खुसि नाप स्वापू दुगु ई

खुसि नाप स्वापू दुगु ई

श्रीकृष्ण महर्जन
नेवाःतय्सं प्रकिृतियात पुजा आजा याना वयाच्वंगु दु । सूद्र्यःनिसें तिमिला अले बुँनिसें अन्नयात नापं थःपिन्त च्वनेत माःगु छेँनिसें मतयात तकं द्यः भाःपिया पुजा आजा याना वयाच्वंगु दु । थःपिनिगु जीवनय् मदयेकं मगाःगु ज्याभःनिसें ल्वाभःयात तकं पुजा याइपिं नेवाःतय्सं मनूयात तकं पुजा याना वयाच्वंगु दु ।

थःगु हे कथंया दर्शन दुपिं नेवाःतय्सं खुसियात नं विशेष कथं पुजा आजा यायेगु नापं खुसियात नं द्यः कथं नालेगु, खुसिइ वना ख्वाः सिलेगु तकं याना वयाच्वंगु दु । पवित्र थाय्या रुपय् खुसियात नाला वयाच्वंगु दुसा खुसिइ दच्छिया निला तक वनेगु याना वयाच्वंगु दु । यंलाया इलय् खुसिइ ख्वःसिला पीगंद्यःयाथाय् बाजं थाना वनेगु नेवाःतय्गु परम्परा खः । अष्टमातृका सहितया पीठगण द्यःयाथाय् अथे वने न्ह्यः लच्छि तका खुसिइ वना ख्वःसिले याइ । अबले विशेष याना पीगंद्यःयाथाय् पुजा वनेगु याना वयाच्वंगु खः ।

नेवाःतय् सीम्ह उइगु नं खुसि लिक्क हे जुइ । खुसि लिक्क दिप दयेकातःगुया मू कारण धइगु खसिया लः पवित्र जुया खुसिया लः सीम्हेसित त्वंकेगु नापं लिपा खुसिइ हे चुइका छ्वयेगु तकं याइ । अथे हे नेवाःतय्सं छेँ दना भिंकेगु इलय् जुइमा वा मचा बुया ब्यंकेगु इलय् छाय् मजुइमा खुसिया लःया पवित्र कथं नाला हे वयाच्वंगु दु । नेवाः संस्कृतिं उगु हे कथं क्यनाच्वंगु दु ।

दँय् दसं पोहेलाथ्व पुन्हिनिसें लच्छि तक सिल्लाथ्व पुन्हि तक थःथःगु छेँय् स्वस्थानिया बाखं कनेगु, सुथ न्हापां माघ हाःवनेगु अले सक्वया नादि खुसि अर्थात सालीनदिइ व ख्वपया खोह्र अर्थात हनुमानघाटय् मेला जुइगु चलन दु । थ्व लच्छिया ई मूल रुपं खुसि नाप हे स्वनाच्वंगु दु । माघ हाःवनेगु धइगु खुसिइ वना ख्वाः सिलेगु नाप नापं सकलें मुना माधव नारायण नापं थीथी द्यःपिनिगु नां कया म्ये हाला वइगु खः । विशेष याना माधव नारायण द्यःयात प्रमुख द्यः कथं नाला माधव नारायणया जय जयकार याना वइगु खः । तर दुःखया खँ थौंकन्हय् बागमति विष्णुमती तसकं फोरह जूगुलिं खुसिइ मवंसे थीथी द्यःयाथाय् वनेगु यानाहःगु दु । किपुलिइ च्वंपिं नं न्हापा माघ वनेगु धइगु बागमती खुसिइ हे वनीगु खः तर खुसिइ धः ल्वाकछ्यानाहःगुलिं तसकं फोरह जुल अले ख्वाः सिले हे मजिया वयेवं खुसिइ मवंसे सिबारे महाद्यःयाथाय् वनेगु चलन यानाहःगु दु । छुं दँ न्ह्यःनिसें थुगु कथं चलन जुयावःगु दु ।

सुथ न्हापां लच्छि तक माघ वनेगु झ्वलय् किपुलिइ जक मखु येँ, यल, ख्वपय् नं थुगु हे कथं बुलुँहुँ खुसिइ वनेगु त्वःताः पीगं द्यःयाथाय् वनेगु नापं माहाद्यःयाथाय् वनेगु यानाहःगु दु ।

थ्व हे इलय् येँ जिल्ला दुने लाःगु नेवाःतय्गु धार्मिक नापं सांस्कृतिक अले ऐतिासिक रुपं महत्वपूर्णगु वस्ती सक्वया नादी खुसिइ तःधंगु मेला जुइ । नादि खुसि धइगु स्वस्थानि बाखंया आधारय् धायेगु खःसा चन्द्रवती दुलिं कुतुंवना लः हे दिनाच्वंगु खुसि खः ।

ख्वप भासं लःयात नाः धाइगु अले लः दिउगु अर्थात ना दिउगु खुसि जुया हे नादि खुसि धायेगु याना वयाच्वंगु
दु । नेवाः मखुपिन्सं साली नदि धायेगु याना वयाच्वंगु उगु लागाय् लच्छि तक अपसं च्वनीपिं न्हिया न्हिथं म्वो ल्हुइगु अले माधव नारायणया नेतृत्वय् धलं दनेगु चलन दु । स्थानीय मनूतय्सं खुसि फोहर जुल धाःसा नादि खुसिया मेला अर्थात साली नदिया मेला प्रभावित जुइ धकाः तायेका उगु खुसि फोहर याके मबिइगु नितिं निरन्तर रुपं सक्रिय जुयाच्वंगु दु । आः तक खुसि बांलानाच्वंगु हे दु । तर उखे ख्वपया खोह्र धइगु थासय् नं लच्छि तक मेला जुइगु थासय् धाःसा तसकं फोहर जुया प्रभावित जुयाच्वंगु दु । खुसिइ धः ल्वाकज्याना अथे प्रभावित जूगु खः । उकिं ख्वपया खोरय् जुइगु लच्छियंकंया मेला तकं प्रभावित जुगुयात कया स्थानीयवासीं चिउता प्वंकाः हःगु दु । गथे सक्वय् लच्छि तक मेला जुइगु खः अथे हे ख्वपय् नं जुइगु खः । उकिं थ्व लच्छि तक खुसि नाप स्वापू दयाच्वंगु ई खः ।

लच्छि तक छेँय् छेँय् स्वस्थानी बाखं कने धुंकाः सफूयात छायतःगु स्वां तकं पवित्रगु थाय् कथं नालाः खुसिइ चुइका छ्वयेगु याइ । उकिं थ्व लच्छि धइगु खुसि नाप स्वापू दुगु ला खः धकाः धायेछिं । खुसि नाप संस्कृतिनिसें जीवन स्वनाच्वंगु दु धकाः थुइकेगु अले खुसिया महत्वयात थुइकेगु ईया रुपय् पोहेलाथ्व पुन्हिनिसें सिल्लाथ्व पुन्हि तक लच्छि लागातर माघ वनेगुनिसें थीथी कथंया मेला खुसि नाप स्वाका यानाच्वंगु खयेमाः धकाः धायेछिं ।