक धिमे, गाईनांई, गुंलाबाजं, नायखीं, पछिमा, धा, कोँचाखिं, पञ्चबाजं, पिवाङ थाथां उकिया ताले लोकगीत हालीपिं बासुरी, बय्, म्वालि पुइपिं न्ह्यात । अले शाक्यसिंह बुद्धया खः अनंलिं भृकुटी लानीमैंयागु खः लिपा जुजु अंशुवर्मा ल्यू ल्यू बाछाई बाजाया सुरे सेनापति, सेनात देश व विदेशया गण्य मान्यपिं न्ह्यात, “आः फुत” धका सूचना ब्युब्युं पय्ताः खलः नं न्ह्यात । मखंत्वालं निस्यं कौत्वाः तक जवं खवंया सँझ्याः, गाझ्याः पतिकं नुगःपा बच्छि बच्छि पिकयाः ख्वालं हिसिया गाकु गाकुं छ्यले छुनातःगु लुँया स्वाने च्वंपिं लापात व झंगःतसें नं क्वात्तु क्वाकु क्वाकुं ल्हाते न्ह्यानातःगु लँु, वहः झुईया चुल्याया सलं नं संगीत न्यंकुं न्यंकुं सिमातसें थःदेशया लानीमै भृकुटी नाप बयाहा ज्वी माःगु बिरहं आकुल ब्याकुल ज्वीकाः न्या थें चंचं धाःगु मिखां ख्वबि हायके हाय्कुं ल्हाते म्हसचिना तःगु ताय्, स्वां, अबीर व फिफुलिं भृकुटीयागु खते व्छाकाः हल । म्हुतुं “लानीमै भृकुटीयात लेँ छुं घाःपाः व ल्वे ख्ये मज्वीमा !” धकाः आशिका याना हल । गुगु सः न्यनाः गुगु जात्राया बाजं न्यनाः तवःपिनिगु गुगु सः न्यनाः गुगु जात्राया बाजं न्यनाः तःवःपिनिगु गुगु ख्याः स्वयाः भृकुटीयात तययंकुगु थ्व दृश्यं बिरहया नं जात्रा दैला ? धाःसां थ्व यात ‘बिरह(जात्रा” धाय लोय्कल । भृकुटी तय्यंकुगु थ्व बिरह(जात्रा नंसाले जक थ्यनेव जुजु अंशुवर्मा सहित तःवःपिं देश विदेशया नांदंपिं गण्य मान्य ब्याक्क ल्यहाँ वन । अंशुवर्मा जुजुं भृकुटीया छ्यले ल्हातं पित्तु पीकाः म्हुतुसि जक थः थः जुईक्यगु सिवाय् छुं धाय् नं मफु । तर, शाक्यसिंह बुद्धया पाली थ्यंकाः जक “जिम्ह म्ह्याय् भृकुटी छलपोलया थ्व पाली छायाः बिया हैगु दु, छलपोलया महाकरुणाया अनुकंपां जिम्ह्याय्यात रक्षा याय्माल !” धकाः धाय्फत । भृकुटीं बौ नापं सकलसितं ल्हाः ज्वज्वलपाः बिदा नं बिल बिदा नं काल !
न्हापां खास्तिया धर्मगुरुपिसं भृकुटीयात स्वागत यात । अले सँमित लँ सो वै च्वंपिसं स्वागत यात । नेपाःमितसें सँमितय्त भृकुटी लःल्हात । भृकुटीया खः, शाक्यसिंह बुद्धया खः व क्वसः ज्वलं ब्याक सँमितसें कोबुल । नेपाल राज्यया राजगुरु बज्रांगवोधिं सँमिया राजगुरु, बोन्पा लामायात न्यंकल “थौंया दिने जिमि देशया लाय्कू म्ह्याय् छिकिपिनि सँ देशया जुजु श्रोन् चेन् गंपोयात धकाः बिया, उकि थनिंनिसें थ्व लाय्कू म्ह्याय् छिकपिनि लाय्कू भौमचा जुल । जिमिसं थ्वयात जन्म बियाः ब्वलंकालि छिकिपिंत बिया, आः, छिकिपिसं थ्वयात कर्म बिया दिसँ ! जन्म भूमि थ्वया नेपाल खः कर्म भूमि थ्वया आः सँदेश जुल । जिमिगु नुगले सेल्लाक थ्व पत्यार दुकि छिकिपिसं थ्वयात जिमिसं सिवेनं बांलाक बिचाः संचाः यानाः तै ! छिकिपिन्त आपत बिपत जूवैबले जिमिसं छिकिपिनिगु देशयात जिलाजं देश भालपा ग्वाहाली याय्त नं जिमिसं लिफः स्वय् मखु, .....।” नेपालया धर्मगुरुयागु खँ न्यनाः वोन्पा लामां नं धाल “हियात दुरुया रुपे हिईका दुरु त्वंकाः, खि च्व कयाः चिचि पापा यानाः ल्यासे ज्वीक ब्यलंकालि जिमि देशया प्रतापी जुजु श्रोन् चेन् गंपोयात लःल्हाना ब्यूगुयात जिं जिमि जुजु व प्रजाया पाखें कोटी कोटी धन्यवाद बिय् । नापं थ्व नं प्रतिज्ञा याय्कि छिकिपिनि लाय्कू म्ह्याय्यात गुगुं प्रकारया सुख शान्ति बीगुलि नं छिकिपिसंया सिनं म्ह याय् मखु । थ्व छिकपिनि म्ह्याय्मचा गुम्ह जिमि भौमचा जुल, थ्वयात जिमिसं शाक्यसिंह बुद्धया ल्यू ल्यू मानेयानाः जक मखु, पूजा नं याना तय् । हानं थ्व नं धाय् कि चीन सम्राटया म्ह्याय् नं जिमि जुजुया महारानी खः, वयात स्वयाः छुकीसनं थ्व भृकुटी महारानीयात म्ह याय् मखु । जिमिगु सँदेशया बोन धर्म सँमि राष्टूयात प्रगति याय्त, सभ्य याय्त, सुसंस्कृत याय्त गाक्क मगाः उकिं चीन सम्राटया म्हाचं नं भैषज्य तथागत बुद्धया मूर्ति नाप अनेक सभ्यताया सामान ज्वना वल धयां छिकिपिसं नं जिमित चीनया सिबं म्ह मज्वीक क्वसःया रुपे अनेक कला कौशल बिया दिल । गुगुलिं यानाः जिपिं सभ्य व सुसंस्कृत राष्ट्र ज्वीगु जुल, धन्यवाद !” धकाः धलवटया मलः छजो बिल । अले हानं नेपालया बज्रांगबोधिगुरुजुं नं गं व बज्र छजो बिल । भृकुटीयात आशीर्वाद बियाः शाक्यसिंह बुद्धयाके आशीर्वाद फ्वनाः बज्रांगबोधिगुरुजु ल्यहाँ बिज्यात ।
भृकुटी सँक्व थ्यनेवं सँक्वमि ब्याक्कसिनं अने तने बाजं थानाः मे हाला, धुं, धुपाय् व गुंगू थनाः ताय् अबीरं व फिपुलिं व्छाकाः जय जयकार यानाः स्वागत यात । बज्रयोगिनी नापं बिजय ध्वजा ब्वयका च्वंच्वंम्ह सँमि जुजु भृकुटी झःझः धय्क जिगि जिगि धाय्क जात्रा यानाः हःगु खनाः साप हे लय्लय्ताल । भृकुटी नापं नेपालया शिल्प, कला कौशल, संगीत, सभ्यता व सौम्यभाव खनाः ल्वाय्गुली जिकारखोँचम्ह जुजु श्रोन चेन् गंपोया अहंकार चुं चुं जुल । थः हे प्यहाँ वनाः भृकुटी काः वन । खतं प्यहाँ वयाः बोन्पा लामाया मिखाभाय् थ्वीकाः श्रोन् चेन् गंपोया पाली भृकुटीं भोपुल । वं नं वयात “म्वाल म्वाल” धकाः ल्हाःनिपां नाईक थनाः काल । निम्हेस्यां न्यता च्यात । गुबलें ल्हाःनिपां नाईक थनाः काल । निम्हेस्यां न्यता च्यात । गुबलें कोछुय मनंनिम्ह सँमिजुजु, व नं कोछुत । भृकुटीं तुतिया पचिनं बँ बःकया सासः तोतल । श्रोन् चेन् गंपों वाकुछिनाः थःत थमं पोचिन । अन हे बोन्पा लामां धार्मिक विधिबिधान पूर्वक होंकाःलि निम्ह त्यपुयातं आशिर्वाद बियाः खातां क्वखाय्कल । अले निम्ह त्यपुलिं यंकाः बज्रयोगिनी दर्शन याक्य यन । अनंलि सँमि दस्तुरं निम्ह त्यपूयात सल गय्काः थः थाय् यंकल । कथहं........
स्व.धर्मरत्न यमि
स्व.धर्मरत्न यमिया निगूगु उपन्यास भृकुटी ने.सं. १०८० सं च्वसापासा पाखें पिदंगु खः । उगु इलय्या सर्वश्रेष्ठ सिरपा “श्रेष्ठ सिरपा” कायेत नं ताःलाःगु उपन्यास खः भृकुटी । थ्व उपन्यासया निगूगु संस्करण ने.सं.१०८३ व स्वंगूगु संस्करण ने.सं.१०९३ लय् पिदंगु खः । थुगु उपन्यास थौंकन्हय् बजारय् न्यायेगु मदय्धुंकल । पाठक पिनिगु इनाप कथं थ्व उपन्यास छसिंकथं पिथनेगु कुतः यानागु खः — सम्पादक
“थ्वयाके जातयागु अभिमान ला मतंनि, थ्वयाक्य मांया मतिना दना वयाच्वन ।” धकाः जुजुं महारानीया छ्यले उसि उसि यायां नाइक धाल– तिमिला ल्यू ल्यू खिमिला, खिमला ल्यू ल्यू तिमिला, दुःखया ल्यू ल्यू सुख, सुखया ल्यू ल्यू दुःख, खिमिला मदुसा तिमिलाया मूल्य मदु, तिमिला मदुसा खिमिलाया मूल्य मदु, सुखया मूल्य दुःख दयाः हे जक दुगु खः । थ्व हित्तुहिला च्वनिगु संसारया नियम खः, धर्म खः । मनू संसारया छब्व ब्वति खः भृकुटी नं व हे संसारया छब्व ब्वति खः । वं लाय्कूया सुख खन, सुखया पुखुली लाल नं काय्माक्व काय् धुंकल । आः वं दुःख नं स्वयमाः, दुःख नं सियमाः । मखुसा व मनू ज्वी मखु । मनू सुख सियत जक मखु, दुःख सियत नं जन्म जूगु खः । सु दुःखं ग्यानाः लिफः स्वै व ग्याफर खः ।” जुजु महारानी यात खँ न्यंकु न्यकूं द्यन । महारानी नं अथें न्ह्यो वय्कल ।
खुगू
खं खँ प्यहाँ ववं पल्पसां धाल– “गोन्हु हे दनि धकाः अलेला जिमिसं छलपोलयागु ख्वाः छको जक हे नं स्वय्दै मखुगु ज्वी धुंकल ।”
“न्ह्यासा, पल्पसा तता ! छ छम्ह नं ब्वना यंक्यगुली लाका व्छय् ।” धकाः भृकुटीं धाल ।
“यँ जक यंकूसा छाय् मवय् !” धकाः वं धाल ।
“समाय् क्वमचानिगु ला ?” धाधां महारानी द्वहाँ वल ।
“क्वचाल नु माँ ?” धकाः भृकुटी दना वन । सिजः त्यप, खासि, धंप, बाता, अय्लाःकाय् वाता, फोसि, क्यँसि, जासि, देमा, त्वादेवा, देवा, सुकुंदा, ताँफ, घः, घःचा, क्वतः ज्वलं इत्यादि वसजाः तःजो, व पिला, पिलाचा, कपिद्याहाँ, ञं, तीमा, सुखू पुंईसुखू कुईं, त्वाकः आदि, क्वस ज्वलं तःज्वलं मछि तैतःथाय् भृकुटीयात महारानीं क्यने यंकल । अज्याःथाय् लाक्क जुजु मन्त्रीपिं व महांनायोपिं ल्यू ल्यू तयाः थ्यंकः वल । बौम्ह जक खन्यवं भृकुटीं धाल– “थ्व ब्याक्क सामान जिगु लागी यक्वं गाःजू । तर जितः मगाःगु नं अवसर माफ जूसा धाय, धकाः हानं धाल— महाराज अशोकया म्ह्याचं सिंहलद्धीपे धर्म विजय यायत गृह त्यागयानाः वंगु खँ दुगु सपूm जिं उखुनु स्वया, उकिं जितः तच्चकं प्रभावित यात । जि नं तःधंगु संदेशे झीगु सांस्कृतिक विजय याय मासिति वयाच्वंगु दु, थपिं क्वसःत नापं मेमेगु क्वसःनं माला च्वन । उकिं ङ्याम्ह सिकःमि, ङ्याम्ह दँकःमि, ङ्याम्ह नँकःमि, ङ्याम्ह लंकःमि, ङ्याम्ह तंबः, निम्ह ल्वहँकःमि, ङ्याम्ह पुङ, निम्ह सुज्यामि, निम्ह हिज्यामि, वरेजु वा भिक्षु ङ्याम्ह, गुभाजु वा आचार्य ङ्याम्ह व झी थःगु हे धुकुटी च्वंम्ह शाक्यमुनियागु लुंया मूर्ति छम्ह व त्रिपिटक ग्रंथ, काव्य, महाकाव्य, नाटक व तांत्रिक ग्रंथ नं जितः क्वसःयागु रुपे माः । अँ, लो हे मन, नृत्य व कलाया लागीं प्याखंमोत, गुंलाबाजं, नाय्खिं, खि पछिमा, धाः, धिमे, नगरा, बय्, बासुरी, म्वाहाली, भुस्या, ख्वालिमाली, ताः, आदि बाजं ज्वलं नं माः ।” जुजुं म्हाचं धाःगु जुक बियगु वचन बिल ।
प्याखंमो यंक्यगुली भृकुटी “प्याखंमो मध्ये पल्पसा छम्हला मदय्क हे मज्यू ।” धकाः जुजुयात धाल ।
“पल्पसा जकला छु ! छं यःम्ह यंकि मै !” धका जुजुं लिसः बिल ।
भृकुटी लय्तातां पल्पसाया थासे वन । “पल्पसा तता ! पल्पसा तता !! छ जि नाप हे यंक्यगु कोजित खंला ।” धकाः न्यंकल ।
“धाथ्यं खःला ?” धकाः पल्पसा नं न्यासि चाचां दना वल । निम्हं प्याखंपाः काय्थ्यं घुंकाकां क्यबे वन । निम्हं बुँ व्हैच्वंगु व सिमाया क्वसं च्वंगु दुरुल्वहँया फःचाय् फ्यतुत । न्ह्योनेसं भोग्त्याया बुँई भंवःत रसं काय्का भुई भुई हाला च्वंगु सलं भृकुटीयात छुयाय् छुयाय् यात, पल्पसायात वाथाक्क थन । पल्पसां बुँ छकचा तोथुल । भृकुटी उकियात कयाः वयागु छ्यले छुका बिल । बियत्योंगु निभाः जलं अमित कल । सहयाय मफयाः अनं दनाः ओंगल सिमाया क्वसं फ्यतू वन । ओंगलसिमा हःया च्वकां वाय् कुत्तु कुकुं पल्पसां भृकुटीयात मछिंक लय्ता वया च्वंगु नुगले झन थुंक खँ थ्वकु थ्वकुं धाल( “कन्हे ला काः वैगु जुय् धुंकल, चच्छि हे मखाः थनया झी पाहाँ ! थौंया चच्छि ला लानीमैं छलपोलयात दच्छिया सिवेनं ताहाः ज्वीनि !!”
पल्पसाया खं मांबौनाप ज्वीगु ब्यागया विरह व म्हमस्यूसां वयाच्वंम्ह जीवनपासा नाप व्हने दैगु लय्तायात छत्थुं थना बिल । गुगुलिं यानाः नुगलं लयता फय् मफुत, लय्ता ख्वबि मिखां भय् विया प्यहाँ वल । गुगुयात न्यतालं लसकसयात । न्यतालं फय् मफुगु खन्य व पल्पसां थःगु गाच्वतं फया काल । अले भृकुटीं चाल, मिखा फुतिफुति यायां प्यखेरं स्वत । पल्पसायात “नुँ तता !” धका धाल ।
ब्यले धुंकाः नो हुहुं देकुथी मचाय्क हे भृकुटी व्दहाँ वन । प्यकुने प्यप्वाः च्याका तःगु त्वाद्यवा च्याना च्वन । इताया अंगले मिखा ब्वलं थँबहीया पहमां सिंहसार्थवाहु ल्हासाय् बने ज्याः वंबलेयागु च्वैतःगु झोलाक पौभाः खन । गुगु स्वस्वं यंकुगु बखते सिंहसार्थबाहुया बंजाःत श्यामकर्ण ब्वसलया म्हं कोकाकां लसिंतस्यं स्यानाः स्यानाः नया च्वंगु पौभाः खन । गुकिंयानाः भृकुटीयात भचा ख्यात । तर, महान् अशोकया म्ह्याय् संघमित्रां धर्म विजय याःवंगु देशयात नं ला थ्व पुराण पंथी नातिकुति धर्मयात मोयाइपिसं राक्षस अर्थात् लाखे लसिंया देश “लंका” धकाः ग्यानापुकाः तःगु ला खःनि धकाः नुगः बल्लाकल । नुगः बल्लाना वःलिसे थःगु संकल्प सेल्लाना वल । संकल्प सेल्लाना वःलिसे सम्यक् संकल्पया अबुजु शाक्यसिंह बुद्धया धर्मे पत्याः झन झन बृद्धि जुुया वल । धर्मे पत्याः जुया वःलिसे कर्मया लँ खने दै वल । लँ खंलिसे ग्यानापु धयागु तना वन । नुगले न्ह्याइपु व यैपु प्याखं हुईकु हुईकुं व द्यों वन ।
सँमिया लँमि व नेपाःमिया लँमि नाप छलफल यानाः जुजु अंशुवर्मां नेपालया राजधानी यें खते तयाः नेपाः पहलं जात्रा यानाः लानीमै भृकुटीयात खास्ति तक यंकाः बियगु, अनं निसें सँमि पहलं अमिसं यंकैगु ज्याखँ हे कोजिकल । लाय्कूया दुजः पिजः ब्याक्कं कन्हे याय मानिगु ज्याखँ लुमंकाः द्यंवन । गुम्हेस्यां चच्छिं छन्ह्यो गुम्हेस्यां चच्छिं मिखा ज्वलहँ जुया चा फुत ।
न्हय्गू
जनबहाद्यो रथे तय् यंकैबले थ्यें ज्याःगु खते भृकुटीयात छाय्प्य फक्को छाय्पाः तय् हल । ङ्याम्ह नागं कुइका तःगु आसन दुगु लँखते भृकुटी फ्यतुकाः हलेगो मलेगो थकयाः तःगु लनं फिनाः थपाय् थपाय् द्यंगाः ज्वीक जनिखं चिना च्वंपिं च्याम्ह ज्यापुमित कोबुय्त पाय्छि जुया च्वन । क्वसः ज्वलं नापं देशे दक्के बांलाम्ह शाक्यसिंह बुद्धया खः नाप जुज अंशुवर्मा जक लाय्कुलीं प्यहाँ वय्व भृकुटी लानीमै यागु खः नं क्वबुयाः लाय्कुलीं उत्तर पूर्वया दिशा पाखेर न्ह्याकल । न्हापालाक धिमे, गाईनांई, गुंलाबाजं, नायखीं, पछिमा, धा, कोँचाखिं, पञ्चबाजं, पिवाङ थाथां उकिया ताले लोकगीत हालीपिं बासुरी, बय्, म्वालि पुइपिं न्ह्यात । अले शाक्यसिंह बुद्धया खः अनंलिं भृकुटी लानीमैंयागु खः लिपा जुजु अंशुवर्मा ल्यू ल्यू बाछाई बाजाया सुरे सेनापति, सेनात देश व विदेशया गण्य मान्यपिं न्ह्यात, “आः फुत” धका सूचना ब्युब्युं पय्ताः खलः नं न्ह्यात । मखंत्वालं निस्यं कौत्वाः तक जवं खवंया सँझ्याः, गाझ्याः पतिकं नुगःपा बच्छि बच्छि पिकयाः ख्वालं हिसिया गाकु गाकुं छ्यले छुनातःगु लुँया स्वाने च्वंपिं लापात व झंगःतसें नं क्वात्तु क्वाकु क्वाकुं ल्हाते न्ह्यानातःगु लँु, वहः झुईया चुल्याया सलं नं संगीत न्यंकुं न्यंकुं सिमातसें थःदेशया लानीमै भृकुटी नाप बयाहा ज्वी माःगु बिरहं आकुल ब्याकुल ज्वीकाः न्या थें चंचं धाःगु मिखां ख्वबि हायके हाय्कुं ल्हाते म्हसचिना तःगु ताय्, स्वां, अबीर व फिफुलिं भृकुटीयागु खते व्छाकाः हल । म्हुतुं “लानीमै भृकुटीयात लेँ छुं घाःपाः व ल्वे ख्ये मज्वीमा !” धकाः आशिका याना हल । गुगु सः न्यनाः गुगु जात्राया बाजं न्यनाः तवःपिनिगु गुगु सः न्यनाः गुगु जात्राया बाजं न्यनाः तःवःपिनिगु गुगु ख्याः स्वयाः भृकुटीयात तययंकुगु थ्व दृश्यं बिरहया नं जात्रा दैला ? धाःसां थ्व यात ‘बिरह(जात्रा” धाय लोय्कल । भृकुटी तय्यंकुगु थ्व बिरह(जात्रा नंसाले जक थ्यनेव जुजु अंशुवर्मा सहित तःवःपिं देश विदेशया नांदंपिं गण्य मान्य ब्याक्क ल्यहाँ वन । अंशुवर्मा जुजुं भृकुटीया छ्यले ल्हातं पित्तु पीकाः म्हुतुसि जक थः थः जुईक्यगु सिवाय् छुं धाय् नं मफु । तर, शाक्यसिंह बुद्धया पाली थ्यंकाः जक “जिम्ह म्ह्याय् भृकुटी छलपोलया थ्व पाली छायाः बिया हैगु दु, छलपोलया महाकरुणाया अनुकंपां जिम्ह्याय्यात रक्षा याय्माल !” धकाः धाय्फत । भृकुटीं बौ नापं सकलसितं ल्हाः ज्वज्वलपाः बिदा नं बिल बिदा नं काल !
न्हापां खास्तिया धर्मगुरुपिसं भृकुटीयात स्वागत यात । अले सँमित लँ सो वै च्वंपिसं स्वागत यात । नेपाःमितसें सँमितय्त भृकुटी लःल्हात । भृकुटीया खः, शाक्यसिंह बुद्धया खः व क्वसः ज्वलं ब्याक सँमितसें कोबुल । नेपाल राज्यया राजगुरु बज्रांगवोधिं सँमिया राजगुरु, बोन्पा लामायात न्यंकल “थौंया दिने जिमि देशया लाय्कू म्ह्याय् छिकिपिनि सँ देशया जुजु श्रोन् चेन् गंपोयात धकाः बिया, उकि थनिंनिसें थ्व लाय्कू म्ह्याय् छिकपिनि लाय्कू भौमचा जुल । जिमिसं थ्वयात जन्म बियाः ब्वलंकालि छिकिपिंत बिया, आः, छिकिपिसं थ्वयात कर्म बिया दिसँ ! जन्म भूमि थ्वया नेपाल खः कर्म भूमि थ्वया आः सँदेश जुल । जिमिगु नुगले सेल्लाक थ्व पत्यार दुकि छिकिपिसं थ्वयात जिमिसं सिवेनं बांलाक बिचाः संचाः यानाः तै ! छिकिपिन्त आपत बिपत जूवैबले जिमिसं छिकिपिनिगु देशयात जिलाजं देश भालपा ग्वाहाली याय्त नं जिमिसं लिफः स्वय् मखु, .....।” नेपालया धर्मगुरुयागु खँ न्यनाः वोन्पा लामां नं धाल “हियात दुरुया रुपे हिईका दुरु त्वंकाः, खि च्व कयाः चिचि पापा यानाः ल्यासे ज्वीक ब्यलंकालि जिमि देशया प्रतापी जुजु श्रोन् चेन् गंपोयात लःल्हाना ब्यूगुयात जिं जिमि जुजु व प्रजाया पाखें कोटी कोटी धन्यवाद बिय् । नापं थ्व नं प्रतिज्ञा याय्कि छिकिपिनि लाय्कू म्ह्याय्यात गुगुं प्रकारया सुख शान्ति बीगुलि नं छिकिपिसंया सिनं म्ह याय् मखु । थ्व छिकपिनि म्ह्याय्मचा गुम्ह जिमि भौमचा जुल, थ्वयात जिमिसं शाक्यसिंह बुद्धया ल्यू ल्यू मानेयानाः जक मखु, पूजा नं याना तय् । हानं थ्व नं धाय् कि चीन सम्राटया म्ह्याय् नं जिमि जुजुया महारानी खः, वयात स्वयाः छुकीसनं थ्व भृकुटी महारानीयात म्ह याय् मखु । जिमिगु सँदेशया बोन धर्म सँमि राष्टूयात प्रगति याय्त, सभ्य याय्त, सुसंस्कृत याय्त गाक्क मगाः उकिं चीन सम्राटया म्हाचं नं भैषज्य तथागत बुद्धया मूर्ति नाप अनेक सभ्यताया सामान ज्वना वल धयां छिकिपिसं नं जिमित चीनया सिबं म्ह मज्वीक क्वसःया रुपे अनेक कला कौशल बिया दिल । गुगुलिं यानाः जिपिं सभ्य व सुसंस्कृत राष्ट्र ज्वीगु जुल, धन्यवाद !” धकाः धलवटया मलः छजो बिल । अले हानं नेपालया बज्रांगबोधिगुरुजुं नं गं व बज्र छजो बिल । भृकुटीयात आशीर्वाद बियाः शाक्यसिंह बुद्धयाके आशीर्वाद फ्वनाः बज्रांगबोधिगुरुजु ल्यहाँ बिज्यात ।
भृकुटी सँक्व थ्यनेवं सँक्वमि ब्याक्कसिनं अने तने बाजं थानाः मे हाला, धुं, धुपाय् व गुंगू थनाः ताय् अबीरं व फिपुलिं व्छाकाः जय जयकार यानाः स्वागत यात । बज्रयोगिनी नापं बिजय ध्वजा ब्वयका च्वंच्वंम्ह सँमि जुजु भृकुटी झःझः धय्क जिगि जिगि धाय्क जात्रा यानाः हःगु खनाः साप हे लय्लय्ताल । भृकुटी नापं नेपालया शिल्प, कला कौशल, संगीत, सभ्यता व सौम्यभाव खनाः ल्वाय्गुली जिकारखोँचम्ह जुजु श्रोन चेन् गंपोया अहंकार चुं चुं जुल । थः हे प्यहाँ वनाः भृकुटी काः वन । खतं प्यहाँ वयाः बोन्पा लामाया मिखाभाय् थ्वीकाः श्रोन् चेन् गंपोया पाली भृकुटीं भोपुल । वं नं वयात “म्वाल म्वाल” धकाः ल्हाःनिपां नाईक थनाः काल । निम्हेस्यां न्यता च्यात । गुबलें ल्हाःनिपां नाईक थनाः काल । निम्हेस्यां न्यता च्यात । गुबलें कोछुय मनंनिम्ह सँमिजुजु, व नं कोछुत । भृकुटीं तुतिया पचिनं बँ बःकया सासः तोतल । श्रोन् चेन् गंपों वाकुछिनाः थःत थमं पोचिन । अन हे बोन्पा लामां धार्मिक विधिबिधान पूर्वक होंकाःलि निम्ह त्यपुयातं आशिर्वाद बियाः खातां क्वखाय्कल । अले निम्ह त्यपुलिं यंकाः बज्रयोगिनी दर्शन याक्य यन । अनंलि सँमि दस्तुरं निम्ह त्यपूयात सल गय्काः थः थाय् यंकल । कथहं........
No comments:
Post a Comment