यँेया मौलिक नखः येँयाः
–श्रीकृष्ण महर्जन–
येँया मौलिक नखः येँयाः खः । येँयाः नाप स्वाःगु थीथी कथंया संस्कृति सुरु जूगु विषययात न्यंकं बाखंत दु । न्यंकं बाखं कथं स्वर्गय् इन्द्रया मांयात अपसं च्वनेगु नितिं पालिजाः स्वां माःगु अले येँया मरु सतः लागाय् वया पालिजाः स्वां इन्द्रं खुया काःगु जुया ज्वना चिनातःगु खः धाइ । थ्व हे बाखंया आधारय् इन्द्रजात्रा सुरु जूगु कथं नालातःगु दु । अथे हे इन्द्र जात्राया झ्वलय् तत्कालिन अवस्थाय् येँया जुजु जयप्रकाश मल्लयात षडयन्त्र याना अपदस्त याःगु अवस्थाय् वय्कःया प्यदँ दुम्ह काय्यात गद्दिइ तयाः कुमारी जात्रा सुरु याःगु कथं नालातःगु दु । लिपा पृथ्वी नारायण शाह नं नेपाः एकिकरणया नमाय् येँयाःया क्वनेयाः खुन्हु दिनय् हे षडयन्त्रमुलक कथं आक्रमण याना त्याकाः थः राजगद्दिइ च्वने धुंकाः हाकनं कुमारी जात्रा न्यायेके बिउगु धकाः धाइ । थुगु कथं ऐतिहासिक घटनानाप नं स्वानाच्वंगु येँयाः थौंया इलय् छगू तःधंगु उत्सवया रुपय् न्ह्यानाच्वंगु दु । दँय् दसं वइगु येँयाः मू आकर्षण धइगु कुमारी, भैरव व गणेशया रथ जात्रा खःसां नं मेमेगु कथंया यक्व हे गतिविधि नं जुयाच्वंगु दु । इलय् ब्वलय् थीथी कथंया सांस्कृतिक गतिविधि थप यायेगु ज्या जुयाच्वंगु दुसा अथे हे गुलिं गुलिं सांस्कृतिक व धार्मिक ज्याझ्वः दिना तकं वने धुंकूगु अवस्था दु । येँयाःया इलय् मूल रुपं केन्द्रविन्दु जुइगु लागा धइगु हनुमानध्वाखानिसें बसन्तपू तक खः । येँयाः सुरुंनिसें अन्तिम दिं तकं बसन्तपूनिसें हनुमानध्वाखा लागा तक केन्द्रविन्दु जुइ । अले क्वनेयाः कुन्हु न्हूघः लागा खःसा थःनेयाः कुन्हु वंघः लागा अले नानिचायाः कुन्हु धाःसा किलाघः लागा खः ।
दीप्याखं
येँयाः सुरु जुइगु संकेत धइगु दीप्याखं खः । किलाघःया ज्यापुतय्सं क्यना वयाच्वंगु थुगु प्याखंयात देवी प्याखं नं धायगु याना वयाच्वंगु दु । ञलाथ्व सप्तमीया चान्हय् अर्थात अष्टमीया सुथय् दक्ले न्हापां किलाघःया ज्यापुतय्सं किलघः कुमारीयात न्ह्यःने तया किलाघः लागाय् दीप्याखं क्यनेमाःगु चलन दु । खिं बाजंया तालय् भैरव, कुमारी, चन्दी, दैत्य, कवं, बेत्ता, ख्याःया दुगु थुगु प्याखनय् मूल रुपं कुमारीं दजैत्ययात बध यायेत स्वइगु इलय् दबुलिं दैत्य विस्युं वनीगु खः । अथे हे कवं व ख्याकं धाःसा स्वकुमिपिन्त न्ह्याइपुकेगु ज्या याइ । अथे हे येँया हनुमानध्वाखा लागाय् यःसिं थनीगु ई अर्थात ञंलाथ्व द्वादशी खुन्हु नं दीप्याखं अन हुइकेमाःगु चलन दु । उगु हे कथं क्वःने याः अर्थात ञंलागा चर्तुदशी खुन्हु कुमारी, भैरव व गणेशया रथ सालाः हइगु इलय् क्वने लागाया न्हूघः लागाया दबुलिइ प्याखं क्यनेमाःगु चलन दु । येँयाःया झ्वलय् थनेयाः खुन्हु अर्थात ञंलागा पुन्हि खुन्हु वंघः आजुद्यया न्ह्यःने दीप्याखं क्यनेमाःगु चलन दु । अथे हे नानिचायाः खुन्हु किलाघः लागाय् दीप्याखं क्यनेमाःगु चलन दु । क्वनेयाः, थनेयाः व नानिचायाःया झ्वलय् गुगु थाय्यात केन्द्रविन्दु नालातःगु खः उगु थासय् कुमारी, भैरव व गणेशया रथ थ्यनीगु इलय् उगु कथंया प्याखं क्यना च्वनेमाःगु चलन दु ।
यःसिं येँयाःया छगू महत्वपूर्णगु पक्ष धइगु यःसिं खः । ञंलाथ्व दुतिया खुन्हु साइट स्वया येँया साय्मित हनुमानध्वाखाया नासः द्यः दुगु चुकय् वनेमाःगु चलन दु । अन यःसिं काःवनीपिन्त बेतलिं चिका सिन्हः तिका बिदाई यायेगु याइ । गुरुजुया पल्टन सहित नालाया यःसिं गुँइ वनेगु याइ । यःसिं गुँइ वना कन्हय् खुन्हु निपाः ल्हाःतं ज्वने मफुगु अले तप्यंगु थ्यंमथ्यं स्वीनिकू हाकःगु सिमा ल्येगुयाइ । उगु सिमायात पूजा याना दुगु छम्ह बलि बिइगु तकं याइ । अले लुँपा वहःपापाखें उगु सिमा पालेगु भाय् याइ । अनं लिपा जक पां पालेगु याइ । अनं लिपा उगु यःसिंम्ह हस्ते हाइस्ते याना सलाः हइ । अथे यःसिं सालाः हया ख्वप, थिमि जुया येँयाः भोटाहिति लागय् यंकेमाःगु चलन दु । यःसिं गुं हःगु यःसिंयात चिकं पाना द्यःया रुपय् भोटाहितिइ थ्यंका पूजा यायेगु नं ज्या जुइ । अले ञंलाथ्व अष्टमी खुन्हु साइत स्वया यःसिंयात गुरुजुया पल्टन सहित नगरय् प्रवेश याकी । अले हनुमानध्वाखय् थ्यंकी । अथे नगरय् यःसिं दुत यंकेगु ज्या मजूतले हनुमानध्वाखाय् यःसिं काःवंपिं साय्मित हनुमानध्वाखाय् दुहां वने मजिउ धाइगु मान्यता दु । येँयाःया झ्वलय् ञंलाथ्व द्वादशी खुन्हु साय्मितय्सं हनुमानध्वाखाय् यःसिं थनेगु याइ । गबले यःसिं थन अबलेनिसें येँयाः सुरु जुल धायेगु याना वयाच्वंगु दु । येँयाःया हे झ्वलय् ञंलागा तृतिया खुन्हु अर्थात येँयाःया अन्तिम दिनय् यःसिं क्वःथलेगु याइ । कुमारी, भैरव व गणेशया रथ क्वनेयाः चाःहिइका हया हनुमानध्वाख लागाय् जात्रा क्वचाये धुंकाः जक अथे यःसिं क्वःथलेगु याइ । अले यःसिंयात साला यंकाः खुसिइ विषर्जन याइगु चलन दु ।
थीथी भैलः द्यःया प्रदर्शन
स्वच्छन्द भैरव ब्वज्या
यःसिं हनुमानध्वाखाय् थनेगु ज्या जूगु हे दिं अर्थात ञंलाथ्व द्वादशीया दिनय् हनुमानध्वाखाया गद्दि बैठक न्ह्यःने स्वच्छन्द भैरवया मूर्ति पूजा आजा याना प्रदर्शन याइगु चलन दु । उखुन्हुनिसें लगातार रुपं येँयाःया अन्तिम दिं तक नं स्वच्छन्द भैरवया मूर्ति प्रदर्शन यानातइ ।
स्वेत भैरव
यःसिं थंगु दिनय् हे हनुमानध्वाखया स्वेत भैरवया आकर्षक मूर्ति नं ब्वज्या सुरु जुइ । थीथी कथंया तिसां तिइकाः अथे मूर्ति ब्वज्या याइगु खः । यःसिं थनीगु कुन्हु हे बहनी स्वेत भैरवयात विशेष कथंया पूजा आजा याना बहनी हाथु हायेकीगु चलन दु । हाःगु थ्वँ अर्थात थ्वँ हायेकीगु जुया हे उकियात हाथु हायेकेगु धाइगु खः । उखुन्हु स्वेत भैरवया पुजारीतय्सं समेबजि तकं बिइगु चलन दु । अबले ल्यासे ल्यायेम्हतय्सं लाछकू वयेक समेबजि धकाः समेबजि कायेगु तकं याइ । अले गुलिं गुलिसिनं हाथु त्वनेगु तकं याइ । च्यान्हु तक लागातार रुपं अथे प्रदर्शन याइगु खः । कथंहं .....
–श्रीकृष्ण महर्जन–
येँया मौलिक नखः येँयाः खः । येँयाः नाप स्वाःगु थीथी कथंया संस्कृति सुरु जूगु विषययात न्यंकं बाखंत दु । न्यंकं बाखं कथं स्वर्गय् इन्द्रया मांयात अपसं च्वनेगु नितिं पालिजाः स्वां माःगु अले येँया मरु सतः लागाय् वया पालिजाः स्वां इन्द्रं खुया काःगु जुया ज्वना चिनातःगु खः धाइ । थ्व हे बाखंया आधारय् इन्द्रजात्रा सुरु जूगु कथं नालातःगु दु । अथे हे इन्द्र जात्राया झ्वलय् तत्कालिन अवस्थाय् येँया जुजु जयप्रकाश मल्लयात षडयन्त्र याना अपदस्त याःगु अवस्थाय् वय्कःया प्यदँ दुम्ह काय्यात गद्दिइ तयाः कुमारी जात्रा सुरु याःगु कथं नालातःगु दु । लिपा पृथ्वी नारायण शाह नं नेपाः एकिकरणया नमाय् येँयाःया क्वनेयाः खुन्हु दिनय् हे षडयन्त्रमुलक कथं आक्रमण याना त्याकाः थः राजगद्दिइ च्वने धुंकाः हाकनं कुमारी जात्रा न्यायेके बिउगु धकाः धाइ । थुगु कथं ऐतिहासिक घटनानाप नं स्वानाच्वंगु येँयाः थौंया इलय् छगू तःधंगु उत्सवया रुपय् न्ह्यानाच्वंगु दु । दँय् दसं वइगु येँयाः मू आकर्षण धइगु कुमारी, भैरव व गणेशया रथ जात्रा खःसां नं मेमेगु कथंया यक्व हे गतिविधि नं जुयाच्वंगु दु । इलय् ब्वलय् थीथी कथंया सांस्कृतिक गतिविधि थप यायेगु ज्या जुयाच्वंगु दुसा अथे हे गुलिं गुलिं सांस्कृतिक व धार्मिक ज्याझ्वः दिना तकं वने धुंकूगु अवस्था दु । येँयाःया इलय् मूल रुपं केन्द्रविन्दु जुइगु लागा धइगु हनुमानध्वाखानिसें बसन्तपू तक खः । येँयाः सुरुंनिसें अन्तिम दिं तकं बसन्तपूनिसें हनुमानध्वाखा लागा तक केन्द्रविन्दु जुइ । अले क्वनेयाः कुन्हु न्हूघः लागा खःसा थःनेयाः कुन्हु वंघः लागा अले नानिचायाः कुन्हु धाःसा किलाघः लागा खः ।
दीप्याखं
येँयाः सुरु जुइगु संकेत धइगु दीप्याखं खः । किलाघःया ज्यापुतय्सं क्यना वयाच्वंगु थुगु प्याखंयात देवी प्याखं नं धायगु याना वयाच्वंगु दु । ञलाथ्व सप्तमीया चान्हय् अर्थात अष्टमीया सुथय् दक्ले न्हापां किलाघःया ज्यापुतय्सं किलघः कुमारीयात न्ह्यःने तया किलाघः लागाय् दीप्याखं क्यनेमाःगु चलन दु । खिं बाजंया तालय् भैरव, कुमारी, चन्दी, दैत्य, कवं, बेत्ता, ख्याःया दुगु थुगु प्याखनय् मूल रुपं कुमारीं दजैत्ययात बध यायेत स्वइगु इलय् दबुलिं दैत्य विस्युं वनीगु खः । अथे हे कवं व ख्याकं धाःसा स्वकुमिपिन्त न्ह्याइपुकेगु ज्या याइ । अथे हे येँया हनुमानध्वाखा लागाय् यःसिं थनीगु ई अर्थात ञंलाथ्व द्वादशी खुन्हु नं दीप्याखं अन हुइकेमाःगु चलन दु । उगु हे कथं क्वःने याः अर्थात ञंलागा चर्तुदशी खुन्हु कुमारी, भैरव व गणेशया रथ सालाः हइगु इलय् क्वने लागाया न्हूघः लागाया दबुलिइ प्याखं क्यनेमाःगु चलन दु । येँयाःया झ्वलय् थनेयाः खुन्हु अर्थात ञंलागा पुन्हि खुन्हु वंघः आजुद्यया न्ह्यःने दीप्याखं क्यनेमाःगु चलन दु । अथे हे नानिचायाः खुन्हु किलाघः लागाय् दीप्याखं क्यनेमाःगु चलन दु । क्वनेयाः, थनेयाः व नानिचायाःया झ्वलय् गुगु थाय्यात केन्द्रविन्दु नालातःगु खः उगु थासय् कुमारी, भैरव व गणेशया रथ थ्यनीगु इलय् उगु कथंया प्याखं क्यना च्वनेमाःगु चलन दु ।
यःसिं येँयाःया छगू महत्वपूर्णगु पक्ष धइगु यःसिं खः । ञंलाथ्व दुतिया खुन्हु साइट स्वया येँया साय्मित हनुमानध्वाखाया नासः द्यः दुगु चुकय् वनेमाःगु चलन दु । अन यःसिं काःवनीपिन्त बेतलिं चिका सिन्हः तिका बिदाई यायेगु याइ । गुरुजुया पल्टन सहित नालाया यःसिं गुँइ वनेगु याइ । यःसिं गुँइ वना कन्हय् खुन्हु निपाः ल्हाःतं ज्वने मफुगु अले तप्यंगु थ्यंमथ्यं स्वीनिकू हाकःगु सिमा ल्येगुयाइ । उगु सिमायात पूजा याना दुगु छम्ह बलि बिइगु तकं याइ । अले लुँपा वहःपापाखें उगु सिमा पालेगु भाय् याइ । अनं लिपा जक पां पालेगु याइ । अनं लिपा उगु यःसिंम्ह हस्ते हाइस्ते याना सलाः हइ । अथे यःसिं सालाः हया ख्वप, थिमि जुया येँयाः भोटाहिति लागय् यंकेमाःगु चलन दु । यःसिं गुं हःगु यःसिंयात चिकं पाना द्यःया रुपय् भोटाहितिइ थ्यंका पूजा यायेगु नं ज्या जुइ । अले ञंलाथ्व अष्टमी खुन्हु साइत स्वया यःसिंयात गुरुजुया पल्टन सहित नगरय् प्रवेश याकी । अले हनुमानध्वाखय् थ्यंकी । अथे नगरय् यःसिं दुत यंकेगु ज्या मजूतले हनुमानध्वाखाय् यःसिं काःवंपिं साय्मित हनुमानध्वाखाय् दुहां वने मजिउ धाइगु मान्यता दु । येँयाःया झ्वलय् ञंलाथ्व द्वादशी खुन्हु साय्मितय्सं हनुमानध्वाखाय् यःसिं थनेगु याइ । गबले यःसिं थन अबलेनिसें येँयाः सुरु जुल धायेगु याना वयाच्वंगु दु । येँयाःया हे झ्वलय् ञंलागा तृतिया खुन्हु अर्थात येँयाःया अन्तिम दिनय् यःसिं क्वःथलेगु याइ । कुमारी, भैरव व गणेशया रथ क्वनेयाः चाःहिइका हया हनुमानध्वाख लागाय् जात्रा क्वचाये धुंकाः जक अथे यःसिं क्वःथलेगु याइ । अले यःसिंयात साला यंकाः खुसिइ विषर्जन याइगु चलन दु ।
थीथी भैलः द्यःया प्रदर्शन
स्वच्छन्द भैरव ब्वज्या
यःसिं हनुमानध्वाखाय् थनेगु ज्या जूगु हे दिं अर्थात ञंलाथ्व द्वादशीया दिनय् हनुमानध्वाखाया गद्दि बैठक न्ह्यःने स्वच्छन्द भैरवया मूर्ति पूजा आजा याना प्रदर्शन याइगु चलन दु । उखुन्हुनिसें लगातार रुपं येँयाःया अन्तिम दिं तक नं स्वच्छन्द भैरवया मूर्ति प्रदर्शन यानातइ ।
स्वेत भैरव
यःसिं थंगु दिनय् हे हनुमानध्वाखया स्वेत भैरवया आकर्षक मूर्ति नं ब्वज्या सुरु जुइ । थीथी कथंया तिसां तिइकाः अथे मूर्ति ब्वज्या याइगु खः । यःसिं थनीगु कुन्हु हे बहनी स्वेत भैरवयात विशेष कथंया पूजा आजा याना बहनी हाथु हायेकीगु चलन दु । हाःगु थ्वँ अर्थात थ्वँ हायेकीगु जुया हे उकियात हाथु हायेकेगु धाइगु खः । उखुन्हु स्वेत भैरवया पुजारीतय्सं समेबजि तकं बिइगु चलन दु । अबले ल्यासे ल्यायेम्हतय्सं लाछकू वयेक समेबजि धकाः समेबजि कायेगु तकं याइ । अले गुलिं गुलिसिनं हाथु त्वनेगु तकं याइ । च्यान्हु तक लागातार रुपं अथे प्रदर्शन याइगु खः । कथंहं .....
No comments:
Post a Comment