साहित्य उपन्यास— भुकुटी – २
स्व.धर्मरत्न यमि
न्हापाया ल्यंगु कथंहं ....
स्व.धर्मरत्न यमिया निगूगु उपन्यास भृकुटी ने.सं. १०८० सं च्वसापासा पाखें पिदंगु खः । उगु इलय्या सर्वश्रेष्ठ सिरपा “श्रेष्ठ सिरपा” कायेत नं ताःलाःगु उपन्यास खः भृकुटी । थ्व उपन्यासया निगूगु संस्करण ने.सं.१०८३ व स्वंगूगु संस्करण ने.सं.१०९३ लय् पिदंगु खः । थुगु उपन्यास थौंकन्हय् बजारय् न्यायेगु मदय्धुंकल । पाठक पिनिगु इनाप कथं थ्व उपन्यास छसिंकथं पिथनेगु कुतः यानागु खः — सम्पादक
योगाचार्य बज्रांगबोधिया कोसं थकाली जुया जुजु अंशुवर्मा, अनंलि लिंबु सामंत क्वकाली जुया झो छुत । भ्वेयागु ज्या खँ सुरु जुल । छसला निसलां स्वसला तः वःबले सेनापति लाखेभाजु नः घः भरींनं नँ वात “चिवामितय्गु चिवा खँ स्वया जिं धाय्फु, आ झीसं सँमित नाप मल्वासे च्वने फै मखु । चिवाखेँ थ्व नं प्रष्ट खन्य दु कि सँदेशया न्हूम्ह ल्याय्म्हम्ह तच्चकं तेजम्ह विजेता जुजु श्रोङ चेम् गंपो थःहे सल गयाः नेपाल त्याकेत बौखालाया खुसि थें महांत ल्यू ल्यू तयाः न्ह्यो वया च्वंगु दु ।” लिंबु, खंबु, मगर, गुरुङ, तामांङ व ठकुरी सामंतपिसं जँय् ल्हाः दिकाः दुगः तप्यंका धाल, “महासामंतयागु थ्व देशयात सँमितय् पाखें रक्षा याय्त जिपिं न्ह्याबलें न्ह्यचिला च्वनागु दु । मल्लपुरया जयबोधि मल्लं धाल, “श्रोङ चेन् गंपो न्ह्याक्को हे तेजम्ह जूसां जयबोधि मल्लया न्ह्योने बुय हे माली, माली, थुकी छुं शंका मदु ।”
खला झीगु थ्व देश हाकुगुँ, च्वापुगुँ, तं फाँत, पाः दोँ, च्वँ, ब्यासि, खुसि आपा दुगु व चिकुनं उतिकं तांनोनं उतिकं दुगु खः । ल्वाना वने माल धालसा झीत उमिसं फैमखुगु नं खः । तर ..... धकाः जुजु अंशुवर्मां नकतिनि लुना थकूगु अय्लाः ख्वला ल्ह्वनाः म्हुतुई यंकल ।
“तर यागु खँ हे मदु महाराज !” धकाः महामात्य वासिंभाजुं विंति यात । न्वँ सिकःवल । भ्वे क्वचाल ।
लाय्कुया च्वतया कोथाय् सामंतत व सेनापतित जक मुंकाः जुजुं थःगु खँ ब्याकल । जुजुया ख्वाले अय्लाखं च्याका हःगु न्यताः जक च्याः, पहः चहः भचा फ्यासु । भुगुलुं भागलूं च्वं थ्यं नं च्वना वैगु जुयाच्वन । गुगुयात मंत्रीपिं व सेनापतिपिसं “महाराज ! छुकिया धंदा, भुगुलुं च्वने माःगु छ खण्ड हे मदु, ल्वाय् मालीगु घडी झी मत्याइ हे मखु” धकाः प्रोत्साहित याय्त जुजुयात बिंति यात ।
“जि भुगुलूं च्वंगु मखु, तेज मदया वंगु नं मखु, मंत्री व सेनापतिपिं ! थ्वला गंभीर
राजनीतियागु प्रभावं विचार याकूगु धकाःले । झी देशया महांत ल्वाना हे च्वंगु दु । मेपिं व्छेत झी थन हथाय् चाया च्वनागु हे दु । अय्सानं मेगु कूटनीति दुसा मल्वासें हे बुका व्छेगु स्वे हे माल नि !” धकाः धया च्वंथाय् छम्ह चिवामिं धाःवल, “श्रोङ चेन् गंपोया महांथो छथो तःथोगु हे सँक्वे थ्यंकः वय् धुंकल थपिं निम्ह झी हे लागाया लामाजुपिं खः ।” धाल । पत्या याय् मफयाः ज्वना हैगु दु धका न्ह्यचीकाबिल । लामाजुपिं निम्हेस्यं जुजुयात चीवरया चो पाछाःया “जिपिं महाराजया हे प्रजा खः तामाङ व शेर्पा, महाराज ! छगू ल्वाय् म्वालीगु उपाय नं दु । तथागतं ल्वापुयात ब्याक्क अनर्थया अबु धया बिज्याना थकूगू दु, महाराज !” धाय्क धाय्कं अमित यंका कुन्य यन ।
स्वंगू
च्वापुगुँया च्वस्सं सुपाचं रुप काःम्ह मिजंयागु ख्वालं भृकुटीयात पलख हे तोतूगु मखु । नःसां दंसां द्यंसां वयागु ख्वाःजक लुमना वैगु । गुगुलिं यानाः भृकुटी न्ह्याबलें धैथें च्वापुगुँ स्वःगु झ्याले जक आपा च्वनीगु जुया वल ।
सँक्वया मणिचू दहने सँमि व नेपामिया दथ्वी तःधंगु संग्राम जुया च्वन । सलंसः जक मखु, व्दलंदो महांत सित घाःपाः जुयाः ज्याय् छ्यले मंत । अनयागु बुखँ घौछि मपाक लाय्कुली वयावं च्वन । न्ह्याम्हेसिगु बुखेँ नं श्रोङ चेन् गंपो तच्चकं ल्वाय्फु, आपालं सेल्लाः बां नं लाः, ख्वाले तेज दुम्ह ल्याय्म्ह तिनिम्ह धैगु खँ दु । गुगुलिं भृकुटीयात व छको स्वय् मास्ति वय्कु वय्कुं्र हल । बौम्ह जुजुयाथाय्
रणसंग्रामयागु बुखँ वल कि भृकुटी न्ह्योने च्वं वईगु जुल ! सँमि जुजु श्रोङ चेन गंपोयागु खँ वल कि भृकुटीं आपा मन बियाः न्यनीगु ! लिपा थःमं हे वयागु ल्वाइगु पहः चहः जक मखु रुप, लाउनयागु बारेनं न्यनिगु जुया वल । थन तक भृकुटीयागु मति हिला वन कि श्रोङ चेन खेन् पो त्यात धाल कि ख्वाः मुसुं न्हीला वैगु, बुत धाल कि स्वांमुखू चिना वं थें वनीगु ।
सँक्वयागु तःल्वापुयागु खँ न्यन्यं भृकुटीं न्ह्योवयकल ।
रानी व जुजु नं खँ ज्या सिधय्का द्यं वन । च्वापुगुँ च्वस्सं त्वैक सुपाँय् छधी खने दत, उकी हे लाक्क निभाजः नं तिइजक दया वल । न्हापा थ्यं हे सुपाचं रुप ह्यूह्युं व हे बांलाःम्ह मिजंयागु रुप काल । व मिजं सुपाचं क्वहाँ वया च्वापुगुँ क्वसं च्वंम्ह तेजीम्ह सिलिङ सल गयाः मणिचूदहया तःल्वापुई ताःहाकःगु चुफी ज्वना द्वहाँ वन । शत्रु पक्षयापिं महांत लैचा पाःथें पापां ल्यं दनिपिंत सँमिभासं छु छु धाल मस्यु श्रोङ चेन् खेन् पो धका थःगु नुगःपाय् थःगु हे ल्हातं दाल । अनंलि वं पल्पसाथें पिलिक्क सल ब्वाकल । छुं भचा यंका महांतय्गु हिया हिं लथपथ जुया च्वंगु भराय्गोगु ल्वहँते सल चुलु बियाः सल नापं व कोदल । अले सित । भृकुटीया नुगः भाराभारा मिना वल । ख्वबि नं मिखां ज्वल । न्ह्यलं नं बिदा काल । पिलिपिलि च्याना च्वंगु त्वाःद्यवा च्याना हे च्वन । तिईजक मिखा उखे थुखे ब्वल । सुनसान ग्यानापुगु स्थिति सिवाय छुं मखन । म्ह चेँय् चेँय् धाया वल । तर नुगले दुने व सि हे सिल ज्वीला ? धैगु शंका दासि वया च्वन । न्ह्यो वय्गु नां हे काःगु मखु । नुगले दुने न्ह्यपुया कुने–काने नापं थ्व हे न्ह्यखँ “व सिहे सित ज्वीला ?” गनं गुखेनं सुनांनं छुं लिसः ब्यूगु मखु ! अय्सानं वया व न्ह्यसः “व सिहे सित ज्वीला ?” “व सिहे सित ज्वीला ?” लिसा काकां वया च्वन, वया च्वन, द्यूगु मखु । इलं प्यूगु मखु । इ ज्वीव गोंगलं जक छाय् बिचाः याइ !
जागरणया अंतिम सूचना वं बिल । न्यताले थानाः ल्यंदनिगु ख्वबि पतासि च्वलं हुया कथं व हे चो न्ह्यत्तु न्ह्यन्ह्यं लासां दना भृकुटी कोथां प्यहाँ वन । सुथ–ज्या सिधःबले द्यो बांलाक
तुइल । च्वापुगुँ पाखेर अथें भृकुटीया मिखा वन । सुपाँय्या नां जक नं गनं खने मदु । कःसि म्वले चुल्या दिकाः ल्हाःपा निप्पां न्यताः च्वापुगुँ जक वं स्वया च्वन । मछिंसे मछिंसे च्वना वैच्वंगु नुगःपायात कःसिम्वले ब्वे ब्वेस्यानाः लंका च्वन । मने लुयावैगु कल्पनां दुःख बिल कि पालिया म्हालापचिनं चिकंअप्पाय् कुति कुति संकाः लोमंकेत कुतः याना च्वन ।
निभाःद्योयात कीगः तिना तःगु नय्त बखुं छजो गनं वो गनं वो ब्वया वयाः पःखाः म्वलेतुं जुत । गुगुलिं भृकुटीया कल्पना लोक तंका बिल । दत्तल्य कीगः नल । मंत कि बखुंनं बखुंनीयात माकुघुं धकाः हेकल । न्हापाला याने इने जक अमिसं त्वाः त्वाः ल्वाका यो–त्योया बाखं कन । लिपा सत्युत्युं वल । गुगुलिं भृृकुटीयात अन च्वने मफय्का बिल । भृकुटीं गुबलें याय्मनंगु अनुभव यायां कःसि तोतल । मांम्हेसिथाय् वनाः जातकया बाखं सपूm पुत्तुपुइका च्वं वन । जातकया गुगुं बाखने नं वया मन मवं । महाराज अशोकया म्ह्याय् संघमित्रायागु बारे च्वैतःगु नाटके मिखा वन, अले वयात हे कयाः वं स्वत । स्वस्वं यन, महाराज अशोकया धर्म बिजयया तारिका वयात यल, व धर्म विजयात छम्ह सफल पात्र जुया अशोकपुत्री संघमित्रां गुगु गुकथं ज्या खँ यात व नं वयात यल । तर, भिक्षुनीया जीवन वं अपाय्च्वकं यो मताल । सपूm लथ्यानाः सुथसिया कौला यात ।
थौं तिंन्हिनसिया साइते जुजु थःहे सर्बोच्च सेनापति जुयाः तःल्वापु ल्वाःवनीगु जुया च्वन । जुजु वनीबले लाय्कू कव व खलः जक मखु सुं प्रजाया नं ख्वाः ख्यूंक्य मज्यू धकाः जुजुयागु हे उजं नाय्खिं च्वेका बियातःगुलिं राजधानी फयां फच्छि छायपा नं तल । ब्याक्कस्यां न्हून्हूगु वसतं पुनाः स्वां छुनाः जिगिजिगि बांलाकाः मुसुमुसु कया जुल । भृकुटी गथे गथे न्ह्याक्को ख्वाः चक्कंका मुसुकाय्त स्वःसां मुसुकाय मफु । छूछु खँ जक लुया वयाः नुगः व न्ह्यपु ल्वाकः बुकः जुयावं च्वन । गुगुलिं यानाः जुजुं थःहे म्ह्याय्यागु चक्कना मुसुकाःगु ख्वाः स्वया वने मखन !
जुजु थः सेना नापं सँक्व थ्यंबले, शत्रुत न्ह्ययज्याँ वया च्वने धुंकूगु खन । जुजुया सेनां अति तच्चोगु पराक्रम पिकयाः हय्कया ब्यूगुलिं निक्वेति उपिं लिचिले माल । तर, जुजुं सँक्वया किल्लाय् च्वनाः चिवामितय् चिवा–खँ न्यनाः थःमं नं विचारयानाः स्वःगु बखते सँमि जुजु श्रोङ चेन् खेन्पोया सेना गुँ पत्तिकं इल्ल व जाय्क जाय्क खन । गुपिंनाप ल्वानाः त्याक्य धयागु अनुमान सुं नं युद्ध विद्याया विशारदपिसं याय् फैगु मखु ! जुजु अंशुवर्मां जक गथ्य याइ ? सारा सामंतपिसं नं “थ्व शत्रु सेना न्ह्याथ्य यानाः नं कांतिपुरे दुत मकाय्गुली हे बुद्धिमानी दु ” धकाः बिंति यात । ल्वानाः त्याक्य फैगु नं सुनानं मधाः । ब्याक्कस्यां “थ्व सँमितला
राजधानी दुतकाय् मज्यू, थमिसं झीगु नगरया कला कौशल जक मखु नागरिकपिनिगु जिऊ धनया नं छुं पर्वाह तैमखु ! थपिंला नय मखनाः हिइ चाःपिं धुंतथ्यंज्यापिं,” धका नं जुजुयात बिंति यात ।
सँमिसेनाया पुचलं ब्युस्युंवःम्ह तामाङ महांनं “थमिला मिसात नं ल्वाकः ज्वनाः मिजंपिनिसिवं बांलाक ल्वाइपिं दुगु जुया च्वन । त्यो मत्यो धर्मकर्म धैगु नं छुं दुगु मखु । थपिंला लाखे लसिंत सिबे नं क्वेयापिं
जुयाच्वन । सभ्यता, संस्कृति धैगु नं छुं मदु । ल्वाय्गु स्याय्गु लाका काय्गु व स्यंकेगु बुद्धि सिवाय् छुं दुथ्यं मच्वं । थसि जुजु श्रोङ चेन् गंपो धयाम्ह दु हँ, साप प्रशंसा याइगु खनागु ला मखु” धकाः बिंतिं यात ।
थोङ चेन् गंपो देश त्याकेगुली बिजेता सेल्लाः बल्लाः प्रचण्ड व प्रतापी, तर वयाकेला बुद्धि व धैर्य नं दु हँ, शूर, वीर जुया नं बां नं लाः । वयागु शूर, वीरतायागुला छु खँ विंतियाय् महाराज ! चीनयात नं ला तः ल्वापु यानाः इमां खाचायात थ्यं याना बिल । लिपा बल्ल महान् चीन सम्राटं थः म्ह्याय् उएन् चेन् थ्व सँमि जुजु श्रोङ चेन् गंपोयात पहेन्हं बियाः बिसेंलि तिनि तःल्वापु दित, अले चीनं याउँक सासः ल्हात । झीसं थ्वयात त्याके धैगुला कातीया सुपाचं वा वै धाय्गु थें ज्वीका । धका मेम्ह छम्हेस्यं बिंति यात ।
अबलेतुं जिं बुद्धिं याय्गु ज्या–खँ दतले, ल्वाय्गु जी मखु धयां सुनानं खँ मथ्वीकु, आः फुकसिनं ल्वानां जीमखु धकाः धाल ।” धकाः मति मति खँ ल्हाल्हां म्हुतुं नेपामि जुजुं सँमिजुजुयात लुधंक्यगु ग्वसाः गोवंगु दु, उकिं छुं भचायात थ्व संग्राम दिका ब्यूसा नेपामिजुजु अंशुवर्मां तःधंगु मान भालपी ।” धकाः जुजु–उजंयात भोँते च्वयाः सँमिजुजु श्रोङ चेन् गंपोयाथाय् व्छया ब्यु !” धका उजं दय्काः जुजु राजधानी ल्यहाँ वन ।
प्यंगु
सुथे भृकुटी दन । कःसी वन्य न्ह्यः बौम्हेसिगु कोथाय् निं स्वःवन, बौम्ह द्यना च्वन तिनि । मांम्हेसिया सँ फ्यना च्वन । निभाःजः गुं प्यहाँ झंझं हे वयाच्वन । स्वाहान्यं क्वहाँवन । ननी थ्यन । छगू मुगलं क्यब थ्यंकः वन । क्यबं ख्यः खन । ख्यले वन । ख्यःया दथ्वी च्वंगु वंगलसिमा क्वसं च्वंम्ह ध्यानी बुद्धया मूर्ति क्वसं व मुलबति थ्याना फ्यतुत । ल्हाःनिपां ज्वज्वलपाः मिखां तिसित, न्हापाला नुगलं छुं मखं, लिपा विचारं वयात सिंगुँ ल्युँने होलच्वे यंकल । होलच्वया चीमिपिनि फागःथ्यं ज्याःगु छेँ थचाः वःगु छेरी, थ्वाथःगु सुखुली, भ्वाथःगु लासाय् हुलि हुलि नलि नलि वःगु फांगां भुतु भुनाः स्यू व क्वेँगु भ्वाबःगु म्ह ज्वनाः सास तोता च्वंपिं ज्याथः ज्याथीत खन । दुरुला छु । जाति जक हे त्वन्य मखनाः दंबि थ्यं च्वंपिं मचात ग्वाः ग्वाः खन । सनेफु ख्वाःवःपिं ल्याय्म्हतय्त कक्कु कक्कु ज्वनाः तः ल्वापुया थासे यंक्यत महांत च्वंच्वन । वं अन जुजुयात सराः मब्यूसां सुवाः बिया च्वंपिं सुं मखं । गुगु खनाः म्ह गरखेसे च्वना वल । विचारं तोतल । वया मिखा चाल । न्ह्यःने ध्यानी बुद्धयागु छ्यले लाक्क कोखं खि छपातः अबले हे फाना हल । गुगु छ्वालुगुलिं सोसो वयाः मूर्तिया न्हासे थ्यंक वल । व हुइके धकाः गाच्वः ज्वँ जक ज्वंबले पिने द्वलंद्वः प्रजापिनिगु काल्लकुल्ल सः ताय् दत । अले व अथ्यं दना वन ।
बौम्ह जुजु अंशुवर्मा मदंसे द्यना हे च्वन । पिने अझ लाय्कूया जः खः हे प्रजापिं उकिसं ज्याथः ज्याथी व मचा मिचात जक आपाः नय् मखं ख्वाःपिं म्हे नं वसः गलिमलाःपिं “तः ल्वापु दिक्य सा दिकि, मखुसा जिमित नकि, त्वंकि, जिमि काय्मचात लित कै ब्यु, जिमि ब्वापिं लित है ब्यू !” धकाः हालाः वै च्वन वै च्वन । बंजाः, फवंजाः, ज्यापु, तःसिं व धनीपिनि नं तःल्वापुया जगाः, कर, इत्यादि ब्युब्युं मुत्ताः मदै वनिगु संभावना न्ह्यःनेसं वय् धुंकुगुलिं जुजु नाप लय्ता ख्वाः मवः । नय्गु त्वनेगु पुनेगु, जीवनोपयोगी पदार्थ झन झन भाबाला जुजुं वल । गुगुलिं यानाः प्रजां राज द्रोहात्मक पलाः छीगु शंका नं जुजुं मकासे मजिया वल । छम्ह निम्ह प्वाक्क पिक्क अनिकालं सिना नं वल । कथहं......
स्व.धर्मरत्न यमि
न्हापाया ल्यंगु कथंहं ....
स्व.धर्मरत्न यमिया निगूगु उपन्यास भृकुटी ने.सं. १०८० सं च्वसापासा पाखें पिदंगु खः । उगु इलय्या सर्वश्रेष्ठ सिरपा “श्रेष्ठ सिरपा” कायेत नं ताःलाःगु उपन्यास खः भृकुटी । थ्व उपन्यासया निगूगु संस्करण ने.सं.१०८३ व स्वंगूगु संस्करण ने.सं.१०९३ लय् पिदंगु खः । थुगु उपन्यास थौंकन्हय् बजारय् न्यायेगु मदय्धुंकल । पाठक पिनिगु इनाप कथं थ्व उपन्यास छसिंकथं पिथनेगु कुतः यानागु खः — सम्पादक
योगाचार्य बज्रांगबोधिया कोसं थकाली जुया जुजु अंशुवर्मा, अनंलि लिंबु सामंत क्वकाली जुया झो छुत । भ्वेयागु ज्या खँ सुरु जुल । छसला निसलां स्वसला तः वःबले सेनापति लाखेभाजु नः घः भरींनं नँ वात “चिवामितय्गु चिवा खँ स्वया जिं धाय्फु, आ झीसं सँमित नाप मल्वासे च्वने फै मखु । चिवाखेँ थ्व नं प्रष्ट खन्य दु कि सँदेशया न्हूम्ह ल्याय्म्हम्ह तच्चकं तेजम्ह विजेता जुजु श्रोङ चेम् गंपो थःहे सल गयाः नेपाल त्याकेत बौखालाया खुसि थें महांत ल्यू ल्यू तयाः न्ह्यो वया च्वंगु दु ।” लिंबु, खंबु, मगर, गुरुङ, तामांङ व ठकुरी सामंतपिसं जँय् ल्हाः दिकाः दुगः तप्यंका धाल, “महासामंतयागु थ्व देशयात सँमितय् पाखें रक्षा याय्त जिपिं न्ह्याबलें न्ह्यचिला च्वनागु दु । मल्लपुरया जयबोधि मल्लं धाल, “श्रोङ चेन् गंपो न्ह्याक्को हे तेजम्ह जूसां जयबोधि मल्लया न्ह्योने बुय हे माली, माली, थुकी छुं शंका मदु ।”
खला झीगु थ्व देश हाकुगुँ, च्वापुगुँ, तं फाँत, पाः दोँ, च्वँ, ब्यासि, खुसि आपा दुगु व चिकुनं उतिकं तांनोनं उतिकं दुगु खः । ल्वाना वने माल धालसा झीत उमिसं फैमखुगु नं खः । तर ..... धकाः जुजु अंशुवर्मां नकतिनि लुना थकूगु अय्लाः ख्वला ल्ह्वनाः म्हुतुई यंकल ।
“तर यागु खँ हे मदु महाराज !” धकाः महामात्य वासिंभाजुं विंति यात । न्वँ सिकःवल । भ्वे क्वचाल ।
लाय्कुया च्वतया कोथाय् सामंतत व सेनापतित जक मुंकाः जुजुं थःगु खँ ब्याकल । जुजुया ख्वाले अय्लाखं च्याका हःगु न्यताः जक च्याः, पहः चहः भचा फ्यासु । भुगुलुं भागलूं च्वं थ्यं नं च्वना वैगु जुयाच्वन । गुगुयात मंत्रीपिं व सेनापतिपिसं “महाराज ! छुकिया धंदा, भुगुलुं च्वने माःगु छ खण्ड हे मदु, ल्वाय् मालीगु घडी झी मत्याइ हे मखु” धकाः प्रोत्साहित याय्त जुजुयात बिंति यात ।
“जि भुगुलूं च्वंगु मखु, तेज मदया वंगु नं मखु, मंत्री व सेनापतिपिं ! थ्वला गंभीर
राजनीतियागु प्रभावं विचार याकूगु धकाःले । झी देशया महांत ल्वाना हे च्वंगु दु । मेपिं व्छेत झी थन हथाय् चाया च्वनागु हे दु । अय्सानं मेगु कूटनीति दुसा मल्वासें हे बुका व्छेगु स्वे हे माल नि !” धकाः धया च्वंथाय् छम्ह चिवामिं धाःवल, “श्रोङ चेन् गंपोया महांथो छथो तःथोगु हे सँक्वे थ्यंकः वय् धुंकल थपिं निम्ह झी हे लागाया लामाजुपिं खः ।” धाल । पत्या याय् मफयाः ज्वना हैगु दु धका न्ह्यचीकाबिल । लामाजुपिं निम्हेस्यं जुजुयात चीवरया चो पाछाःया “जिपिं महाराजया हे प्रजा खः तामाङ व शेर्पा, महाराज ! छगू ल्वाय् म्वालीगु उपाय नं दु । तथागतं ल्वापुयात ब्याक्क अनर्थया अबु धया बिज्याना थकूगू दु, महाराज !” धाय्क धाय्कं अमित यंका कुन्य यन ।
स्वंगू
च्वापुगुँया च्वस्सं सुपाचं रुप काःम्ह मिजंयागु ख्वालं भृकुटीयात पलख हे तोतूगु मखु । नःसां दंसां द्यंसां वयागु ख्वाःजक लुमना वैगु । गुगुलिं यानाः भृकुटी न्ह्याबलें धैथें च्वापुगुँ स्वःगु झ्याले जक आपा च्वनीगु जुया वल ।
सँक्वया मणिचू दहने सँमि व नेपामिया दथ्वी तःधंगु संग्राम जुया च्वन । सलंसः जक मखु, व्दलंदो महांत सित घाःपाः जुयाः ज्याय् छ्यले मंत । अनयागु बुखँ घौछि मपाक लाय्कुली वयावं च्वन । न्ह्याम्हेसिगु बुखेँ नं श्रोङ चेन् गंपो तच्चकं ल्वाय्फु, आपालं सेल्लाः बां नं लाः, ख्वाले तेज दुम्ह ल्याय्म्ह तिनिम्ह धैगु खँ दु । गुगुलिं भृकुटीयात व छको स्वय् मास्ति वय्कु वय्कुं्र हल । बौम्ह जुजुयाथाय्
रणसंग्रामयागु बुखँ वल कि भृकुटी न्ह्योने च्वं वईगु जुल ! सँमि जुजु श्रोङ चेन गंपोयागु खँ वल कि भृकुटीं आपा मन बियाः न्यनीगु ! लिपा थःमं हे वयागु ल्वाइगु पहः चहः जक मखु रुप, लाउनयागु बारेनं न्यनिगु जुया वल । थन तक भृकुटीयागु मति हिला वन कि श्रोङ चेन खेन् पो त्यात धाल कि ख्वाः मुसुं न्हीला वैगु, बुत धाल कि स्वांमुखू चिना वं थें वनीगु ।
सँक्वयागु तःल्वापुयागु खँ न्यन्यं भृकुटीं न्ह्योवयकल ।
रानी व जुजु नं खँ ज्या सिधय्का द्यं वन । च्वापुगुँ च्वस्सं त्वैक सुपाँय् छधी खने दत, उकी हे लाक्क निभाजः नं तिइजक दया वल । न्हापा थ्यं हे सुपाचं रुप ह्यूह्युं व हे बांलाःम्ह मिजंयागु रुप काल । व मिजं सुपाचं क्वहाँ वया च्वापुगुँ क्वसं च्वंम्ह तेजीम्ह सिलिङ सल गयाः मणिचूदहया तःल्वापुई ताःहाकःगु चुफी ज्वना द्वहाँ वन । शत्रु पक्षयापिं महांत लैचा पाःथें पापां ल्यं दनिपिंत सँमिभासं छु छु धाल मस्यु श्रोङ चेन् खेन् पो धका थःगु नुगःपाय् थःगु हे ल्हातं दाल । अनंलि वं पल्पसाथें पिलिक्क सल ब्वाकल । छुं भचा यंका महांतय्गु हिया हिं लथपथ जुया च्वंगु भराय्गोगु ल्वहँते सल चुलु बियाः सल नापं व कोदल । अले सित । भृकुटीया नुगः भाराभारा मिना वल । ख्वबि नं मिखां ज्वल । न्ह्यलं नं बिदा काल । पिलिपिलि च्याना च्वंगु त्वाःद्यवा च्याना हे च्वन । तिईजक मिखा उखे थुखे ब्वल । सुनसान ग्यानापुगु स्थिति सिवाय छुं मखन । म्ह चेँय् चेँय् धाया वल । तर नुगले दुने व सि हे सिल ज्वीला ? धैगु शंका दासि वया च्वन । न्ह्यो वय्गु नां हे काःगु मखु । नुगले दुने न्ह्यपुया कुने–काने नापं थ्व हे न्ह्यखँ “व सिहे सित ज्वीला ?” गनं गुखेनं सुनांनं छुं लिसः ब्यूगु मखु ! अय्सानं वया व न्ह्यसः “व सिहे सित ज्वीला ?” “व सिहे सित ज्वीला ?” लिसा काकां वया च्वन, वया च्वन, द्यूगु मखु । इलं प्यूगु मखु । इ ज्वीव गोंगलं जक छाय् बिचाः याइ !
जागरणया अंतिम सूचना वं बिल । न्यताले थानाः ल्यंदनिगु ख्वबि पतासि च्वलं हुया कथं व हे चो न्ह्यत्तु न्ह्यन्ह्यं लासां दना भृकुटी कोथां प्यहाँ वन । सुथ–ज्या सिधःबले द्यो बांलाक
तुइल । च्वापुगुँ पाखेर अथें भृकुटीया मिखा वन । सुपाँय्या नां जक नं गनं खने मदु । कःसि म्वले चुल्या दिकाः ल्हाःपा निप्पां न्यताः च्वापुगुँ जक वं स्वया च्वन । मछिंसे मछिंसे च्वना वैच्वंगु नुगःपायात कःसिम्वले ब्वे ब्वेस्यानाः लंका च्वन । मने लुयावैगु कल्पनां दुःख बिल कि पालिया म्हालापचिनं चिकंअप्पाय् कुति कुति संकाः लोमंकेत कुतः याना च्वन ।
निभाःद्योयात कीगः तिना तःगु नय्त बखुं छजो गनं वो गनं वो ब्वया वयाः पःखाः म्वलेतुं जुत । गुगुलिं भृकुटीया कल्पना लोक तंका बिल । दत्तल्य कीगः नल । मंत कि बखुंनं बखुंनीयात माकुघुं धकाः हेकल । न्हापाला याने इने जक अमिसं त्वाः त्वाः ल्वाका यो–त्योया बाखं कन । लिपा सत्युत्युं वल । गुगुलिं भृृकुटीयात अन च्वने मफय्का बिल । भृकुटीं गुबलें याय्मनंगु अनुभव यायां कःसि तोतल । मांम्हेसिथाय् वनाः जातकया बाखं सपूm पुत्तुपुइका च्वं वन । जातकया गुगुं बाखने नं वया मन मवं । महाराज अशोकया म्ह्याय् संघमित्रायागु बारे च्वैतःगु नाटके मिखा वन, अले वयात हे कयाः वं स्वत । स्वस्वं यन, महाराज अशोकया धर्म बिजयया तारिका वयात यल, व धर्म विजयात छम्ह सफल पात्र जुया अशोकपुत्री संघमित्रां गुगु गुकथं ज्या खँ यात व नं वयात यल । तर, भिक्षुनीया जीवन वं अपाय्च्वकं यो मताल । सपूm लथ्यानाः सुथसिया कौला यात ।
थौं तिंन्हिनसिया साइते जुजु थःहे सर्बोच्च सेनापति जुयाः तःल्वापु ल्वाःवनीगु जुया च्वन । जुजु वनीबले लाय्कू कव व खलः जक मखु सुं प्रजाया नं ख्वाः ख्यूंक्य मज्यू धकाः जुजुयागु हे उजं नाय्खिं च्वेका बियातःगुलिं राजधानी फयां फच्छि छायपा नं तल । ब्याक्कस्यां न्हून्हूगु वसतं पुनाः स्वां छुनाः जिगिजिगि बांलाकाः मुसुमुसु कया जुल । भृकुटी गथे गथे न्ह्याक्को ख्वाः चक्कंका मुसुकाय्त स्वःसां मुसुकाय मफु । छूछु खँ जक लुया वयाः नुगः व न्ह्यपु ल्वाकः बुकः जुयावं च्वन । गुगुलिं यानाः जुजुं थःहे म्ह्याय्यागु चक्कना मुसुकाःगु ख्वाः स्वया वने मखन !
जुजु थः सेना नापं सँक्व थ्यंबले, शत्रुत न्ह्ययज्याँ वया च्वने धुंकूगु खन । जुजुया सेनां अति तच्चोगु पराक्रम पिकयाः हय्कया ब्यूगुलिं निक्वेति उपिं लिचिले माल । तर, जुजुं सँक्वया किल्लाय् च्वनाः चिवामितय् चिवा–खँ न्यनाः थःमं नं विचारयानाः स्वःगु बखते सँमि जुजु श्रोङ चेन् खेन्पोया सेना गुँ पत्तिकं इल्ल व जाय्क जाय्क खन । गुपिंनाप ल्वानाः त्याक्य धयागु अनुमान सुं नं युद्ध विद्याया विशारदपिसं याय् फैगु मखु ! जुजु अंशुवर्मां जक गथ्य याइ ? सारा सामंतपिसं नं “थ्व शत्रु सेना न्ह्याथ्य यानाः नं कांतिपुरे दुत मकाय्गुली हे बुद्धिमानी दु ” धकाः बिंति यात । ल्वानाः त्याक्य फैगु नं सुनानं मधाः । ब्याक्कस्यां “थ्व सँमितला
राजधानी दुतकाय् मज्यू, थमिसं झीगु नगरया कला कौशल जक मखु नागरिकपिनिगु जिऊ धनया नं छुं पर्वाह तैमखु ! थपिंला नय मखनाः हिइ चाःपिं धुंतथ्यंज्यापिं,” धका नं जुजुयात बिंति यात ।
सँमिसेनाया पुचलं ब्युस्युंवःम्ह तामाङ महांनं “थमिला मिसात नं ल्वाकः ज्वनाः मिजंपिनिसिवं बांलाक ल्वाइपिं दुगु जुया च्वन । त्यो मत्यो धर्मकर्म धैगु नं छुं दुगु मखु । थपिंला लाखे लसिंत सिबे नं क्वेयापिं
जुयाच्वन । सभ्यता, संस्कृति धैगु नं छुं मदु । ल्वाय्गु स्याय्गु लाका काय्गु व स्यंकेगु बुद्धि सिवाय् छुं दुथ्यं मच्वं । थसि जुजु श्रोङ चेन् गंपो धयाम्ह दु हँ, साप प्रशंसा याइगु खनागु ला मखु” धकाः बिंतिं यात ।
थोङ चेन् गंपो देश त्याकेगुली बिजेता सेल्लाः बल्लाः प्रचण्ड व प्रतापी, तर वयाकेला बुद्धि व धैर्य नं दु हँ, शूर, वीर जुया नं बां नं लाः । वयागु शूर, वीरतायागुला छु खँ विंतियाय् महाराज ! चीनयात नं ला तः ल्वापु यानाः इमां खाचायात थ्यं याना बिल । लिपा बल्ल महान् चीन सम्राटं थः म्ह्याय् उएन् चेन् थ्व सँमि जुजु श्रोङ चेन् गंपोयात पहेन्हं बियाः बिसेंलि तिनि तःल्वापु दित, अले चीनं याउँक सासः ल्हात । झीसं थ्वयात त्याके धैगुला कातीया सुपाचं वा वै धाय्गु थें ज्वीका । धका मेम्ह छम्हेस्यं बिंति यात ।
अबलेतुं जिं बुद्धिं याय्गु ज्या–खँ दतले, ल्वाय्गु जी मखु धयां सुनानं खँ मथ्वीकु, आः फुकसिनं ल्वानां जीमखु धकाः धाल ।” धकाः मति मति खँ ल्हाल्हां म्हुतुं नेपामि जुजुं सँमिजुजुयात लुधंक्यगु ग्वसाः गोवंगु दु, उकिं छुं भचायात थ्व संग्राम दिका ब्यूसा नेपामिजुजु अंशुवर्मां तःधंगु मान भालपी ।” धकाः जुजु–उजंयात भोँते च्वयाः सँमिजुजु श्रोङ चेन् गंपोयाथाय् व्छया ब्यु !” धका उजं दय्काः जुजु राजधानी ल्यहाँ वन ।
प्यंगु
सुथे भृकुटी दन । कःसी वन्य न्ह्यः बौम्हेसिगु कोथाय् निं स्वःवन, बौम्ह द्यना च्वन तिनि । मांम्हेसिया सँ फ्यना च्वन । निभाःजः गुं प्यहाँ झंझं हे वयाच्वन । स्वाहान्यं क्वहाँवन । ननी थ्यन । छगू मुगलं क्यब थ्यंकः वन । क्यबं ख्यः खन । ख्यले वन । ख्यःया दथ्वी च्वंगु वंगलसिमा क्वसं च्वंम्ह ध्यानी बुद्धया मूर्ति क्वसं व मुलबति थ्याना फ्यतुत । ल्हाःनिपां ज्वज्वलपाः मिखां तिसित, न्हापाला नुगलं छुं मखं, लिपा विचारं वयात सिंगुँ ल्युँने होलच्वे यंकल । होलच्वया चीमिपिनि फागःथ्यं ज्याःगु छेँ थचाः वःगु छेरी, थ्वाथःगु सुखुली, भ्वाथःगु लासाय् हुलि हुलि नलि नलि वःगु फांगां भुतु भुनाः स्यू व क्वेँगु भ्वाबःगु म्ह ज्वनाः सास तोता च्वंपिं ज्याथः ज्याथीत खन । दुरुला छु । जाति जक हे त्वन्य मखनाः दंबि थ्यं च्वंपिं मचात ग्वाः ग्वाः खन । सनेफु ख्वाःवःपिं ल्याय्म्हतय्त कक्कु कक्कु ज्वनाः तः ल्वापुया थासे यंक्यत महांत च्वंच्वन । वं अन जुजुयात सराः मब्यूसां सुवाः बिया च्वंपिं सुं मखं । गुगु खनाः म्ह गरखेसे च्वना वल । विचारं तोतल । वया मिखा चाल । न्ह्यःने ध्यानी बुद्धयागु छ्यले लाक्क कोखं खि छपातः अबले हे फाना हल । गुगु छ्वालुगुलिं सोसो वयाः मूर्तिया न्हासे थ्यंक वल । व हुइके धकाः गाच्वः ज्वँ जक ज्वंबले पिने द्वलंद्वः प्रजापिनिगु काल्लकुल्ल सः ताय् दत । अले व अथ्यं दना वन ।
बौम्ह जुजु अंशुवर्मा मदंसे द्यना हे च्वन । पिने अझ लाय्कूया जः खः हे प्रजापिं उकिसं ज्याथः ज्याथी व मचा मिचात जक आपाः नय् मखं ख्वाःपिं म्हे नं वसः गलिमलाःपिं “तः ल्वापु दिक्य सा दिकि, मखुसा जिमित नकि, त्वंकि, जिमि काय्मचात लित कै ब्यु, जिमि ब्वापिं लित है ब्यू !” धकाः हालाः वै च्वन वै च्वन । बंजाः, फवंजाः, ज्यापु, तःसिं व धनीपिनि नं तःल्वापुया जगाः, कर, इत्यादि ब्युब्युं मुत्ताः मदै वनिगु संभावना न्ह्यःनेसं वय् धुंकुगुलिं जुजु नाप लय्ता ख्वाः मवः । नय्गु त्वनेगु पुनेगु, जीवनोपयोगी पदार्थ झन झन भाबाला जुजुं वल । गुगुलिं यानाः प्रजां राज द्रोहात्मक पलाः छीगु शंका नं जुजुं मकासे मजिया वल । छम्ह निम्ह प्वाक्क पिक्क अनिकालं सिना नं वल । कथहं......
No comments:
Post a Comment