गणेश चौथि व चथाः पर्व

गणेश चौथि व चथाः पर्व

-प्रयाग मान प्रधान

धार्मिक पूजा–अर्चना थीथी मनू समाजया थीथी दु । हिन्दु धार्मिक समाज दुने छगू म्हय् प्यंंगः छ्यं दुम्ह ब्रह्मा, न्यागः छ्यं दुम्ह महाद्यः, थीथी द्यःपिनिगु छ्यं वहेकथं थीथी आयुध ज्वनातःगु ल्हा दुम्ह विश्व रुपया विष्णु, छगू हे म्हय् झिंखुपाःल्हा, च्यापाः दुम्ह भगवतिया पूजा–अर्चना जुयावयाच्वंगु दु । थीथी धार्मिक पुराण ग्रन्थय् थ्व द्यःपिनिगु महिमा वर्णन यानातःगु दु । गणेश पुराणय् मनूया म्ह आकृतिइ किसीया छ्यंयाम्ह गणेद्यः(इनाद्यः)या महिमा नं दु । पुराणकथं भाद्रशुक्ल चौथि अर्थात् यंलाथ्व चौथि खुन्हु गणेद्यःया बुसादँ हनी । थ्व हे झ्वलय् नेपाः देय्या नेवाः समाजय् छगू पर्व दु चथाः ।

गणेद्यःया बुसादँ वा बुन्हिं जुयाः दक्कले न्हापां गणेद्यः बुगु वा उत्पति बाखँ न्ह्यब्वये । छगू इलय् महाद्यः पिहां वनाच्बलय् लुखा पिवा नन्दीपिं न मदु । अथेजुया पार्र्वतीया म्वःल्हुइत लुखाय् पिवाः तयेपिं मदयाः थःगुम्हया खितिं छम्ह कतांमरि दयेकाः प्राण बिया लुखाय् पाः तयाः न्ह्याम्ह हे वःसां दुने छ्वया हयेमते धकाः उजं बिया थः दुने म्वःल्हुवनी । संजोगं छुं ई लिपा दुहां वने त्यंम्ह महाद्यःयात पाःच्वंम्हं पनाः बी । थःगु थासय् थःत हे पंगुलिं महाद्यःवं तंपिकया त्रिशुलं कयेकाः छ्यं धेना बी । आकाझाकां महाद्यः दुहांवःगु खना अजूचायाः पार्वतीं लुखाय् सुनां मपंला धकाः न्यंबलय् छ्यं धेना वयागु खँ महाद्यःवं कनी । खँ न्यनाः व जिम्ह काय् खः, वइत म्वाकाः बीमाल, गुबलेतक म्वाकाःबीमखु उबलेतक शान्त जुइ मखु धकाः पार्वतीं तं क्यनी । बिवस जुयाः महाद्यःवं थः गणतय्त उत्तरपाखे वना दकलय् न्हापां छु जीव ध्वदुल वइगु छ्यं ध्यना हयेत उजं जुइ । उजंकथं वनाः ध्वदुम्ह किसिया छ्यं ध्यना हयाः बी । महाद्यःवं व छ्यं  कतांमरिया  ककुइ स्वानाः म्वाकाः बी । थुकथं गणेद्यया उत्पति जुगु धार्मिक बाखँ दु ।

     गणेद्यःया उत्पतिया झ्वलय् महाद्यः, पार्वती, ब्रह्मा, बिष्णुनापं ३३ कोति द्यःपिं लसताकथं गणेद्यःया  बुन्हिं न्ह्याकाः च्वंगु इलय् तिमिलां(चन्द्रमां) सकल द्यःपिनिगु रुप बांला तर गणेद्यःया किसिया छ्यं स्वानातःगु, ल्हा, तुति नं ग्वारा ग्वारा, प्वाः तःसकं तःग्वः स्वये हे गथेगथे धकाः हिस्यागुलिं गणेद्यः तंम्वयेकाः तिमिलायात “छं थःगु ख्वा बांलाधकाः अभिमान यात, छंगु ख्वाः सुना स्वइ वं खुँया दोष फये मालेमाः, महाद्यःया शिरं कुतुं वनेमाः” धका सरा बी । थथे सरा ब्युगलिं सकल द्यःपिन्सं तिमिलाया ख्वाः मस्वसे फस्वया घृणा यागुलि तःसकं दुःख मनतायेकाः सुं मदुथाय सुला ख्वयाः च्वं वनी । तिमिला थथे सुला ख्वयाःच्वंगु खंका नारदं “म्वाल जुगु जुइधुंकल छं नं अभिमान यानाः अथे गणेद्यःयात हिस्याये मज्युगु खः, आ छं गणेद्यःया सरापं मुक्त जुइत तपस्या च्वनेमाल”

      नारदया सल्लाहकथं तिमिलां महाद्यःया तपस्या च्वन । तिमिलाया तपस्या खनाः संतुष्ट जुयाः तिमिलिायात “गणेद्यःया सरापं मुक्त  जिं न याये मफु । अथेजुया छं गणेद्यःयाके क्षमा फ्वनेमाः” महाद्यःवं नं धाःसेंलि गणेद्यःयाके क्षेमा फ्वं वनी । गणेद्यःवं “जिं बीधुनगु सरा लित काये फइमखु, तर जिगु बुन्हिं भाद्रशुक्ल चौथि अर्थात् यंलाथ्व चौथि खुन्हु दँय् छन्हु जकसां भ्वगय् यायेमाः” । अथेजुया थुखुन्हु सुना तिमिला स्वल वं खुँया दोष फये मालीगुलिं तिमिला मस्वयेगु परम्परा च्वन ।

      भाद्रशुक्ल चौथि अर्थात् यंलाथ्व चौथि खुन्हु आगँद्यः क्वःथा वा पुजा क्वःथाय् मोहनी न्ह्यने वःगु सूचंकथं द्यःगणय् प्रथम द्यःकथं मान्यता दयाच्वंम्ह गणेद्यःयात मोहनीबलय्थें सुथय् तुमा, पालुमा, समयबजी छाना पूजा याइ । बःन्हिं तिमिला मलुनिबलय् कःसी तिमिला द्यःतयाः तिमिला अर्थात् चथाःद्यः पिहां वयेत्यन धइगु संकेतकथं खिचां उयाः हयेवं चथाः स्वां(पारिजात), पलेस्वां हः, नास्पाति, पाकेमजुनिगु झम्सी, पाके मजुनिगु आम्ली, पाकेमजुनिगु अमासी, वाउंगु मल्ता, पुलांगु कःनि, न्हुगु कःनि, मुस्या, सिम्पु, बकुला, तःग्वगु कय्उ, बःसीपु, छुस्या, थीथी भिंmनिगू थरि सियातःगु हलमल छानाः छेँजःपिं सकःसिनं पूजायानाः हलमल, समय नयाः तिमिला जः दुहां मवयेक सुलेगु धकाः क्वथाय् च्वनिसा गुलिसिया हलमल, समय वा बेली यानाः तिमिला मस्वसे देनेगु याइ । चथाःद्यःयात साःगु नकलधाःसा पल्के थुइधकाः खायुगु, वातुंक पाउंगु , पालुगु, नास्पाति, पाकेमजुनिगु झम्सी, पाके मजुनिगु आम्ली, पाकेमजुनिगु अमासी, वाउंगु मल्ता अथे हे न्ह्येथाःकुगु सिम्पु, बकुला, तःग्वगु कय्उ, न्हुगु कःनि, मुस्या, बःसीपु, छुस्या छानाः नकेगु यानाःतःगु धइगु नं न्यने दु ।

         बानीब्यहोरा बांमलापिं मनूतय्त चथाःद्य धकाः धायेगु चलन नं दु । चथाःखुन्हु वाःवलधाःसा मोहनीबलय् नं वा वयेयः धइगु दुसा गणेद्यःया बुन्हिं जुया थ्व चौथीयात गणेश चौथी धायेगु चलन दुसा गदणेद्यःयात विशेषकथं पूजा यायेगु, थाय्थासय् जात्रा नं यायेगु चलन दु । यें जमःमि अर्थात् जमलवासीपिन्सं बाजा थानाः कमलाछी गणेद्यःयात खतय् तयाः भव्य जात्रा यानावयाच्वंगु दु । गणेद्यःयात पूजा याइगु विधि नेवाः व गैरनेवाःपिनिगु दथुइ पाःगु खने दु । गैर नेवाःपिन्सं गणेद्यःयात शाकाहारीकथं पूजा याइसा नेवाःपिन्सं शाक्त सम्प्रदाय तथा स्वंगः मिखा दुम्ह गणेद्यःया रुपय् तन्त्रविद्याकथं समयबजी, अय्ला, थ्वं छायेगु, बलि नं बिइगु चलन दु । द्यःगणय् प्रथम द्यःकथं मान्यता दयाच्वंम्ह गणेद्यःयात आपालं छेँ, आपालं त्वालय् स्वनाः न्हिया न्हिथं नित्य पूजा व छुं नं तःधं पूजाज्याय् दक्कले न्हापां गणेद्यःयात पूजा अर्चना यायेगु चलन नं दु ।

  स्कन्द पुराणकथं श्रीकृष्णं महाभारतया कुरुक्षेत्रय् पाण्डवपिन्त गणेद्यःया व्रत व पुजा उपासना याकुगु फलं कौरवतय्त बुके फुगु धइगु दु । छुं नं ज्या विघन मजुइकेत विघ्नविनायक गणेद्यः, छुनं ज्या सिद्ध जुइकेत सिद्धिविनायक गणेद्यः थथे हे थीथी ज्या तालाकेत कार्यविनायक, सूर्यविनायक, जलविनायक, अशोकविनायक आदि गणेद्यःपिन्त पुजा अर्चना यायेगु जुयावयाच्वंगु दु ।

     झीगु समाजय् धार्मिक व आध्यात्मिक दर्शनंया तःधंगु महत्व दयाच्वंगु दु । थुकी अन्धविश्वासं नं आपालं थाय् कयाच्वंगु दु । अथे खयानं थुकिं झीत झीगु जीवन न्ह्याकेत लँ क्यनाच्वंगु दु । थ्व गणेद्यःपिनिगु नामं हे झीत ज्ञान बियाच्वंगु दु । झीसं छुं नं ज्या बिघ्न मवय्क, सिद्ध जुइक यायेमाः धइगु सन्देश बियाच्वंगु दुसा तिमिलां गणेद्यःयात हिस्यागुलिं सरा फयेमाल, सुइतं नुगलय् स्याके मज्यु धइगु थुइके माःगु खनेदु । झीगु संस्कृति व संस्कारकथं न्ह्याना वयाच्वगु परम्परायात समयसापक्ष विश्लेषण यानाः झीसं थुइकाः माःगु नालेगु, म्वाःगु वांछ्वय सयेके माःगु दु ।

किपूया निर्माण व्यवसायीपिन्सं कविन्द्र व रुकेशयात हन

किपूया निर्माण व्यवसायीपिन्सं कविन्द्र व रुकेशयात हन

Kabindra Maharjan and Rukesh Maharjan

ज्वजलपा वाःपौ÷
वंगु साउन २७ गतेनिसें २९ गते तक काठमाडौंलय् जूगु काठमाडौं उपत्यका निर्माण व्यवसायी संघया झिंन्याक्वःगु (१५ औं) साधारणसभा व च्याक्वःगु (८औं) अधिवेशनय् कविन्द्र निर्माण सेवाया प्रोप्राइटर कविन्द्र महर्जन प्रथम उपाध्यक्ष पदय् अथेहे आर.एम.के. निर्माण सेवाया प्रोप्राइटर रुकेश महर्जन कार्य समितिया सदस्य निर्वाचित जुयादीगु खः ।

वयकःपिं निम्हं नेपाल निर्माण व्यवसायी संघ कीर्तिपुर नगर कमिटीया सदस्यपिं खः । थः सदस्यपिं त्यानावःगु लसताय् नेपाल निर्माण व्यवसायी संघ कीर्तिपुर नगर समितिं म्हिगः भाद्र ३ गते शनिवार सुथय् छगू ज्याझ्वः याना वय्कःपिन्त हंगु दु ।

व्यवसायी संघया नायो समन महर्जनं वय्कःपिन्त नेवाः परम्पराकथं ह्याउँगु ताय्सिन्ह तिकाः ख्येँसगं बियाः हंगु खः ।

   सम्मानीत जुयादीम्ह प्रथम उपाध्यक्ष कविन्द्र महर्जनं नुगः खँ तय्गु झ्वलय् थःगु विजय सकल किपूया निर्माण व्यवसायी पासापिनिगु विजय खः । किपूया निर्माण व्यवसायीत छप्पं छधी जुयाः ज्या यानाच्वनागुलिं हे थः विजय जूगु खँ कनांदिसे थःम्हं न्ह्याबलें निर्माण व्यवसायीपिनिगु हक हितया निंतिं सः तयाःवनेगु वचं बियादिल । थःगु थ्वहे ज्याया कदर यानां निर्माण व्यवसायी पासापिन्सं थ्व नापं न्याक्वःतक थःत केन्द्रिय समितिया थीथी पदय् त्याके धुंकुगु नं कनादिल ।
  मेम्ह सम्मानीत व्यक्तित्व रुकेश महर्जनंनं निर्माण व्यवसायीपिनिगु हक हितया निंतिं थः न्ह्याबलें न्ह्यचिलेगु खँ कनादिल ।

सिद्धार्थनगर भैरहवाय् नेपाल प्रचलित लिपि स्यने ज्या न्ह्यात

सिद्धार्थनगर भैरहवाय् नेपाल प्रचलित लिपि स्यने ज्या न्ह्यात

ज्वजलपा वाःपौ

देसय् राजनीतिक ह्यूपाःया नाप नापं नेवाःतय्के थःगु भाषा संस्कृतिया बारे सय्के सिइकेगु खँय् सचेत जुया वयाच्वंगु दु । थ्वहे झ्वलय् भैरहवाया सिद्धार्थनगर नगरपालिकाय् च्वंपिं नेवाःतसें नं थःगु मौलिक लिपि नेपाल प्रचलित लिपि सय्केगु कुतः यानाच्वंगु दु । उगु कुतः ताःलाकेत किपूया काय्मचा डा.कविन्द्र बज्राचार्यं तिबः बियाः च्वंगु दु ।

भैरहवाया सिद्धार्थनगरय् नेवाः खलः सिद्धार्थनगरया ग्वसालय् नेपाल प्रचलित लिपि स्यनेगु ज्या न्ह्यानाच्वंगु दु । संयोज कृष्ण कुमार श्रेष्ठया कुतलय् खलःया नायो सुवर्ण मुनि शाक्यया हःपाः नं उगु प्रशिक्षण ज्याझ्वः न्ह्याःगु खः । किपूया काय्मचा डा. कविन्द्र बज्राचार्य प्रशिक्षक जुयादीगु उगु प्रशिक्षणय् २१ म्हसें ब्वति कयाःच्वंगु खँ प्रशिक्षक कबिन्द्र बज्राचार्य नं कनादीगु खः । प्रशिक्षण थ्वहे भाद्र १ गतेनिसें १५ गते तक न्ह्याइगु जूगु दु । भैरहवाया पुष्प कीर्ति बुद्ध विहार, भैरहवाय् लिपि स्यनेकने जुयाच्वंगु दु । डा.कविन्द्र बज्राचार्य २०६८ सालंनिसें नेत्र विशेषज्ञ जुयाः राना अम्बिका आँखा अस्पताल भैरहवाय् ज्या यानाच्वनादीगु दु । लुम्बिन आँखा इन्स्टिच्युतय् सह प्राध्यापक जुया ज्या यानाच्वंगु दु ।
बहुप्रतिभाशाली डा.कविन्द्र बज्राचार्यं दच्छि न्ह्यः भैरहवाय् धाः बाजा नं स्यनां दीधुंकूगु दु । गुगु अन नेवाःया पहिचानया रुपय् इलय् ब्यलय् थाय्गु याना वयाच्वंगु दु ।

वय्कलं एमबीबीएस, नापं  एम डी.इउजतजबmिययिनथ, ँएम्क् याना दीगु दु । वयकलं अजतकया दुने १३ झिंस्वद्वःम्ह मनूतय्गु मिखाया अपरेशन सफलता पूर्वक यानादी धुंकल ।

वय्कः डाक्टरया नापं ध्यान प्रशिक्षक व धर्मदेशना याइम्ह कुशल वक्ता नं खः । वय्कलं अनं न्यादँ न्हयःनिसें हरेक शनिवार ध्यान तयाः धर्मदेशना नं बियाः वयाच्वनादीगु दु । वय्कलं बुटवल, पाल्पानिसें नेपालगन्ज थ्यंक वनां नं धर्मदेशना यानादी ।

नेवा एफ.एम.या झिदँ ज्याझ्वः

नेवा एफ.एम.या झिदँ ज्याझ्वः

ज्वजलपा वाःपौ÷
नेपालभाषा एकेदमी पाखें न्ह्याका वयाच्वंगु मुक्कं नेवाःभासं न्ह्याका वयाच्वंगु नेवाः एफ एम १०६.६ संचालन जूगु झिदँ दत । झिदँ क्यंगु लसताय् वंगु भाद्र १ गते छगू ज्याझ्वः जुल ।
२०७२ सालया तःभुखानं स्यंकाः ब्यूगुलिं बांलाक चलय् याये मफयाच्वंगु नेवाः एफ एम आः अनक मिडिया प्रा.लि.पाखें संचालन जुइत्यंगु खः ।

अनक मिडिया प्रा.लि.या नायः नविन महर्जनया नायोसुइ जूगु उगु ज्याझ्वःया मू पाहाँ युवा तथा खेलकुद मन्त्री राजेन्द्र कुमार के.सी. त्वारवालय् मत च्याकाः उलेज्या यानादीगु खः । उगु ज्याझ्वलय् सताब्दी पुरुष नापं नेपालभाषा एकेदेमिया संरक्षक डा. सत्यमोहन जोशी विशेष पाहां कथं झाया दीगु खःसा पाहाँकथं पुलांम्ह राज्यमन्त्री तिर्थराम डंगोल, नेपालभाषा एकेदेमिया भाइस चान्सलर यज्ञरत्न धाख्वा, सदस्य सचिव नापं नेवाः न्ह्यलुवाः मल्ल के सुन्दर, किपू नगरपालिकाया उपमेयर सरस्वती खड्कापिं पाहां जुयादीगु खः ।

नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबूया नायः श्रीकृष्ण महर्जनं न्ह्याकाःदीगु उगु ज्याझ्वःया पाहाँपिन्सं नेवाः एफ एम. नेवाःतयगु गौरवया खँ खः । थुकीयात व्यवस्थीत रुपं न्ह्याका वनेमाःगु खँय् बः बियादिल । युवा तथा खेलकुद मन्त्री राजेन्द्र कुमार के.सीं थःगु सांसद कोष पाखें नेपालभाषा एकेदेमीयात २० लख दां ग्वाहालि यानागु खँ कनादिसें हानं ग्वाहालि यायेत थः तयार दुगु खँ कनांदिल ।

उपमेयर सरस्वती खड्कां नेवाःतय्गु आदिभूमि किपुली नेवाःभासं एफ.एम. संचालन जूगु तसकं बांला, थ्व किपूया गौरव खः । बांलाक संचालन याना वने फय्माः धकाः भिन्तुना बिसें योजना दय्काः वलधाःसा थःपिन्सं फुगु ग्वाहालि यायेगु बचं बियादिल ।

पूर्व राज्यमन्त्री तीर्थराम डंगोलं थः सरकारय् दुबलय् थःगु प्रयासं थ्व एफ एम संचालन यायेगु निंतिं अनुमति कायेफुगु खँ न्ह्यथसें झीसं झीपिंनं सत्ताय थ्येकेगु कुतः यायेमाःगु खँय् बः बियादिल ।

शताब्दी पुरुष सत्यमोहन जोशीं नेपालभाषा एकेदमी पलिस्था यानागु बारे छत्वाःचा खँ न्ह्यथनादिल । अथे हे एकेदमीया सदस्य सचिव मल्ल के.सुन्दरं अनक मिडियायात गुगु कथं संचालनया जिम्मा बियागु खँ कनादिल ।

उगु ज्याझ्वलय् मन्त्री राजेन्द्र कुमार के.सी. व किपू नगरपालिकाया नवनिर्वाचित मेयर, उपमेयर व वडाध्यक्षपिन्त मंकाः कथं हनापौ लःल्हाःगु खः ।

सापारु खुन्हु किपुली बजि नकः वःगु ख्यालः

सापारु खुन्हु किपुली बजि नकः वःगु ख्यालः

च्वमि ः बज्रमुनि बज्राचायं
ख्यालः
अबु ः राजमान महर्जन
मां ः अमिर श्रेष्ठ
काय् ः महेश कुमार श्रेष्ठ
म्ह्याय् ः नारायण महर्जन
दुरु त्वंक वःपिं
म्ह्याय् १ः नन्दमान महर्जन (ग्वंगः)
म्ह्याय् २ ः वावुकाजी महर्जन
मेया धुनय् अवुम्ह व मांम्ह बुँइ वनेत पिहाँ वइ ) ख्यालः शुरु जुइ
साउण्ड सिष्टम ः तेजमान बज्राचार्य
अबु– (खःमु ज्वनाः दुहाँ वइ)– स्व मिसा ज्या यनाः नय्नं तसकं थाकुल । काय्,म्ह्याय्पि थःपिन्सं धाःथे दुगु
मखु । झीपिं हे बुरा बुरी निम्हेसिनं ज्या याय्माः ।
मां–काय् म्ह्याय्पिन्त न्ह्यँय् छु का तःम्ह छ हे ला खःनि ? बइ ज्वरे या जिं हे याय्माः, बइ ब्यू हुँ जिं हे याय्माः । छुं धाये ज्यूपिं मखु ।
अबु–जि नं ख्वय्लया बुँ छकू मिया व्छय्ला धै थें जुइ धुंकल
मां–मियां छु याये दतले फतलें व हे छकू बुँ दनि । मेगु दक्व विश्वविद्यालय नं काये हे धुंकल ।
अबु– जित ला त्यानुसे नं च्वन । का वा छकः फय् निं तु
मां–फय् तुना छु याये, बुँइ ज्यामित हालाच्वनी । दुपिं ज्यामित नं कू ज्वनाः बिस्युं वना च्वनी हानं
अबु–जू जू जुइका थपाय्च्व दुःखसिया नं छु ज्या याय्गु । का जि ला फय्तुल (तपुली त्वया चःति हुइ) का छ नं फय्तु ।
मां–(दाला दिकाः) सिनाज्याया इलय् हे गनं गन का थ्व मस्त, छुं छकूचा ज्या वाय्त दुपिं मखु । म्हिगः झी वाउचा कुसुत्यांचा मोटर साइकल न्याना मबिइकं बुँइ वये मखु धकाः सुथंनिसें तमं पिहाँ वने धुंकल, झी म्ह्याय् नारांमैचा नं पासापिन्थाय् भ्वय् वनेगु धकाः वने धुंकल ।
अबु–काय् म्ह्याय्यात छुं वास्ता दुगु मखु । थ्व दक्व दुःख सिया च्वनागु इमिगु लागि हे खः । यय थे या । सुकु त्यां चिगु ताल नं बांमला, वया पासापिं हे स्व ले स्वय्बले हे खुं थें च्वं,
मां–वं ला गजिगिजि नं त्वं थें च्वं, बहनी जुल कि त्वनाः नं वइगु, मचात तःधि जुया वलकि मां अबुया पीर ।
अबु–ई हे बांमलानां वःगु नं छु याये । ल्यासे ल्याय्म्हतय्त ला नखः चख वःगु गुलि ज्यू गुलि ज्यू । मां अबुयात जात्रा स्वःवनेगु धाला बाचा वाचा तक क्वाः च्वय् च्वनाः प्यपुना च्वनीगु । जमाना हे बांमला छु याये । का नु नु नु नये पित्याका च्वन जुइ ।
मां–ज्यामि मगाः छम्ह निमह मेपिं दःसा ब्वना हिं धाःगु मखुला
अबु– खः, धयां छु याये, सु ब्वना
यंकेगु । किपुली ला छम्ह हे बुं ज्या याइपिं मदये धुंकल । दक्व हे बुं मिया मोटर साइकल गइपिं, छेँ दनाः बालं तइपिं ।
मां–फल्चाय् च्वनाः तास म्हितेगु बाहेक छुं हे ज्या यानाः नःगु मखय् धुंकल, अले बालं मनसे छु याइले
अबु–बालं तयाः नयेगु ला ज्यू, बालंच्वंपिन्सं म्ह्याय्पिं हे ब्वय्का यंकूलिं मजिल का । नेतानिसें सय्तय्सं तक हे म्ह्याय्पिं ताके याइगु ।
मां–खँ ल्हानाः साद्दे मजुइ धुंकल, का नु लिबात ।
काय्म्ह धे धे चुइकाः वःगु तापाकं निसें खनीं
अबु–अय् बुरी हुँ वःम्ह छिमि काय् सुकुत्यांचा मखु ला ?
मां–गथे छिमि काय् मखु ला धैगु, झी काय् मखु ला धा ले
अबु– हाकनं खःला मखुला का, प्वाक्क धाय् लाइ, गल्ती जुयाच्वनी
मां–(काय्म्ह दुहाँ वइ) का स्व थ्वैगु ताल, न्हिनेनिसें हे घिच्चे याना वल का । छुं पिर दुगु मखु । व हे विरामिपिं मां अबुयात जोते याःगु दु दु ।
काय् छु याये माल ले आः ।
मां–छु याये माल, बुँइ वने माल का ।
काय्–म्हाँ म्हाँ मां जि बुँइ वइ मखु । छिमि म्ह्याय् नारां मैचित ब्वना यंकी ।
अबु–वं वैत ब्वना यंकी वं वैत ब्वना यंकि छ वयेगु कि वय्मखु ।
काय्म्ह– यःमां बा यात छकः धाःसा जि वै मखु धकाः ।
मां– छं हे धाले छिमि बौयात ।
काय्–स्व बा जित ब्याः यानाः मबिइकं जि वये मखु ।
अबु–ब्याः याय्गु धैगु कतांमरी म्हितेगु ला, धाये सात यायेत, हाकनं छ थें जाःम्ह थ्वँ कुलु नाप सु वइ मिस्त ।
काय्–थ्व बायागु जमाना मखु, मिस्तय्सं ययेकी हे जि थें जाःम्हेसित, सिटी जक पुयाः ब्याः यानाः हय् ला जिं बा नं हिं जक धा ले ?
मां–न्यागः धेबा कमे यायेम्वाः मां अबुया छ्यनय् मुस्या सिया नइम्ह सुकुत्यांया फुँइ स्व ले ?
काय्–थौंकन्हय् मिसात पत्ते यायेत पल्सर मोटर साइकल छगः माः । ल्यूने च्वनाः घय्पुइ जिइक सिट थकाय्माः मेगु छुं हे म्वाः ।

अबु–अय्सा ला छं हे स्वयाः हःसा गा हे गाः नि, जिमित छाय् पिरे यानाः च्वनागु ले ?
काय्–पल्सर नं दय्माल नि ?
अबु–भ्वखाय् ब्वया दुनां वंगु छेँ दने मफुनि पल्सर माःगु ला छन्त ?
काय्–खः बा जि पालय् च्वनेत नं तयार, अलसर जुइकेत नं तयार तर पल्सर ला माः हे माः । का न्याना बिइगु कि मबिइगु जि ला थन हे अनसन च्वने त्यल । (फय्तुना द्यनी)
मां–गोविन्द के.सि. च्याकः च्याकः अनसन च्वनं ला माग पू मवं छ छकः च्वनाः पूवनी ला, (ल्हाः ज्वनाः) म्वाल बुँइ छकः निं वने नु, जिं बहनी खँल्हाये ।
काय्–म्हाँ म्हाँ जि दने हे मखु, छक जक मखु आमरण हे च्वनेगु ।
अबु–का का वयात अनसन हे तयेकी । गजाः गजाःपिं मनूत ला जुस छकः त्वंकेबलय् दनाः व, थ्व सुकुंत्यांया छु खँ (हालाः च्वनी, नारां मै मोबाइलया न्हाय्कं स्वयाः दुहाँ वइ ।)
म्ह्याय्–यःमां, छाय् लँय् द्यनाच्वंगु दाइचा
अबु- छाय् छाय् का छिमि हे दाजु सुकुत्यां याके न्यं ले ?
म्ह्याय्–(न्ह्योने वनाः म्ह गिरी गिरी याना) दाइ, छाय् लँय् द्यनां च्वनागु, थ्वँ अप्वः जुल ला, स्व गपाय् च्व नवःगु ।
मां–थ्वँ त्वनाः वःगु ला च्व त्वना वःगु ला । मनूतय् लः त्वनेगु मदु । त्यानावःपिं जनप्रतिनिधित स्व । लः छकः हे त्वंके फुपिं मखु । फोहर छकः हे ज्यंके फुपिं मखु ।
म्ह्याय्–का छु हालाः च्वनागु, छु यायेत माल लः, किपली ला लःसिबें थ्वँ हे दं । ससलय् वनेगु ला, माःक्वाचाय् वनेगु ला, लहनाय् वनेगु ला, चीथुलिइ वनेगु ला, धै धैगु नम्बर नम्बरया दु ।
काय्–(जुरुक्क दनाः) छु जुया मसी ले वं, मिजंत नाप प्यपुनाः फरकचा कुतुं वंगु मचाय्क, मिजंतय्सं पुतुचिना बिइमाय्क थ्वँ त्वनाः जुइम्ह व हे ला खःनि ।
मां–यःमां छु धाःगु थ्वँ
म्ह्याय्–अजःम्ह थ्वँ कुलुं धाःगु नं पत्या यायेगु ला । अबले जिं फरकचां सिनाः वनागु हे मखु ।
अबु–ए, अय्सां वनागु खः का मखुला
म्ह्याय्–मखु बा धरोधर्म वनागु मखु, पासापिन्सं ब्वना यंकूगुगु
मां–अय्सा छ भत्ती वनाः थ्वँ नं त्वना का मखु ला ?
म्ह्याय्–थ्व हे सुकुत्यां नं यानाः ला
खःनि । वया पासा हान्सम गाँठ वाला लभ याःसां ज्यू । वयाके ठगे यानाः जित नं भच्चा भच्चा ब्यू धाःगुलिं, थ्व हे सुकुतं नं यानाः वनागु ला खःनि ।
काय्–अप्वः जिं यानाः धयाच्वने मते छं न्हापा ीयखभ यानाः तःम्हसिबे व हे ज्यू जकं धया का जिं, ज्यू धाय्सात हे ीयखभ हे याइ धकाः छु स्यू जिं ।
म्ह्याय्–थःजक गति लाःम्ह थें, ववं थाय् मिसातय्सं दायेका जुइम्ह उखुन्हु मिसां लाकां त्वयाः दाया हःगु मखुला छन्त ?
काय्–गन, गबले
म्ह्याय्–उखुन्हु का, चिलंच्वय् बहनी, ल्वःमन ला थपाय् द्वं ल्ह्वया वःबलेका ।
मां–का का म्वाल कुलंगारत
अबु–खुब बः लात छिपिं । बुँया ज्या छगू निं सिधये कि छिमित यायेगु स्यू का ।
काय्–छु यायेगु बा ?
अबु–जिं स्यू का
म्ह्याय्–धाले बा छु याय्गु
अबु–जिं स्यू का, जिं स्यू
मां–मखु छुयायेगु धा ले ?
अबु–छु धायेगु आः, थ्व कुलंगारतय्त ला छु याइ । जि हे झुण्डे  जुयाः सिना वनेगु का ।
मां–यःमां छु धयागु व छ सित कि जि विधवा मजूइ ला ?
अबु–जुइमखु छ छप्ती हे विधवा जुइमखु । जिं बिचाः याये धुन
मां–छु बिचाः यानाः
अबु–जि सित कि छं उखेच्वंम्ह ब्रम्हुचा नाप ब्याहा या
मां–अजम्ह नाप व ला छं तसकं हे मिले मजूम्ह शत्रु मखु ला ?
अबु–उकिं ला, जिं वैत वदला काय् मफुत, छं जूसा तं वैबलय् जितः थें सँ पुयाः धिनीमिनी याइ । अले जिगु आत्मा शान्त जुइ ।
म्ह्याय्–ममी जित फोन वल, जि वने न्हिं
मां–गन वनेगु, बुँइ वने माःबले ?
म्ह्याय्–ममी व ड्याडी हुँ ले, जि भ्वय् वने मानी ।
अबु–म्वाः म्वाः वनेम्वाः छु भ्वय् ?
म्ह्याय्–जिमि पासाया Love
एनिभर्सरी का छु ड्याड
अबु–छु व Love Anniversary धाःगु
म्ह्याय्–जिमि पासाया Love जूगु निदँ क्यंगु भ्वय् धया
अबु–ए ! सीबले निदँ दय्का याइगु निदँ तिथी थें जाःगु भ्वय् जुइका मखुला ?
म्ह्याय्–ड्याड नं छुं हे मस्यू का का जि वन ।
मां–अय् आसे आसे, वनेत अन तामाङ च्वकय् ज्यामी छम्ह माला वा ।
म्ह्याय्–डिस्टर्व याये मते ले । अन क्वाःच्वय् पासापिं पियाच्वंगु दु छु ।
मां–का अप्वः जुइगु मखु, माला वा, मखुसा व्छय् मखु ।
म्ह्याय्–का का स्वयाः वये । (पिने वनी)
मां–खन मखु ला बुरा, म्ह्याय्या ताल अबुयात बुँई हुँ जि भ्वय् वने हँ, थुजापिन्सं नं झीत आः धाइ ला
काय्–का मम मोटर साइकल कि अनसन
अबु–छं मदु थे या
मां–मखु मखु वैगु तःधंगु माग नं मखु, पुरे याना बिइमाली सम्झौता याना व्छय्ला । हाकनं आन्दोलन याइ
थुमिसं । इमिनं थ्वँ कुलु संघ हे दयेका तःगु, मज्यूला
अबु–मस्यू मस्यू जिं छं छु यायेमाः या ।
मां–(ख्वलचाय् थ्वँ तयाः काय्या न्ह्योने वनाः) का म्वाल सुकुत्यां छंगु माग वा पिइ सिधय्साथ पूवंका बिइ नां अनसन भंग या ।
काय्–न्हापा हे अथे धाःसा अनसन च्वने हे मखुनि । (थ्वँ त्वना) का मेगु भच्चा निं ति, (तया बिइ) सय् मेगु भच्चा ंिनं ति ।
मां–गात गात गुलि त्वनागु ।
काय्–जावो थ्वँया माग हे पूवंके मफु छिमिसं, छेँय् मांपिन्सं थ्वँया माग पूमवंकूगुलिं ला जिपिं भत्ती वनागु ससलय् वंसा कलाः नं पू वं थ्वँ नं पू वं । का त्वंके मखुसा (ख्वलचा वांन्छोइ)
म्ह्याय्–(मिजं ब्वना दुहाँ वइ) किपू छचाखेरं मालां गनं हे मदु दक्व फल्चाय् तास म्हिताच्वंपिं जक । किपुली च्वंपिं ज्या यानाः नइपिं दक्व हे भुखाय् ब्वया ल्हात हं । सुं हे मदया थ्व सँय् छम्हेसित ब्वना हया का ।
मां–व नं बिस्यूं वनी, मै वैत न्याक्क ज्वना ति
अबु–थजाःपिं ज्या याइपिं छम्हनिम्हेसित ला जिलाजं हे दय्के माःथें च्वं ।
मां–जिगु नं वहे बिचाः, गथे खः नासमैं ।
म्ह्याय्–ममी ड्याडीं गथे धाल जित ला इ।प् का
मां–(डालां खादा कया) का भाजु, म्ह्याय् चित्त बुझे जू ला ? (क्वखाय्की) का मै बजि तयाः भाजुयात छकः पक्का या सा
काय्–छु पक्का बुँइ वनेगु पक्का कि म्ह्याय् बिइगु पक्का ।
अबु–निगू नं पक्का का, बुँइ ज्या याना बिल कि म्ह्याय् नं ज्याला बिया व्छय्गु का ।
काय्–(मनू नाप) जिमि केहेँ छम्ह यःला छन्त ?
यः मयः
निम्ह स्वम्ह ीयखभ याना तःगु मदु छु वया । नकतिनी झिं खुदँ दुम्ह, मिसा जूसां मिसापिं पासापिं मदु छु वया, जिमि नारां मैंचा ब्याः याःसा ला भाग्यमानी जुइका छ । छं कमे यानाः नके हे माली मखु । गजिगुलुत म्ह मस्यूपिं छम्ह हे मदु, भत्तीपसः म्हमस्यूगु छगू हे मदु । सुइनिता लक्षणय् छता जक कम का
मनू–छु ?
काय्–द्यनेबले लासाय् च्वफाय् यः लहनाया थ्वँ त्वनीबले कतुइ हे च्व वयेकेयः ।
म्ह्याय्–का का भपिया दिसँ । वैगुं थ्वैंगुं खँ न्यना च्वने मते । उखेथुखे नं स्वयादिमते जित जक स्वयादिसँ ।
मां–थ्व ज्यामिं ज्या यानाः नै ला ?
बा–जिं स्वयेबले ला कू ज्वनाः बिस्यूं वनिला धैथें च्वं ।
मां–आः म्ह्याय् नाप ब्याहा याना बिइ धया सां ह्ययेके माली का ।
अबु–वं ताई तसकं धाय्मते थौंकन्हय् सँय्तय्सं नेवाः भाय् स्यू ।
मां–व ला तसकं बःलाम्ह थें च्वं
अबु–निगू अवगुण दु धाःत्थें च्वं
मां–छु ले व
अबु–मनःतले सने मफु, नये धुनकी दने मफु धाःथें च्वं
मां–ई ... अथेसा ला जि हे मजिल नि, हाकनं न जक नयाः वनी वं बांलाक पाःच्वं बुरा (निम्हं निथाय् वनी)
म्ह्याय्–(मनूयात) जित ला छ तसकं यल, गुलि हायन्सम छेँय् छु छु नयेगु छं ?
मनू– .....
म्ह्याय्– जित लुकुं छिनाः तये फुला ?
मनू ....
म्ह्याय्–जित अथे सनीगु मयः छु, बरु थौं बहनी चिलंच्वय् वा ले
काय्–ओहो क्या मोज, जिमि केँ नाप डेटिंग यायां नये दु का मखला ? थ्व गजाःगु जुया वःगु बा बा, बुँइ छकः ज्या याकेत म्ह्याय्पिं हे बिइ धकाः धायेमाःगु, बुँई छकः वनेत मोटर साइकलं तःवने, काः वनेगु याये माःगु थःगु देसय् आखः मब्वंकूसे बुँ मिया विदेशय ब्वंके व्छयेमाःगु गुजागु जमाना थ्व
अबु–ह आः बल्ल बुद्धि वल का, उकिं ला धयागु बुँ मिइ मते ज्या याये मं दयेकी, बुँ मिइ हे माःसा नेवाःतय्त जक म्यू, ज्ञां दयेकी विदेशय् छाय् वनेगु, थ्वहे थासय् उद्योग चले यानाः थ्व हे थाय् स्वर्ग याये ।काय्–वास्तवय् ड्याड जि बुद्धि मदुम्ह ला मखु, भच्चा अप्वः थ्वँ त्वनेमाःम्ह खः । स्व बा किपुली च्वंगु ल्यं दुगु बुँ फुक्क मुंकाः तरकारी खेती याःसा गथे जुइ ?
मां–आः धाःसा जिमि काय्या न्ह्यपुइ निभाः त्वल बा
अबु–जिमि काय् धायेमते झी काय् धा ले । अय् नारांमै थन स्व
म्ह्याय्–छाय् बा
अबु–व ज्यामियात बजि नके धुन ला
म्ह्याय्–धुन बा, नयाच्वन ।
अबु–का का म्वाल याकनं नका व्छ । आः थपे थिपे याना च्वने म्वाल । मनू धैम्ह न्ह्याम्हं ज्या वः तं म्ह्योय्का व्छय् मते । म्वाल धया व्छ, गन माला हयागु अन हे तया वा हुँ ।
म्ह्याय्–छाय् बा, बुँइ वनेगु मखुत ला
मां–आः सँय्सिंत म्वाल, छिमि दाजुया न्ह्यपुइ च्वंगु गोब्बर लिहाँ वल, छं नं लिका, झी हे मिले जुयाः ज्या याः वनेगु नु
म्ह्याय्–गजाःगु बांलाःगु बिचाः अथे साला जि नं भ्वय् वने मखुत बुँइ हे वये मज्यूला बा ।
अबु–गुलि बांलाःगु बिचाः आःहाः, थ्व खँ ला किपूया जनतायात नं धायेमाः थें च्वं । किपूया दाजुकिजापिं ल्यं दुगु जग्गाय् झीसं हे ज्या यानाः दयेके नु । सँय्तय्गु भरे मच्वंसे जग्गा ल्यंके नु ।
मां–जग्गा तया तयां नं छु याये दलालतय्सं मिखा तइ ।
काय्–आः अजोपिं दलालतय्त मिखाय् कःनि व साखलं तिका बिइगु का ।
म्ह्याय्–अथे जूसा ला सुगर प्रेसर रोग नं ला दइमखु नि मखुला
मां–आः थ्व ज्यामि छु याये ले ?
म्ह्याय्–जिं मिले यायेका । का अलेचा बहनीया चिलंच्वया डेटिङ क्यान्सिल ।
अबुम्ह–का सँय्चा तंम्वेमते, जिमित ज्यामि म्वाल न्है, मेथाय् हे माला स्व । झासँ झासँ (ल्हाः ज्वना पिने थ्यंक तःवनी)
अबुम्ह–किपूया दाजुकिजापिं विश्वविद्यालय नं झीत लं सुरवा त्वकाः बिल आः ल्यं दुगु कय्ता छपु नं मिया दीमते । झीगु परिवार झीसँ दयेके, झीगु किपू झीसं दयेके । जय किपुमि
दक्वसिनं–जय किपुमि । जय जनता
स्वकूमि दाजुकिजापिं थौंया ख्यालः थनं क्वचाल ।

खुदँ लिपा बुद्ध मूर्ति नँयागु बारं पिहांवइगु जुल

खुदँ लिपा बुद्ध मूर्ति नँयागु बारं पिहांवइगु जुल

ज्वजलपा वाःपौ÷
  किपूया गुतपौ त्वालय् च्वंगु त्रिरत्न विहारया ग्वसालय् १६ झिंखुगु फीट तःधीम्ह प्यम्ह बुद्ध मूर्ति दय्केगु योजना तल । बुद्ध मूर्ति दयेकेत माःगु ली, सिजः दान बिइत विहारं आव्हान याःगु कथं किपू, पाँगा, नगां सकभनंयापिं श्रद्धालुपिन्सं थःगु छेँ दुगु ली, सिजःया थलबल फुफुम्हसें फुफुकथं दान बिल । प्यम्ह बुद्धया मूर्ति दयेकेगु ज्या न्ह्यात । उकी मध्ये निम्ह बुद्ध भगवानया मूर्ति तयार जुल । तर व मूर्ति गन तयेगु धइगु क्वछी मफयाः अथवा तयेधाःथाय् तयेयंके मफयाः गुतपौ त्वाःया छखा छेँ न्ह्योने तयाः नंया बारं खुयाः तयातल ।

   अथे नंया बारं खुया लँय् अथें तयाःतःगु खुदँ दत । निदँ न्ह्यःया तःभुखाचं व मूर्ति तयातःगु ल्यूनेया छेँ दुनांवल । आः व छेँ दय्केत व मूर्ति मचिइकुसे मगात ।

     थुगुसी वंगु बैशाख ३१ गते स्थानीय तहया चुनाव जुया न्हूपिं जनप्रतिनिधित वल । उगु लागा की.न.पा. वडा नं.१० लागाय् लाः । वडा नं.१० या वडाध्यक्ष अमन महर्जनया कुतलं आः व बुद्ध मूर्ति किपूया पुर्वपाखे स्वःगु जलख्यःचाय् तयेयंकेगु कुतः जुयाच्वंगु दु ।

   जलख्यः नं किपूया ऐतिहासिक महत्वं जाःगु ख्यः म्हासय् यानां बुद्ध मूर्ति तय्गु लाकि छु धइगु ज्वजलपा वाःपौया न्ह्यसःया लिसलय् वडाध्यक्ष अमन महर्जनं धयादिल, “जलख्यःचित म्हासय् याना मखु । वया क्वसं च्वंगु खाली थासय् पलिस्था यायेगु जुइ । थ्व नं किपूया शान जुइ । सूद्र्य लुइवं निभाः खइगु थासय् येँ, यलंनिसें खनेदइगु थासय् तयेत्यनागु ।”
थ्व खँय् त्रिरत्न विहारया जुलुम शाक्ययाके न्यनाबले वय्कलं नं मंजुर बियादीगु दु ।
याकनं हे बुद्ध मूर्तियात नँया बारं पितहये फयमा धकाः कामना यानाच्वना ।

नेवाःतय्गु गौरव, नेपालभाषां प्रशारण जुयाच्वंगु छगूयां छगू एफ.एम नेवाः एफ.एम १०६.६ लय् चच्छि न्हिच्छि प्रशारण जुइगु ज्याझ्वःया धलः

नेवाःतय्गु गौरव, नेपालभाषां प्रशारण जुयाच्वंगु छगूयां छगू एफ.एम नेवाः एफ.एम १०६.६ लय् चच्छि न्हिच्छि प्रशारण जुइगु ज्याझ्वःया धलः

सुथय् ५ः४५—६ः०० धून
सुथय् ६ः००—६ः३० धार्मिक ज्याझ्वः
सुथय् ६ः३०—६ः४५ जीवन दर्शन
सुथय् ६ः४५—७ः०० जानकारी नापं सूचना मुलक
सुथय् ७ः००—७ः१५ समाचार
सुथय् ७ः१५—७ः४५ समसामयिक अन्तर्वार्ता
सुथय् ७ः४५—८ः४५ समाचार मुलक
सुथय् ८ः४५—९ः०० सन्देश मुलक म्ये
सुथय् ९ः००—१०ः०० ट्राफिक
सुथय् १०ः००—११ः०० समाचार मुलक
सुथय् ११ः००—१२ः०० मनोरञ्जन –नेवाः मखुगु भाय्या म्ये)
न्हिनय् १२ः००—१ः०० मनोरञ्जन
न्हिनय् १ः००—२ः०० शीप÷ज्या÷कला
न्हिनय् २ः००—३ः०० सूचना÷जानकारी मुलक
न्हिनय् ३ः००—४ः०० साहित्य÷संस्कृति
सनिलय् ४ः००—५ः०० व्यक्तित्व
सनिलय् ५ः००—६ः०० ट्राफिक
बहनी ६ः००—७ः०० मचा ज्याझ्वः
बहनी ७ः००—८ः०० शिक्षा मुलक÷सूचना मूलक नापं संगित
बहनी ९ः००—१०ः०० शिक्षा मुलक÷सूचना नापं संगित
बहनी १०ः००—११ः०० मनोरञ्जन
चान्हय् ११ः००—१२ः०० मनोरञ्जन नेवाः मखुगु भाय्या म्ये)
चान्हय् १२ः००—१ः०० मनोरञ्जन
चान्हय् १ः००—२ः०० शीप÷ज्या÷ कला
चान्हय् २ः००—३ः०० सूचना÷जानकारी मुलक
चान्हय् ३ः००—४०० साहित्य÷संस्कृति
सुथय् ४ः००—५०० व्यक्तित्व
सुथय् ५ः००—५ः४५ सन्देशमुलक म्ये

प्रसंग किपू आजुद्यःया जात्रा

प्रसंग किपू आजुद्यःया जात्रा

-प्रयागमान प्रधान

   किपू छगू नेवाःतय्गु प्राचीन व ऐतिहासिक वस्ती खः । ऐतिहासिकताया खँय् थीथी बंशावलीखय् ई.सं.या १२औं शदीपाखे लिच्छवीबंशया लिपायाम्ह ठकुरीबंशया जुजु शिवदेवं बःखुसी बं पना, धलं लः हयाः थाय्थासय् पुखू, तुं, बुंगा दयेकाः पूर्व मध्यकालय् छगू बस्तीयात पुर कथं थपू यायेत माःकथं देय् चाःहिकः गढपखाः आदि दयेकल धइगु न्ह्यब्वयातःगु खने दु । सम्भवत् आजुद्यः अर्थात् बाघभैरवया देगःनं वय्कलं हे दयेकाः वनला धइगु अनुमान यानातःगु दु । थ्व देगः आःतक लूगु अभिलेखकथं न्याकः जिर्णोद्धार जुइधुंकूगु खने दु, सुना गुवले दयेकूगु धइगु धाःसा खने मदुनि । बंशावलीकारपिनिगु धापूकथं पुलांगु गुंदेयात धार्मिक व सांस्कृतिककथं सुधार यानाः जुजु शिवदेवं पुरया रुपय् थपूयाःगु कीर्तिकथं थ्व देय्या नां कीर्तिपुर जूगु खः धइगु नं न्यने दु ।

  नेपाःया इतिहासय् किपू छगू बिस्कं बिशेषता दुगु ऐतिहासिक शहर खः । थ्व थाय्यात धार्मिक कथं निगू ब्वय् ब्वथला तःगु खनेदु । पश्चिम शिवगल व पूर्व  देवगल धकाः अर्थात् शिवमार्गी व वौद्ध मार्गिकथं नालावयाच्वंगु दु । छुं ई न्ह्यःतक नं पश्चिमपाखे विशेषयाना हिन्दू द्यःपिं व पूर्वपाखे वौद्ध द्यःपिं स्वनातःगु खनेदु । देय्या दथुइ हिन्दू व वौद्धमार्गि निखलःसिनं माने याइम्ह, बिस्कंकथंया रुप धारणा यानाच्वंम्ह थ्व देय्या  आराध्य द्यः खः आजुद्यः (बाघभैरव) । किपू वासीं थ्व द्यःयात आपाः यानाः आजुद्यः धायेगुयाःसा बाघभैरव बाज्या नं धायेगु यानावयाच्वंगु दु । आजुद्यः लागायात गुं धाइगु, थौंकन्हेतकं आजुद्यः लागाया थुखेउखेया त्वा ह्वाकुंचा, सलिंछेँ, इटाछेँ च्वंपिन्सं गुनय् वनेगु धयावयाच्वंगु दु, गुंपाखें गुंदेय् नां जूगु खने दु । गुंदेय् नां अत्यन्त प्राचीन हे
खनेदु । लिच्छविकालीन थीथी विहार(बहाः)या झ्वलय् गुंविहार न्ह्यब्वयातःगु दु । लिच्छविकालय् विशेषयाना संस्कृत भाषा छ्यलीगु खने दु, गुं संस्कृत मखु । अथे जुया थ्व गुं धइगु नां नं लिच्छविकाल सिवेन्तु पुलांगु खने दु । बाघभैरव देगःया दक्षिणपाखे च्वंगु गणेद्यःया देगलय्च्वंपि अजिमा(मातृका)पिनिगु मूर्तित नं मूर्ति विज्ञानया विद्वान स्व.लैनसिं वांङ्गडेलजुं ई.सं. निगूशदीया खः धकाः न्ह्यब्वयातःगु दु । नेपाल सम्वत् ६३५ पाखे हे यलया महापाल जगतपाल वर्मां जिर्णोद्धार यायेमाःगु अवस्था थ्यंगु आजुद्यः(बाघभैरव) देगः मध्यकाल सिवे पुलांगु जुइमाःगु खने दु ।

  दक्कले न्हापां ला आजुद्यःया नीस्वना गुकथं जुल ? गुवले जुल ? छाय जुल धइगु विशेष छुं अभिलेख आःतक मलूनि । अथे खःसा नं थ्व द्यःया उत्पतिया सम्वन्धय् स्थानीय जनश्रुति न्यने दुगुकथं छपू बाखं न्ह्यब्वये — प्राचीनकालय् किपूवासीतय् थः वस्तुत अर्थात् सा, मेय्, च्वलय्, दुगु, फइ लिकसं च्वंगु गुंइ ज्वःवनीगु जुयाच्वन । वस्तु ज्ववनिंपिं जवाः मचातय् म्हाइपु छ्यायेत इलय्ब्यलय् थीथी कासा म्हितीगु जुयाच्वन । छन्हु चायाम्ह धुँ दयेका म्हितेगु याःगु जुल । जवाः मचातय् गुलिसिनं म्ह, गुलिसिनं तुति, छ्यं  दयेकल । धुँया म्ह फुक्क दयेके धुंकाः ल्वय्क मेँ तय्त सिमाहः माः वन । थ्व हे इलय् महाद्यः थः काय् गणेश तःन्हु मखना माः माः जुजुं क्वय्ना खुसी म्हिताच्वंगु लुइका कैलासय् लिहाँ नु धाःबले गणेशं थ्व थाय् तःसकं न्ह्याइपुल थन हे च्वने धासेंलि महादेवं गणेद्यःयात जल विनायकया रुपय् च्वं धकाः धयाः अनं महाद्यः चाःह्युह्युं किपू डांडाया उत्तर पाखे थ्यंगु जुल । अन छगू गालय् यचुसेच्वंक लः बुयाच्वंगु खनाः लः त्वन । लः त्वने धुंका किपू डांडा गयाः च्वय् थ्यन । गणेशयात माः माः जुयाः चाःह्युह्युं महाद्यःयात नये नं पित्याःगु जुयाच्वन । नयेगु छुं दुगु मखु, छु नये, छु नये जुल । अनसं फइचात ज्वयातःगु खन, थ्व हे नयेला धकाः मति वल, तर गथे नये थः जुल साकाहारी । हान अन चायाम्ह छम्ह धुँ खन, अले महाद्यः चायाम्ह धुँइ दुबिनाः भैरव जुयाः फइचात नयाबिल । मेँ तयेत सिमाहः काःवंपिं जवाःमचात वःबलय् थः फइचात मखंन । थुखे उखे स्वल मरु । थःपिन्सं दयेकाम्ह चायाम्ह धुँ धात्थेंयाम्ह थें फुइँ फुइँ सासः ल्हानाःच्वन । जवाःमचात अजूचायाः त्वालय् वना थः मां–अबु, अजा–अजिपिं सताहल । धात्थें फइचात मरु, थय्क स्वलं छम्ह धुँया म्हुतुइ ह्याउँक हि खने दु । अले छम्ह थकालिम्ह अजां धुँयाके न्यन, अय् धुँ जिमि फइचात ग्व ? अले धुँ रुपी भैरवं वृतान्त खँ कना छिमिथाय् क्वय् बुंगालय् लः नं त्वने धुन, छिमि फइचात नं जिं नयाबियाः, छिमिप्रति जि ऋणि जुल । अथे जुया थ्व क्षेत्रया जि भैरवया रुपं संरक्षक जुया च्वने धइगु वचन वियाः फइचात थःम्हेसिन नयागु खः धकाः आं यानाक्यन । जवाः मचातसें तं पिकया छन्त मेँ नं तये मखुत आम्थे हे आं खायाः च्वं धकाः सराः ब्यूगुलिं आजुद्यःवं आं यानाच्वंगु व धुँरुपी भैरवं ब्यूगु बचंयात किपूवासीं शिरोधार यानाः थःगु देय्या आराध्यदेवकथं स्वनाः थौंतक माने यानावयाच्वंगु धइगु जनधारणा दु ।

  आजुद्यःया बुसादँकथं दँय्दसं भाद्र १ गते विशेष पूजा यानाः हनांवयाच्वंगु दु । भाद्र १ गते सुथंनिसें थन पूजा वयाः किपू, पांगा, इताग्व, नगांया थीथी परिवार, खलः गुथिया मनूत थःपूर्खापिन्सं द्यःयात छानातःगु, लिपा वयाः थःपिन्सं छानागु थीथी तिसा गथेकि किकिंपा, वहःया गद्दा, नाग, छ्यंमाः(मुण्डमाला), कण्ठीमाः, वहःया सिखमाः, वह–लुंया जन्तर आदि द्वलँद्व तिसा थःथःगु छेँ यंका बांलाक सिलाः विशेष पूजानापं हाकनं छाये हयाः म्ह्याय्मस्त सताः सम्य–भ्वय् नयेगु चलन दु । सुथय् पूजा ज्वनाः, बाजा थानाः गःचाःहिलेगु धकाः आजुद्यःया उत्तर पाखे देय् क्वय्–क्वय् च्वंगु बुंगाः, ल्वहंहिति, गाःहितिइ वनाः गःचाहिलेगु धका ख्वाः सिलेगु याइ । दक्कले न्हापां आजुद्यः बुंगालय् अनलि झ्वलिं मेमेगु बुंगाः, ल्वहंहिति, गाःहितिइ ख्वाः सिलाः हानं आजुद्यः बुंगाःपाखेया तनं थहाँ वयाः आजुद्यःयात पूजा यानाः छेँछेँय् वनी । आजुद्यः देगःदुने छगू यज्ञमन्दः दु । अन गुभाजु, ज्यापु, विश्यत च्वनाः स्वीनिता बिव, यज्ञ ज्वलं तालाका, महादिप च्याकाः विशेष विधिपूर्वक यज्ञ याइ ।

थ्व यज्ञय् न्हापा सुसु च्वनेमाः धकाः थ्याक्क लुइके मफुनिसां फक्व न्यनेकने यानाकथं स्व.हिरामुनि बज्राचार्य कव पुरोहित, थ्व बुसादँ इया च्यान्हू पाःच्वनिपिं स्व.आशाकाजी विस्यत थौंकन्हे वय्कःया काय् छय्पिं व अनया फुकित, न्हय्गांजात्राया इलय् च्यान्हू पाःच्वनिपिं(थौंकन्हे मच्वने धुंकल) गःछेँ दुपाचाया स्व.न्हूच्छे बहादुर महर्जन थौंकन्हे वय्कःया काय् छय्पिं, तःननिया कान्छा महर्जनपिं, तुंझ्वया हुकु महर्जन, स्व.ठाकुर महर्जनया छेँजःपाखें भुजा थुया हइगु चलन दु । यज्ञ याःथाय् छाइगु बौजा काहाः पुयाः देय् चाःहिक ह्वः वनी, थ्व जा लाना नयेगु नं प्वाःस्यागु लनी धइगु किम्वदन्ती दु । हिफद्यःथाय् पञ्चबली पूजा याइ । न्हापा थ्व गुथि संस्थानया मनूत वयाः याइगु खः, थौंकन्हे बाघभैरव नगरा भजनपाखें न्ह्याकाः वयाच्वंगु दु । थ्व पञ्चवली पूजाया भ्वय् थीथी गुथिया मनूत व लाय्कू पःमांतय्त नं भ्वय् नकीगु चलन दुगु खः, थौंकन्हे पःमांतय्त भ्वय् मनके धुंकल, थ्व भ्वय् नकेत न्हापा द्यःलातय्सं पलपुखू नं लप्ते हयाः बिइमाःगु नं चलन दुगु खः । थ्व देगलय् दच्छियंक पूजारी वा पाःच्वनीपिं जुगीत खःसा बुसादँया च्यान्हू विष्यत च्वनीगु परम्परा दु
(थौंकन्हे निन्हूजक च्वनेगु यानाहःगु दु) । जात्राखुन्हु बहनी द्यः दर्शन याःवःपिन्त विष्यतय्सं प्रसादकथं चतांमरी इना बिइ । चतांरी प्रसाद नल धासा प्वाः स्याःगु लनी धइगु किंम्वदन्ती न्यने दु । बहनी राजभण्डारी गुथिपाखें देगःया दक्षिणपाखे तःध्वाखा लिक्क च्वंगु दबुली ग्वराःमत च्याकीसा देगःचाःहिक गुथि व मेमेपिं धर्माबलम्वीपिन्सं इताचिकं ततं नंया पाल्चाय् चाकःमत च्याकी । देगः दुने मूस्याः अर्थात महादिप च्याकी । द्वलंद्वः मनूत गुलिं स्वचाः, गुलिं झिंनिचाः गुलिसिनं सच्छि व च्याचाः धूंधुपाँय्च्याकाः, मत बिया, ताय् ह्वलाः देगःचाहिलीगु चलन दु । थुकथं बुसादँ हना वयाच्वंगुलिइ नेपाल सम्वत् १०८७ निसें खतय् आजुद्यःया प्रतिमा तयाः देय् चाःहिका जात्रा यायेगु जुलसा ने.सं. ११०४ निसें आजुद्यःया लीया न्हूगु मूर्ति दयेका जात्रा न्ह्यात । जात्राय् धिमय्, दाफा, नगरभजन, त्वाःत्वाःया भजन, काहा, नाय्खिं आदि बाजा थाना, मिसा, मिसामस्त सलंस मनूतय्सं सुकुन्दा मत बिया, ताय्–जाकि–स्वां ह्वलाः भव्यकथं जात्रा यानावयाःच्वंगु दु ।

  आजुद्यःयात नित्यपूजाकथं गुभाजुतय्सं याइगु चलन दु । न्हापा न्हापा सन्ध्याः इलय् आजुद्यःयात आरती याइबलय् जुगीतय्सं तमचा थानाः मुहाली पुइगु, दमाइनं नगरा थाइगु दुगु खः । थुकिया लागि इमित आयस्ताकथं बुँ–बाली दुगु नं खः ।

आः व बुँ–बाली त्रिभुवन विश्वविद्यालय दुने लाःगुलिं आयस्ता मन्त धकाः मुहाली पुइगु व नगरा थायेगु मयाये धुंकल धइगु न्यने दु । अथे हे सलंस धर्माबलम्वीपाखें आरति याइगु सन्ध्या इलय् मत विइत भक्त दातातय्गु अर्थात् थः अजा–अजिपिनिगु मूर्ति सहितया लीदेवात तयेहइगु, सुथय् नित्यपूजा याःवनीबलय् छेँयंकेगु यानावयाच्वंगु दुगु खः, थौकन्हे थ्व नं उलि खने मदय् धुंकल । संल्हु, मंगलवार, शनिवार बहनी थन चाःपूजाया परम्परा नं दु । सुं गुलिसिया छुं आपत वल, समस्या जुल धाःसा व आपत, व समस्यां मुक्त जुइत चाःपूजा यायेगु भाकल यायेवं समस्या समाधान जू धकाः वा सुं गुम्हसिया छुं तःधंगु ज्या सफल जुल धाःसा नं आजुद्यःयात चाःपूजा यायेगु यानावयाच्वंगु दु । नापं सुं गुम्हसिया तःतःधंगु धार्मिक वा सांस्कृतिक ज्याखँ जूसां थन पूजा मवंसे मगाःगु परम्परा दु ।

आजुद्यः किपूवासीया नुगःनुगलय् दु । सुथय् बान्थी नित्य पूजा याःवइपिंयानापं लाखबत्ति च्याकिपिं, चापूजा याइपि, चाकःमत च्याकिपिं, भाकल पूजा याःवइपि न्हापान्हापा सिबेन्तुं आपाः आपाः खनेदयाः वयाच्वंगु दु । किपूबासीजक मखु येँ, यल, ख्वप व किपू भेकया न्हय्गांया धर्माबलम्बीपिं आजुद्यःप्रति आस्था तयाः पूजा(अर्चना  याःवयाच्वंगु दु । थजागुकथं धार्मिक(सांस्कृतिक महत्वं जायाच्वंगु देगःया कलात्मक मूर्ति, त्वलं, तुनांसिं आजुद्यःलागाया धार्मिक(सांस्कृतिक सम्पदाया उचित संरक्षण(सम्वद्र्धन व सुधार याये मफत धाःसा स्यनावंनी, न्हनावनी थ्व संबेदनशीलतायात मनय् तयाः श्री बाघभैरव मन्दिर  गुठी ब्यवस्थापन समिति स्वनाः स्यंगु भिंकेगु, बांलाकेगु च्वछाये बहःगु ज्या नं जुयावयाच्वंगु दु । व्यापक अध्ययन(अनुसन्धान व प्रचार(प्रसार मजुया भतिचा व्यापकता काये मफयाच्वंगु खने दु । अजुचायापुगु छता खँ थन दु, झीगु समाजय् सुं मनू बूगुया बुसादँ जुइमा वा गुगुं फल्चा, द्यः, देगः दयेकल वा स्वन धाःसा उकिया बुसादँ मनू बूगु वा नीस्वंगु तिथिइ लाकाः हनीगु परम्परा दु । तर गुगु इलय् स्वन धइगुतकं क्वछि मफुनिम्ह प्राचीन आजुद्यःया बुसादँ तिथिइ मयासे विक्रम सम्वत्या भाद्र १ गते लाकाः हनाःवयाच्वंगु दु । थथे तिथिकथं मयासे गतेकथं आजुद्यःया जात्रा जुइगुलिं यानाः तिथिकथं न्ह्याइगु सायाःजख, गुबले कृष्णयाः(कृष्णजात्रा)लिक्क लिक्क जात्रा लाःवना च्वंगु दु, धायेमफु छन्हू हे नं लाःवये फु, थथे आजुद्यःया जात्राखुन्हु हे सायाः वा कृष्णजात्रा लातधाःसा जात्रा बांलाइला ? न्ह्याइपुइला ? अले किपूया आराध्य देवता धकाः मानेयानाः तयाम्ह आजुद्यःया मूल्य व मान्यता म्ह्वः मजुइला ? आजुद्यः लागाय् थीथी इलय् द्यः देगः स्वंगुया तिथि नेपाल सम्वत् जक हे न्ह्यब्वयाःतःगु दु । बिक्रम सम्वत् नेपालय् छ्यगु नं विक्रम सम्वत् १९९६ सालनिसें जक खः । न्हापाला मानदेव सम्वत, शक सम्वत, शाक्य सम्वत् आपाःला नेपाल सम्वत हे छ्यला वयाच्वंगु खः थ्व च्वय् न्ह्यब्वयागु अभिलेखपाखें नं प्रष्ट जु । थजागु पृष्ठभूमि आजुद्यःया जात्रा भाद्र १ गते न्ह्याकेगु गुलितक पाय्छि ? सम्भवतः भाद्र १ गते लाकाः जात्रा यायेगु परम्परा आपालं लिपा हे तिनि जूगु जुइमाः । थ्व खँयात वाःचायकाः चिन्तन मनन् यायेमाःगु खने दु, थुकियात किपूबासी भतिचा गम्भीर जुइमाःगु खने दु ।

किपू नगरपालिकाया जनप्रतिधित गुलि धनी ?

किपू नगरपालिकाया जनप्रतिधित गुलि धनी ?

किपू नगरपालिकाया आधिकारीक वेभसाइट पाखें सार्वजनिक,
वडा नं. ५ व ६ या वडा अध्यक्षपिनिगु सम्पत्ति विवरण धाःसा मवःनि
ज्वजलपा वाःपौ/
      किपू नगरपालिकाया मेयर रमेश महर्जनं नगरपालिकाया न्हापांगु वैठकं क्वःछ्यू कथं नगरपालिकाया जनप्रतिनिधिपिं सकसियागुं सम्पति विवरण लच्छिया दुने सार्वजनिक यायेगु धयाःदीगु खः । लच्छिया दुने सम्पति विवरण बिइ मफुत । थ्वहे इलय् स्थानीय विकास मन्त्रालयनं नं सम्पति विवरण बिइत निर्देशन बिइवं नगरपालिकाया पदाधिकारीपिन्सं सम्पति विवरण बिइगु यात । किपू नगरपालिकाया मेयर, उपमेयर व झिम्ह वडाध्यक्ष मध्ये वडा नं.५या वडाध्यक्ष राजेन्द्र महर्जन व वडा नम्बर ६ या अध्यक्ष न्हुच्छेबहादुर महर्जनया धाःसा सम्पति विवरण वःगु मदुनि । किपू नगरपालिकाया आधिकारिक वेबसाईट धधध।प्ष्चतष्उगचmगल।नयख।लउ पाखें मेमेपिनिगु सम्पत्ति विवरण थुगु कथं दु ।

नगरप्रमुख रमेश महर्जन —करीव १२ पी जग्गा,
लुँ ८ तोला, वहः ३० तोला,
शेयर कित्ता १६२० (झिंखुसः व नीगु)
धेबा २, ३३,७१४तका बैंकय् बचत दु । थ्व सम्पत्तिया स्रोत पैतृक व अंशवण्डा

उपप्रमुख सरस्वती खडका— २ पी व ११ आना जग्गा,
लुँ ३ तोला, वहः ४ तोला,
५२द्वः तका धेबा बैंक बचत,
२८ कित्ता शेयर

वडा नं.१ वडाध्यक्ष हर्ष महर्जन— ५८२ वर्गमिटर जग्गा
 लुँ ६ तोला, वहः १० तोला,
१० लख तकाः धेबा बैंकय् बचत,
२९९ कित्ता शेयर, मोटर साइकल छगः व कार्गो भ्यान छगः ,
थुकिया स्रोत पैतृक सम्पति व थःम्हं कमाय् यानागु धयातःगु दु,

वडा नं.२ वडाध्यक्ष रमेश मान महर्जन — २३.५ रोपनी जग्गा,
लुँ १४ तोला, वहः ३० तोला व १०० ग्रामया पत्थर,
३९ द्वः धेबा बैंक बचत, ३१ लख धेबा त्यासा पुलेमानिगु,
३ गः मोटरसाइकल,

वडा नं.३ या वडाध्यक्ष राजेन्द्र महर्जन— १० पी बुँ, लुँ ५ तोला,
बैंकय् ३०,८३,०००÷तका धेबा दु,
छगः मोटरसाइकल व छगः कार्गो भ्यान,

वडा नं.४ अध्यक्ष राजेन्द्र बानियाँ — १० पी बुँ,
लुँ २५ तोला, वहः ५० तोला,
१२५० कित्ता शेयर,
५ लख तका बैंकय् बचत, पेट्रोल पम्प व्यवसाय,

वडा नं.७ अध्यक्ष राजकुमार माली— १४ पी ७ आना बुँ,
लुँ १.५ तोला,
२ लख बैंकय् बचत,
२०० कित्ता शेयर,

वडा नं.८ अध्यक्ष विनोद महर्जन— बुँ २ पी व ८ आना,
लुँ १० तोला,
धेबा १२,३१,०००÷ बैंक बचत,
शेयर २०० कित्ता,

वडा नं.९ अध्यक्ष गंगाराम महर्जन— ७ आना २०० वर्ग मिटर जग्गा,
लुँ १५ तोला,
धेबा १५,२०,०००÷तका बैंक बचत,
८२ कित्ता शेयर,

वडा नं.१० अध्यक्ष अमन महर्जन— २४२ वर्गमिटर जग्गा,
लुँ १३ तोला, वहः २२ तोला,
धेबा४०,०००÷ नगद, २,४०,८०६ ÷तका बैंक ब्यालेन्स,
१०८८ कित्ता शेयर,
छगः मोटरसाइकल ।

स्व.नवीन महर्जनयात संगीत श्रद्धाञ्जली देछात

स्व.नवीन महर्जनयात संगीत श्रद्धाञ्जली देछात

ज्वजलपा वाःपौ /
      स्व.नवीन महर्जन मदुगु लत्याया पुण्यतिथी थौं आइतवाः वय्कःया लत्याःया पुण्यतिथी म्हिगः शनिवाः सुगम संगीत पुचः, किपू नं गुतपौ त्वालय् सांगीतिक श्रद्धाञ्जली देछात ।

      पुचःया नायः न्हुच्छे दर्शनया सभानायोसुइ जूगु उगु ज्याझ्वलय् नवीननाप तसकं सतिक स्वापु दुपिं प्रदिप महर्जन, राजेन्द्र कुमार पुता व वीरप्रसाद भन्सारीपिं पाहांकथं झायादीगु खः ।

ललेन्द्र शाक्यं न्ह्याकादीगु उगु ज्याझ्वलय् पुचःया छ्याञ्जे ध्रुब कुमार महर्जनं लसकुस यानादीगु खः ।
    सुगम संगीत पुचःया दुजःपिन्सं सांगीतीय श्रद्धाञ्जली देछाय् धुंकाः वय्कःया तस्वीरय् अन उपस्थित सकसिनं नं स्वां देछानां छगू मिनेट मौन धारण याना श्रद्धाञ्जली देछाःगु खः ।

स्व.नवीन महर्जनयात लुमंकेगु झ्वलय् वय्कःया तसकं मिलय्जूम्ह मचांनिसेंया पासा राजेन्द्र कुमार पुतां वय्कःया मचाबलय्निसें मदइगु इलय् तकया वय्कःया बानी व्यवहारया बारे खँ कनांदिल ।

     अथेहे कीर्तिपुर खेलकुद विकास समितिया नायो प्रदीप महर्जनं नवीनया खेलकुदप्रति दुगु आस्था व विचाःया बारे पूवंक खँ कनांदिल । किपुली खेलकुदया विकासया निंति छगू संस्था नीस्वनेमाःगु विचाः याना नवीनया पहलं हे कीर्तिपुर खेलकुद विकास समिति नीस्वंगु खँ कनादिसें थःत अध्यक्ष याना नवीनं महासचिवया जिम्मा कयादिल । वय्कःया सक्रियता व कुतलं हे नयाँबजारय् खेलकुद मैदान दय्केफत । वास्केटवल कोर्ट नापं मिनि फुटवल ग्राउण्ड नापं दय्के फत । अथे हे वय्कलं न्हूदँया लसताय् किपुली दँय्दँसं क्रस कन्ट्री प्रतियोगिता याना वयाच्वंगु खँ नं कनांदिल । अले नवीनया कुतलं हे दँय्दसं क्यालेन्डर पिकाय्गु याना वयाच्वंगु खँ नं कनांदिल ।        

        इन्द्रेणी सांस्कृति समाजया नायो वीरप्रसाद भन्सारीं स्व.नवीन महर्जनया संगीतप्रति लगावया बारे खँ कनादिल । नवीन झिदँति दतजुइ २०३५ सालय् तसकं बांलाक मादल थाय्सय् धुंकल । उकिं इन्द्रेणी सांस्कृतिक समाजया न्ह्याग्गु ज्याझ्वलय् नं नवीनयात ब्वनां यंकेगु खँ कनांदिल । वं तबला, कंगो न्ह्याग्गु बाजं नं थाय्सःगु खँ कनांदिल । नवीनं च्वया संगीत तयातःगु म्येत मुंकाः म्येचाः पिकाय्गु हे वय्कःयात श्रद्धाञ्जली बिइगु जुइ धयादिल ।

     सभानायो नापं सुगम संगीत पुचःया नायो न्हुच्छे दर्शनं सुगम संगीत पुचः गथेजुया पलिस्था जुल, थुगु पुचः पलिस्था यायेत स्व.नवीन महर्जनया गुलि योगदान दु धइगु खँ बांलाक कुलाःदिल ।
वय्कःया २०६८ सालया स्वांपुन्हि खुन्हु सुगम संगीत पुचः नीस्वंगु खः । स्व.नवीन महर्जन सुगम संगीत पुचःया संस्थापक नापं संरक्षक नं खः । वय्कःया निधनं पुचःयात तःधंगु क्षति जूगु खँ कनादिसें पुचःयात मदिक्क न्ह्याका यंकेगु हे नवीनयात श्रद्धाञ्जली बिइगु जुइ ।

किपुलिइ सायाःया झ्वलय् सापारु खुन्हु बजि नकःवनेगु ख्यालः

किपुलिइ सायाःया झ्वलय् सापारु खुन्हु बजि नकःवनेगु ख्यालः 

-च्वमि विविशा शाक्य-

पात्रत ः १) लान्तांचा ः अबुम्ह (कू क्वबिया कुसाया तुतां चुया बुईं बनेत वःम्ह मिजं)
२) प्वान्त्यांचा ः न्हापांम्ह कलाःम्ह  (पुलांगु विचाःयाम्ह मिसा)
३) स्वान्त्यांचा ः लिपाम्ह कलाःम्ह (न्हुगु विचाःयाम्ह फेसन याना जुइमाःम्ह मिसा)
४) कान्त्यांचा ः काय्म्ह (खमू क्वबिया बजिनकःवनेत वःम्ह मिजं)
५) झ्वान्त्यांचा ः भौम्ह (दाला ब्यकुंच्याना बजि नकःवनेत वःम्ह मिसा)
६) ह्वान्तांचा ः कान्त्यांचिया ल्यासेम्ह (मचायात दुरु त्वंकःजुइम्ह मिसा)
मनूत मुंकेत दक्कले न्हापां ह्वान्तांचा न्ह्यःने वइ । अनं लिपा कुसा तुतां चुयाः लान्तांचा वइ । लान्तांचिया ल्युने अन्ति ज्वनां प्वान्त्यांचा वइ । खमू क्वबिया कान्त्यांचा वइ । झ्वान्त्यांचा दाला ब्यकुंच्याना वइ । दक्वं मुनेधुंकाः
लान्तांचा ः अय् मस्त छिमि त्यानुल जुइ का थन फुक्कफाक दिकाः सिच्चुक छकः झासु लं । अय् प्वान्त्यांचा का छ नं पलख झासु लं फेत्तु ।

प्वान्त्यांचा ः थ्व बुरा धाःसा तसकं थकाः जुयावलका आः । नकतिनि छेंयसं पिहां वया । त्यानुगु जिमि मखु छन्त हे जुइका । अनं बुंइ ज्या याःपिनि नयेपित्यात जुइ थ्व बुराया झासु नि लनेमाःगुका ।
(सकस्यां थःथमं ज्वनावःगु सामानत बंय् दिकी)
लान्तांचा ः का स्व थ्व मिसायात खःगु खं ल्हाःसा जःगु खं जुइगु का हरे शिव । थ्व प्वान्त्यांला थ्व प्वान्त्यां गुलि गुलि मतिना यात उलि उलि तिंतिं न्हुइगुका कुसिथें । बरु तुसिथें याम्ह थ्व स्वान्त्यांचां हे खं थू का ।

प्वान्त्यांचा ः खः खः वहे देसय् मदुम्ह छुसिथें याम्ह स्वान्त्यांचां खं थूका लान्तां बुरा । थ्व हे प्वान्त्यां नं प्वात्या प्वात्या नयाः कान्त्यांचा छम्ह दयेका मब्युसा छु स्वान्त्यांचां दयेकल ला ?

कान्त्यांचा ः का स्व थुपिं बुराबुरी धाःसा कला भात मखु लिथु न्ह्येथुथें छकूचा खंय् हे खाचांथें खित्तुखिना ल्वानाः स्यंगु रेडिवाथें क्यार्र क्यार्र क्यार्र क्यार्र हालिगु धयां । का का म्वाल यो प्वान्त्यां मां छ सुंक फेत्तु । छ न्ह्याक्व हे हाःसां थ्व लान्तां बानं खं न्यनिगु ख हे मखु ।

प्वान्त्यांचा ः अय्.....छं प्वान्त्यां मां का मखुला जि ? थ्व कान्त्यां नं ला अबु स्वयां सं छपु हे पाःम्ह मखुनि । अबुम्ह क्वायेयःम्ह धयांला काय्म्ह झं न्यायेयम्ह का लात वेंय्चाःम्ह खिचाथें ।
स्वान्त्यांचा ः अय् बुरा छिपिं दुइमरुगु सुइमरुगु खं जक ल्हाना च्वनेगुला कि ज्या नं यायेगु हं ? काम कुरो एकातिर खमू ज्वनां गाम्चातिर धाःथें । बुंइ ज्यामित गाःला मगाः बरु थनं हे छम्ह निम्ह ज्यामि स्वयेमाली ।

लान्तांचा ः खः खः का जिमि स्वान्त्यांचा स्वयेबले जक स्वान्त्यांचा का । थ्वैगु खं धाःसा तसकं च्वान्त्यां धकाः जिं स्यु  नि । अय् कान्त्यांचा का का मेय्थें स्येल्लाम्ह, किसिथें धिसिलाःम्ह अले हिसिं जाःम्ह छम्ह ज्यामि स्व सा । छथें कान्त्यांचाम्ह मज्यू खंला ।

कान्त्यांचा ः थ्व लान्तां बा धाःसा थः जक गुलिं ल्ययेसःम्ह थें । निम्ह निम्ह कलाः ल्यलं छम्ह प्वान्त्यां, मेम्ह स्वान्त्यकां । मेपिन्त धाइतिनिका वं । किसिथें याम्ह मखु मेय्थें याम्ह ज्यामि माःका बा । किसि तःधि जुयां छु याये ? छ्वय्ला, कचिला, भुटन नयेत मेय् हे माः । अय् झ्वान्त्यांचा वा झी निम्ह जाना छम्ह ज्यामि माले वा ।

झ्वान्त्यांचा ः (तं पिकया) छ कान्त्यां छिमि अबु लान्तां अले छिमि मां प्वान्त्यां छिमि बज्ये झ्वान्त्यां जुइका ।

कान्त्यांचा ः का स्व झ्वान्त्यांचित झ्वान्त्यां धायेमज्युका तं चाःगु । थौंकन्हय् थ्व ल्वाकःबाकः तन्त्रय् मिसातय्त बोल्यो कि पोल्यो का, न्हाकनं पुइथें । न्वं वातकि ला अहो थुमिगु म्हुतुला चुपिथें च्वामुका ।
झ्वान्त्यांचा ः हारांचियागु चुपि जक मखु, स्व कान्त्यां माल धालकि थ्व म्हुतु नं चुपिथें च्वइका ।
(कान्त्यां व झ्वान्त्यांचिया हुलय् मनू माः जुइ । ज्यामि छम्ह मालाः न्ह्यःने हइ । फेतुकी ।)

स्वान्त्यांचा ः अहो ज्यामि नायः छम्हला धाथें हे (मनूयात स्वया ल्वयेक धायेगु) हिसिदुम्ह बांलाःम्ह मालाहःगु खःका कान्त्यांचां । थुपिं अबु नं काय् नं मनू ल्यये तसकं सःका ।

लान्तांचा ः अय् स्वान्त्यांचा । छं मिखा वन कि छु हं ? छं ला थ्व लान्तांचित हे ल्वःमंकी थें च्वं नि । अय् प्वान्त्यांय् छ छु याना च्वनांम्ह धैगु नि ? थौंकन्हय् ज्यामि माले थाकु । नेतातय्तथें माने यायेमाः का । ध्वदुगु नइगु मखु । नइगु चिकेन चिल्ली ज्या सिल्ली । त्वनीगु सिल प्याग क्वार्टर ज्या धाःसा ह्वातर्र ह्वातर्र । ज्यामि नायःयात बजि तयाब्युसा प्वान्त्यांचा । (ज्वनांहःम्ह मनूया प्वाः थिया) थ्व ट्यांकी जायेक भरेयाकी न्हि । गुलि किलो न्हयंगु ट्यांकी खः थ्व ? न्ह्यागुसां क्वय् नं मज्वःतले टन्न जायेकी खंला ।
(बजि नकेगु याइ । बजि नकेत सालाःहःम्ह मनूनापं पलख खं ल्हाइ । बजि नयाः पिहां वनेधुंकाः)
कान्त्यांचिया मोबाइल न्याइ ः

कान्त्यांचा ः अहो हो ह्वान्तांचिया फोन वल....आसे न्हि हालेमते सुं नं । हेल्लो.....हेल्लो माइ डियर ह्वान्तांचा । छ गनं जि थनं कान्त्यांचा । अय् लहनाय् (थाय् स्वयाः) धैगुला ? ह्वान्तांचित नं लहनाया नम्बरी अय्ला थ्वं सालका मखुला । का का याकनं वा माइ डियर आइ एम बोरिंग हियर ।

झ्वान्त्यांचा ः ह्वान्तांचिया फोन जक वःबले मख्खका मखुला कान्त्यांचा ? न्ह्यःनेला वयेके वयात जिं यायेगु स्युका । थुपिंला अबु नं प्वान्त्यां दयेक स्वान्त्यांचा हयेमाःम्ह काय्म्ह स्व जि दयेक दयेकं ह्वान्तांचा नापं डेटिंग वनेमाःम्ह । स्वयां मदुम्ह माइ डियर का ओहो ।
(हाला च्वंच्वं ह्वान्तांचा थ्यंकः वइ)
ह्वान्तांचा ः ओ माइ लभ्ली कान्त्यांचा ।

कान्त्यांचा ः हाइ हाइ माइ डियर ह्वान्तांचा ।
झ्वान्त्यांचा ः उफ् उफ का स्व नक्चरो नक्चरीत । थुलिमछि दाजुकिजा तताकेंहेपिं दुथाय् द्यः तुयुबले पिने हे माइ डियर, माइ लभ्ली का मखुला छिमि ?
कान्त्यांचा व ह्वान्तांचा ः (ल्हाः ज्वनां) खुल्लम खुल्ला प्यार करेंगे हम दोनो......।

झ्वान्त्यांचा ः यो बा यो मां का स्व छिमि काय् कान्त्यांचिया ताल खन मखुला ? थुलिमछि मनूत दुथाय् पिने हे जिगु न्ह्यःने हे प्यार करेंगे दोनो हं का । नक्चरात द्यः नं ख्युंके मलाःगु का थुमि ।

स्वान्त्यांचा ः प्यार करेंगे धाःगु मतिना यायेगु धाःगुला खःनि मेगु छुं याये धाःगु मखुथें । छं नं ला हम भि प्यार करेंगे दोनो धाःसा ज्यु नि । जि नं ला छिमि बा नापं अथे हे म्यें हालाः वयागु खः नि ।
प्वान्त्यांचा ः खः खः छिमि छिमि हे खं मिलेजूका मखुला ? छुंया पासा छुं हे, खुंया पासा खुं हे धाःथें ।

कान्त्यांचा ः आसे रे छु क्यार्र क्यार्र धैगु नि ? जिमि डियर ह्वान्तांचा वःबले छकः रोमान्सया खं ल्हाये धयां थुपिं धाःसा ममःचाय् क्वंय्थें । यो बा स्व रे छं गथेयाना निम्हेसितं बालेन्सय् तयातयागु धैगुनि । जितः नं ब्यालेन्सय् तयेगु तन्त्रमन्त्र बिइमालका बा । नत्र निम्हला ख्वाः चूलाके हे ज्यूगु मखु कांगे्रस, कमिनिष्टथें ।
लान्तांचा ः छ माओवादीथें का । सुया नां कान्त्यां वयात हे निम्ह निम्ह तयेमाःगुका जिलला आः ? थज्याःम्ह कान्त्यांयात स्वइम्ह थ्व गज्याःम्ह ह्वान्तां ?

कान्त्यांचा ः अय् बाया नं खं अथेका मखुला ? खं थुल जिं । थःगु पाः सिधल, आः ल्वःमनका मखुला । थःगु ख्वाः थमं मखं, न्हाय्कं स्व बा । जिमि ह्वान्तांचा खंबले ल्वःवनका...माइ डियर ह्वान्तांचा कम हियर, टेक केयर (अबुम्हेसित क्यनां) हि इज भेरी डेन्जर ।
कान्त्यांचा व ह्वान्तांचा ः (ल्हाः ज्वनां) हम तुम एक कमरेमें बन्द हो और चाबी खो जाये...।
झ्वान्त्यांचा ः (तं पिकयाः ह्वान्तांचित स्वया) ए.......चाबी मेरे पास आजाये का..... ई । धायेबले अय्सा थ्व मचा छिमि कमराया चाबी तंबले लुया वःम्ह जुलका मखुला ?

कान्त्यांचा ः गुबले गुबलेका छिमिसं छु स्यु धैगुनि ?

लान्तांचा ः अहो कान्त्यांचा । छं ला न्हापाहे का मखुला ? बाउभन्दा छोरा जान्ने, कुरीसिवें.......धाःगु खःका बा । जिमि स्वान्त्यांचा हयागु उलिमछि दत व स्वान्त्यां या स्वान्त्यां हे तिनि । थुमिला जग्गाया बैना कायेथें न्ह्यःहे क्वान्त्यां क्वान्त्यां का मखुला ?

(ह्वान्तांचा पिहांवनी)
प्वान्त्यांचा ः खःनि हा स्वया हः वनि धाःगु खं छ लान्तां बुद्धिं मथुला ? थ्व प्वान्त्यां दयेक दयेकं छ नं ला स्वान्त्यां माःम्ह धाःसा कान्त्यांचा नं छंगु हे ला हिला खः नि । जव ल्हाःतय् झ्वान्त्यांचा खव ल्हाःतय् ह्वान्तांचा । निपा ल्हाःतय् नं लड्डु का ।

कान्त्यांचा ः निपा ल्हाःतय् नं लड्डु मखु प्वान्त्यां मां छपा ल्हातय् झ्वान्त्यांचा लड्डु अले मेगु ल्हातय् ह्वान्तांचा रसबरी का......।

झ्वान्त्यांचा ः अय् तेरिमां कान्त्यां जि लड्डु अले व ह्वान्तांचा धाःसा रसबरीका मखुला छन्त ? जि नकतिनि वयाबले लालमन आः वया पुलां जुया छन्त लड्डु जुलला ?
लान्तांचा ः का का म्वाल लालमन रसबरीया खं ल्हायेम्वाल । नितां अप्व जुलकि सुगर जुइयः । ठीक्क मात्रां जक नयेमा ।

प्वान्त्यांचा ः ए......अय्सा सुगर जुया तिनि सिलका मखुला अप्वः स्वयेमज्यु, अप्वः नयेमज्यु
धकाः । नत्र छ नं ला स्वान्त्यांचा मखु स्वात्यांय् स्वात्यांय् वःगु कस्ति नयेमाःम्ह खःनि लान्तां
बुरा ।
लान्तांचा ः हरे शिव । बःलाःबलय् घ्यः नलला कस्ति नलला का हिसाबत यां लाःला धैगुनि प्वान्त्यांचा । स्व स्व गुलिजक डाहा जूगु थ्वयात । का म्वाल छ घ्यः जुल व कस्ति जुल का जिलला आः ?
दाजु किजा तता केंहेपिं,
निगः डुंगाय् पलाः लातकि खुसिइ क्वबाइ धाःगु थ्वहे का ।
वारिं मथ्यं पारिं मथ्यं खसिइ दथुइ लात रे प्वान्त्यां मैंचा ।

कान्त्यांंचा ः जवय् झ्वान्त्यां खवय् ह्वान्तां दथुइ जि कान्त्यां रे......
लान्तांचा ः जवय् प्वान्त्यां खवय् स्वान्त्यां दथुइ जि लान्तां रे.....सापारु क्वचाल ।

(किपुलिइ सापारुया दिनय् धेधेपापा प्याखं थाचिना हइगु थासं हे बजि नकः वनीगु ख्यालः क्यनेमाःगु चलन दुसा थुगुसी तुंझ्वः त्वाःया पाः खः । च्वमि शाक्यं व हे त्वाःयाम्ह खः ।)

किपुली म्ये छ्यं बिइगु बारे लोक बाखं

किपुली म्ये छ्यं बिइगु बारे लोक बाखं

—बज्रमुनि बज्राचार्य
       परापूर्व कालय् किपूया देपुखूया दक्षिण व पश्चिम कुनय् नितँ जाःगु छेँ छखा दुगु जुयाच्वन । उगु छेँय् मां, बाः व काय् म्ह्याय् जक दुगु जुयाच्वन । उगु परिवारया जीवन अथें अथें हे वितय् जुयाच्वन । छन्हु इहिपाः हे मजूनिम्ह म्ह्याय्या प्वाथय् दयाः वल । मां अबुया तसकं पीर जुल । मिजं सु जुइ, गुम्ह नाप सनाः दुगु जुइ म्ह्याय्यात छकः न्यनेमाल धकाः मांम्हं तीजक न्यनाः स्वल । म्ह्याय् नं सु मिजं वयाः सु पाखें दुगु धैगु धाय्मफु । जंगल जुयाच्वंगु इलय् चान्हय् छम्ह बांलासे च्वंम्ह मिजं वयाः नापं द्यंवैगु जुयाच्वन । उम्ह मनुखं नां धाःसा धाःगु मखु । न्हिनय् गबलें खनेदैम्ह नं मखु । उकिं सु, गुम्ह मिजं गन च्वंम्ह धैगु धाय् मफु, ख्वजक ख्वयाच्वन । चान्हय् वैम्ह मिजंया बारे दक्व खँ कन । न्यकनं माय्के नं छ्वत गनं लुइके मफु । दिं झन झन बिते जुयाः वँसेली म्ह्याय्म्हं मचा बुइकल । थ्व खँ समाजया मनूतय्सं सिल धाःसा थःपिनिगु बेइज्जत हे जुइगु ताय्काः मां व म्ह्याय् निम्ह मिले जुयाः उम्ह मचायात गनं छथाय् वान्छोय्गु विचाः यात । हानं उम्ह मचा धाःसा मनूया आकारय् हे नं मवः मनूयापाखें दुम्ह थें नं मच्वं छ्यं म्ह दक्व सीदुसां भच्चा विरुपम्ह मिखा हे म्ह छम्हं दुम्ह जुयाच्वन । उम्ह मचा मेपिन्सं खंसां नं मनू हे धाइमखु उलि बेरुपम्ह मचा बुल । उम्ह मचाया आकार स्वयाः हे धाय्फु, व मचा मनूयापाखें दुम्ह ला ख हे मखु । न्ह्यागुसां थुम्ह मचायात वान्छोय्गु ब्यवस्था कथं मांम्हं वान्छोय्गु लागि ढकि छपाः कयाः हयाः मचायात ढकी तयाः वान्छोय् धकाः पिहाँ वंगु इलय् मचा थः हे तिंगान्हुयाः देपुखुली क्वहाँ वंगु जुयाच्वन ।

        थःम्हं पुनाः छ्वय्माःगु फोहर फसं पुइकाः यंकू थें हे अःपुल । गनं वान्छोय् म्वाय्क थः हे तिंगा न्हुयाः पुखुली क्वहाँ वनेवं थःपिं नं खापाखिपा तिनाः तले वयाः । मां व म्ह्याय् निम्हेसिया सल्हा कथं स्वैत नं मधाय्गु, गोप्य तय्गु धकाः थःपिं द्यनेगु थासय् वयाः द्यंवन । कन्हय्खुन्हु सुथय् वसिवं पुनाः च्वंगु इलय् म्हिगः तिंगा न्हुया वंम्ह मचा खने दयाच्वन ला धकाः पुखू सिथय् वनाः क्वथीक स्वः वंगु इलय् पुखूया दथुइ लाक्क छचाखेरं ह्वः दुगु दोको छगः खने दयाच्वन । सुनां वान्छोया तल जुइ धकाः मत्ती तयाः वसिबँ पुनाः लः कयाः थहाँ वन । सुथ जुल, निभाः त्वल, पिहाँ वःपिं मनूतय्सं नं दोको छगः दथुइ लाक्क हे लानाः च्वंगु खन, सुनां सुइत हे वास्ता मदु । वय्गु वनेगु यात । दिन अथें बिते जुल ।

       बहनी ख्युँसे च्वनावल । म्हिगःम्हिग थें मखु, अन थ्यनकि मनूतय्त भच्चा म्ह चिंक वनीगु जुल । उगु दोको खनी, ग्यासे जुइगु, लकस नं म्हिगःम्हीगसिबें पाः । सिमा, घाँय्मा नं स्याल्लला सःवइगु जुल । अथे जुजुं निन्हु स्वन्हु दत । त्वालय् खँ जुल । फलना थासय् च्वंम्ह मनू छम्ह म्हिगः लिहाँ मवः धाल । मेम्हेसिनं नं धाः खः म्हीगः नं छम्ह लिहाँ मवः हँ । तःन्हु दया वँसेली त्वाःत्वालय् गबले अनसा, गबलें गन मनूत झन झन पाः जुयाः वन । फलना थासय् वंम्ह देपुखुली थ्यनेवं हे तन हँ धाःगु न्यनेदत । गुलिसिनं धाल । देपुखुली व दोको खने दुसांनिसें हे छम्ह कि छम्ह मनूत तनाः च्वंगु धैगु नं खँ  वल । त्वाःत्वालय् बय् बय् जुसेँली । थ्व खँ जुजुया थाय् थ्यन । आः जुजुं थ्व छु खः थुकिया रहस्य थुइकेगु लागि गुप्तचरतय्त उजं बियाः चिवा कयाः कनेत धाल । जुजुया उजं कथं गुप्तचरतय्सं बहनी ख्यमुसे च्वँसांनिसें हे दे पुखूया पूर्वय् लाःगु फल्चाय् सुलाच्वन । बहनी दक्व मनूत द्यने धुंकाः न्ह्याबलें थें हे देपुखूया दथुइ खनेदुगु दोकों लाखय् छम्ह पिहाँवल । छचाखेरं स्वल, सुँ हे खनेमदु । लाखय् नं वहे फल्चाय् स्वयाः फय् तुनाः पियाच्वन  । गुप्तचरपिं ल्यूने सुलाच्वंपिनि चिम्सँ तिंतिं स्वात । उकी मध्यय् छम्ह तान्त्रिक नं इपिं नाप हे ब्वना यंकूगुलिं उम्ह तान्त्रिकं फल्चां वने मफय्क तारण तयाः बिल । तान्त्रिकं गुप्तचरपिन्त ब्वना फल्चाय् न्ह्योने खने दय्क वल । लाखय्या न्ह्याबलें थें हे थःगु नसा चूलात धकाः खुसि जुयाः मनूया न्ह्योने वनेत्यंबले दने हे मफुत । गुलि बल यात सने हे मफुत, तसकं हाल । सु व जित सने मफय्कूम्ह, दकले न्हापां वैत नि बाकि दय्मखु । तान्त्रिक तीजक वैगु न्ह्योने वया धाल । छन्त जिं तारण तय् धुन आः छ गनं वने फैमखुत । जिमिगु नियन्त्रणय् जुल । जिमिसं बल्ल थुल । बहनी बहनी थुगु लँय् जुइपिन्त पुखुली दुकयाः नैम्ह छ हे जुयाच्वन । का धा छ सु छाय् थथे दुः ख बियागु ? लाखे नं थःम्हं यानाःगु खँ दक्व कन । थः मिसा नाप मिजंया भेषय् वनाः कलाः तयागु, वयापाखें मचा बूगु वहे थः मचा वान्छाय्त्यंगुलिं मनूत प्रति हे क्रोध उत्पन्न जुयाः थःम्हं दुःख वियागु खँ कन । आः थ्व क्रोध शान्त याय्त छु याय् माल धकाः न्यंबलय् लाखये नं यदि थःत दछिया छकःसां मे छम्ह स्यंकाः बिल धाःसा शान्त जुइगु खँ कँसांनिसे लाखेयात वाचा याकाः थःपिन्सं नं माग पूवंकाः विइगु वाचा यानाः गुन्हुपुन्हिया कन्हेखुन्हु पारुया बहनी लाखय्या नामं छयं बियाः लसता कथं जात्रा याय्गु परम्परा न्ह्याकेगु यात । उगु दँनिसें हे सापारुया बहनी दक्व किपूया जनता मिले जुयाः न्ह्याइपुकाः मे छ्यं बिइगु चलन हनेगु जुल । लिपा जू लिसे दिफाःगः व क्वःतःझाःया लाखे नापं बाजा खलःपिन्त नं त्वाःनाः विइगु चलन न्ह्यानावन ।

बाबुराम हाकनं माओवादीइ वने त्यंगु हे खः ला ?

बाबुराम हाकनं माओवादीइ वने त्यंगु हे खः ला ?

—समाचार विश्लेषण—

      नेकपा माओवादी केन्द्रया अध्यक्ष नापं पुलांम्ह प्रधानमन्त्री प्रचण्डं गुगु कथं पार्टीयात विघटनया प्रस्ताव तल धकाः समाचार वःगुया अर्थ तःधंगु दु । जनयुद्ध याना गणतन्त्र तक हयेगु नितिं नेतृत्वदायी भूमिका म्हिताच्वंगु माओवादी पार्टी हे विघटन यायेगु धाःगुया अर्थ माओवादीया नेता व कार्यकर्तातय्सं आः राजनीति हे याये मजिल धकाः धायेत्यंगु अवस्था धकाःसा अवश्य नं मखु । माओवादी पार्टी विघटन यायेगु धाःगुया अर्थ माओवादीया नामं आः पार्टी संचालन मयासे मेगु हे कथं न्ह्याकेगु धाःगु खयेमाः धकाः अःपुक हे अनुमान यायेछिं । माओवादी पार्टी परित्याग याना नयाँ शक्ति दयेकादीम्ह डा. बाबुराम भट्टराई व माओवादीया अध्यक्ष प्रचण्डया दथुइ गोप्य कथं वार्ता जुइ धुंकाः अथे माओवादी पार्टी विघटनया प्रस्ताव पार्टीया बैठकय् हयेगु ज्या जूगु खने दु । उलि जक मखु नयाँ शक्ति नेपालं दयेकूगु तःधंगु केन्द्रीय परिषद् विघटन यानादीगु अले प्रचण्डं नं माओवादी केन्द्रया तःधंगु महाधिवेशन आयोजक समिति विघटन याना चीधं यायेगु धकाः तकं प्रस्ताव तयादीगु छगू नाप मेगु स्वानाच्वंगु दु ।

       माओवादी केन्द्र पार्टीं डा. बाबुराम भट्राईया नेतृत्वय् दुगु नयाँ शक्ति, विप्लबया नेतृृत्वय् दुगु माओवादीनिसें मोहन बैद्यया नेतृत्वय् दुगु माओवादी पार्टी लगायतलिसे न्हूगु कथं एकता याना वनेगु धकाः नेतातय्सं न्वंवानादीगुया छुं दिं लिपा हे पार्टी विघटन यायेगु धकाः प्रचण्ड स्वयं प्रस्ताव तयादीगुयात तःधंगु अर्थपूर्ण रुपं कायेमाः । माओवादी केन्द्र विघटन यायेगु धकाः प्रस्ताव याःगु, डा. बाबुरँम भट्राई नं नयाँ शक्तिया केन्द्रीय परिषद् विघटन यानादीगु, प्रचण्ड व भट्टराईया दथुइ गोप्य वार्ता जूगु जक मखु संघीय समाजवादी फोरम नेपाललिसे नयाँ शक्तिया दथुइ एकीकरणया अन्तिम चरणय् थ्यंकाः त्वाः थलेगु नितिं स्वयं डा. भट्टराई नं म्हितादीगु भूमिकायात स्वयेबले अवश्य नं छगू नाप मेगु घटनाक्रम स्वानाच्वंगु खने दु । डा. बाबुराम भट्राई नं न्हू गठन जुइगु पार्टीया संयोजक जुइगु अले उपेन्द्र यादवयात अध्यक्षया रुपय् भाला बिइगु धकाः सहमति जुइ धुंकूगु खःसां नं अन्तिम इलय् वया धाःसा मूल सिद्धान्तय् हे समस्या पिहां वल । पार्टीया नामय् तकं संघीयताया खँग्वः दुथ्याकेत डा. भट्टराई तयार जुया मदीगु खः । वय्कलं पार्टीया नां हे नयाँ समाजवादी फोरम जुइमाः धकाः प्रस्ताव यानादीगु अले संघीयताया खँग्वःयात अस्वीकार याना संघीयता धइगु सिद्धान्त मखु धकाःतकं लिपांगु इल्य् वया तर्क तयेगु यानाहल । अथे डा.भट्टराई नं बेक्वय्क खँ ल्हानादीगु तकया ई थ्यंगु अवस्थाय् वय्कलं प्रचण्डलिसे गोप्य कथं वार्ता याये धुंकूगु खः । प्रचण्ड व डा. भट्टराईया दथुइ गोप्य कथं वार्ता जुइ धुंकाः माओवादी पार्टी विघटनया प्रस्ताव तयेगु, नयाँ शक्तिया केन्द्रीय परिषद् विघटन यायेगु ज्या जूगु, डा. बाबुराम भट्राई नं संघीयताया सवालयात कया बेक्वः मिखां स्वयेगु नाप नापं संघीय समाजवादी फोरम नेपाललिसे वार्ताय् हे नकारात्मक रुपं लिच्वः लाइगु कथंया भूमिका जूगु खँ स्पष्ट दु ।

     थ्व इलय् माओवादी केन्द्र व नयाँ शक्तिया दथुइ एकीकृत याना समाजवादी लाइन ज्वना वनेगु अले
फोरमलिसे एकता मयायेगु खेल म्हितूगु खयेमाः धकाः धायेछिं । स्थानीय तहया चुनावया लिच्वःनिसें थःपिनिगु राजनीतिक भविश्ययात कया तकं च्यूता तया निम्ह प्रमुख नेतातय्गु दथुइ वार्ता याना योजना दयेकूगु खयेमाः धकाः पार्टीया नेता कार्यकर्तातय्सं तकं अनुमान यानाहःगु दु । थुगु ल्याखं स्वल धाःसा थुगुसी प्रचण्ड व डा. बाबुराम भट्टराईया दथुइ जूगु गोप्य वार्ताया यक्व अर्थ दुगु अले आः प्रचण्ड व बाबुराम
भट्टराई हाकनं छथाय् च्वंवल धाःसां अजूचाये मालीगु अवस्था दइमखु ।

(ज्वजलपा वाःपौ ल्याः १५१ ने.सं. ११३७ गुँलाथ्व चतुर्दशी पिदंगु मू खँ)

खासीबजार युथ क्लबं ज्येष्ठ नागरिक सम्मान यात

खासीबजार युथ क्लबं ज्येष्ठ नागरिक सम्मान यात

ज्वजलपा वाःपौ
किपू नगरपालिका वडा नं.३ या खासीबजारय् च्वंगु खासी बजार युथ क्लबं म्हिगः सनिवाः छगू ज्याझ्वःया दथुई ज्येष्ठ नागरिकपिन्त सम्मान यात ।
क्लबया नायो अनिल श्रेष्ठया सभानायोसुइ जूगु उगु ज्याझ्वःया मूपाहाँ युवा तथा खेलकुद मन्त्री राजन के.सी., विशेष पाहाँकथं किपू नगरपालिकाया मेयर रमेश महर्जन, मेपिं पाहाँपिं किपू न.पा. वडा नं.१ व ३ या वडाध्यक्षपिं हर्ष महर्जन व राजेन्द्र महर्जन, प्राज्ञ रामकृष्ण दुवाः, अनक मिडियाया नविन महर्जन, नेपाली कांग्रेस काठमाडौं जिल्लाया सचिव राजकुमार नकःमि लगायत दुगु खः ।
क्लबया छ्यान्जे रोशन महर्जनं ज्याझ्वलय् झायादीपिं सकसितं लसकुस यानादिल ।

मूपाहाँ राजन के.सिं सुकुन्दाय् मत च्याकाः उलेज्या यानादीगु खः । उलेज्या धुंकाः २५० म्ह ज्येष्ठ नागरिकपिन्त ख्येँ सगं नापं खादां न्यय्काः हनेगु ज्या याःगु खः ।
थःगु नुगः खँ तय्गु झ्वलय् मूपाहाँ राजन के.सिं. ज्येष्ठ नागरिक धाइपिं झी मांबौ खः । वय्कःपिन्त सम्मान यायेगु झी सकसियां कर्तव्य खः । मनूत निकः मचात जुइ । ज्येष्ठ नागरिकपिं नं मचात धाःसा ज्यू । उकिं मचातय्तथें हे माया मतिना सम्मान यायेमाः धयादिल ।

विशेष पाहाँ मेयर रमेश महर्जनं सामाजिक भत्ता कायेधुंकूपिं ज्येष्ठ नागरिकपिन्त मधुमेह वा प्रेशर रोग दुपिन्त नगरपालिकां सितिकं वासः इनेगु बिचाः यानाच्वनागु खँ कनांदिल । अथेहे वय्कलं सुं नं ज्येष्ठ नागरिकया काय् भौपिन्सं थःपिन्त वास्ता मयाःसे वाय्त्यः फ्वाय्त्यः यात धाःसा तप्यंक नगरपालिका वा पुलिस चौकि वनां रिपोर्ट ब्यूवनेत इनाप यानादिल । आःया कानुनं मांअबुयात वास्ता मयाइपिं काय्पिन्त कारवाही याइगु कानून दु । काय् म्ह्याय्पिनिगु कमाईया १० प्रतिशत मां अबुयात बिइमाःगु कानुन दु ।
विशेष पाहाँ मेयर रमेश महर्जनं ज्येष्ठ नागरिकपिनि न्ह्याइपुक न्हिं छ्यायेत हरेक वडा त्वाःत्वालय् ज्येष्ठ नागरिक सेवाः केन्द्र पलिस्था यायेगु निंतिं थुगुसीया बजेटय् २० लाख धेबा फ्यानागु खँ कनादिल । अथेहे वय्कलं ज्याथःज्याथीपिं मुनीगु फल्चा सतः बांलाक दयेका यनेगु खँ नं कनांदिल । अथेहे थौंकन्हे सामाजिक सुरक्षा भत्ता छगू जक बैंकं इनीगु जूगुलिं यक्व भीड जुया धेबा कायेत थाकुयाच्वंगु दु । थ्व खँयात वाःचाय्काः आः छगू जक बैंकं मखु, स्वंगू प्यंगू बैंकं धेबा इनेगु व्यवस्था यायेत स्वयाच्वनागु खँ नं कनांदिल ।
की.न.पा. वडा नं. ३ या वडाध्यक्ष राजेन्द्र महर्जनं ज्येष्ठ नागरिकपिन्त दच्छि छकःजक जूसां थीथी थासय् चाहिइके यंकेगु योजना दुगु खँ कनादिल ।

अनक मिडियाया नविन महर्जनं नेपालभाषा साहित्य व संस्कृतिया संरक्षणया निंतिं नेवाः एफ.एम १०६.६ थःपिन्सं संचालन यानाच्वंनागु खँ कनांदिल । भाषा,साहित्य संस्कृति धइगु झीगु म्हसिइका खः । थौंकन्हेया मस्तसें झीगु तजिलजि मसिया वनाच्वंगु दु । उकिया प्रचार प्रसार यायेगु निंतिं एफ एमं ग्वाहालि बिइगु आशा प्वंकाः दिल । ज्येष्ठ नागरिकपिनि पाखें थुजःगु तजिलजि, ज्ञानगुणया खँ झीसं सय्काः काय्माः धयादिल । ज्याथःजिथीपिं झीगु धरोहर खः । इमिगु पाखें पुलांगु खँ न्हूगु पुस्तायात हस्तान्तरण यायेमाःगु बिचा नापं थःपिन्सं ज्येष्ठ नागरिकपिं न्हिनय् मुनेत थाय् दय्का बीगु बिचाः यानाच्वनागु खँ नं कनादिल ।
सभानायो अनिल श्रेष्ठं सकसितं सुभाय बिया सभा क्वचाय्का दीगु खःक ।

धर्म यायेगुनिसें न्ह्याइपुकेगु ला गुंला

धर्म यायेगुनिसें न्ह्याइपुकेगु ला गुंला 

श्रीकृष्ण महर्जन
          नेवाःतय्सं दच्छिया दुने नेपाल संवत नाप नापं झिंनिगू थीथी नामं ला अर्थात महिनाय् संस्कृति हनेगु नापं धर्मकर्म तकं यायेगु याना वयाच्वंगु दु । नेवाःतय्गु परम्पराग मू लजगाः धइगु बुँज्या हे खः । बुँज्याया दृष्टिकोणं स्वल धाःसा दक्ले महत्वपूर्णगु ज्या कथं सिनाज्यायात नालातःगु दुसा अले सिनाज्या क्वचाये धुनेवं वइगु वइगु न्हापांगु ला धइगु गुंला खः । गुंला धुंकाः यंला वइ । अनं लिपा छसिंकथं कौला, कछला, थिंला, पोहेला, सिल्ला, चिल्ला, चौला, बछला, तछला, दिल्ला वइ । अले न्यादँय् निक्वः मेगु छगू ला धइगु अनला (मनमास) वइ । नेपाल संवतया ल्याखं स्वल धाःसा न्हापांगु ला धइगु कछला खः । कछलाथ्व पारु कुन्हु हे नेपाल संवतया न्हूदँ खः । नेवाःतय्सं नाला वयाच्वंगु थीथी कथंया ला अर्थात महिनाया आधारय् हे यक्व नखः चखः हना वयाच्वंगु दु । अथे हे व हे लाया नामं हे नखः चखः तकं जुयाच्वंगु दु । थीथी ला नाप स्वापू दुगु यक्व हे नखः चखःत दुसा गुंला धार्मिक, संस्कृति रुपं तकं तसकं महत्वपूर्णगु नापं  छगू तसकं अर्थपूर्ण व महत्वपूर्णगु ला खः । धर्म, संस्कृति, शिक्षा, गुण, मौसमनिसें मनोरञ्जनया ल्याखं नं महत्वपूर्णगु ला खः गुंला ।  ऋतुया ल्याखं स्वल धाःसा बर्ष ऋतुइ लानाच्वंगु गुंला धइगु बौद्ध धर्मया दृष्टिकोणं जक मखु हिन्दू व शैव धर्मया दृष्टिकोणं तकं उलि हे महत्वपूर्णगु ला खः । संस्कृत भासं स्वल धाःसा गुंलाया ई धइगु श्रावण महिनाया ई खः । श्रावण नक्षत्रपाखें हे श्रावण महिना धकाः नां जुयाच्वंगु खनेदु ।

          नेवाःतय्ं धायेगु याना वयाच्वंगु गुंला खँग्वःयात स्वल धाःसा गुण व ला स्वाना हे गुंला जुयाच्वंगु खः । गुण धइगु सामान्यतया सकारात्मक व्यवहार खः । अले धार्मिक मिखां स्वल धाःसा आध्यात्मीक चिन्तन अप्वयेकेगु, आध्यात्मीक सुख शान्ति अप्वयेकेगु अले यथार्थवादी नापं व्यवहारय् हे सुख शान्ति अप्वयेकेगु खः । उकिं गुंला धइगु गण धर्म संचाय यायेगु महिनाया आर्थय् कयातःगु दु । अले गुणिला जुया हे गुंला जुगु नं धाइ । गुनिला धाइगु गुण यायेगु ला गुणं जाःगु लाया अर्थय् नं कयाच्वंगु खने दु । अथे हे गुंलायात अर्थ छ्याना स्वल धाःसा  आध्यात्मीक चिन्त, सुख शान्ति नापं सकारात्मक व्यवहारया नितिं सयेकेगु नितिं गुँइ वनेगु खः । अले व हे गुँइ वना अन शिक्षा कायेगु नापं ज्ञान गुणया खँ सयेकेगु अर्थय् नं कया वयाच्वंगु दु । गथे कि सक्वया च्वय् च्वंगु गुँबाहाः,  नाला, नमोबुद्ध, स्यंगु अर्थात स्वयम्भु लागायतया गुँ धइगु बौद्ध तिर्थस्थल खःसा अन हे वना धर्म याः वनीगु अर्थात गुँइ गुँइ वना धर्म याइगु महिना जूगुलिं हे गुंला धाःगु खयेमाः धाइपिं नं मदुगु मखु । अथे हे गुण धर्म मुंकेगु व गुण धर्म यायेगु अर्थय् हे गुंला धायेगु याना वयाच्वंगु खने दु । आः वया गुंला धइगु सामान्य तया नेवाःतय्ं बौद्ध धर्म नाप जक स्वाका कायेगु याना वयाच्वंगु दु । बास्तवय् बौद्ध धर्म नाप गुंलाया गुलि स्वापू दु उलि हे ल्याखय् हिन्दू धर्म व शैव धर्मया नं स्वापू खने दु ।

शैव धर्म नापया स्वापू

       संस्कृत भासं श्रावण महिना धइगु हे नेवाःतय्सं नाला वयाच्वंगु ला गुंला खः । गुंलाया इलय् शैबमार्गीतय्सं महाद्यःया विशेष कथंया पुजा आजा यायेगु याइ । अझ विशेष याना सोमवाःया दिंयात अझ अप्वः प्राथमिकता बिइगु याना वयाच्वंगु दु । महाद्यःयात दक्ले योगु महिनाया रुपय् नालातःगु दु । महाद्यःयात भक्ति यायेगु अले महाद्यःया पुजा आजा याइगु महिना हे गुंला खः । महाद्यःया गुणयात लुमंकेगु, महाद्यःया सेवा यायेगु अले दान धर्म यायेगु ई कथं शैवमर्गीतय्सं नाला वयाच्वंगु दु । उकिं शैब धर्मालम्वीतय्गु नितिं गुंला अर्थात श्रावण महिना तसकं महत्वपूर्णगु ला जुयाच्वंगु दु ।

हिन्दू धर्म नापया स्वापू

        हिन्दू धर्मालम्वीतय्सं ला झन गुंलाया इलय् शिक्षा कायेगु कथं नालातःगु दु । हिन्दू धर्मया बैद्धिक सिद्धान्त ज्वनाच्वंगु प्यंगू वेद ऋग वेद, यजुर वेद, साम वेद व अथर्व बेद खः । थ्व प्यंगू बेद मध्ये निगू बेद ऋग बेद व यजुर बेद अध्ययण यायेगु ई कथं नालातःगु दु । अथे हे थःत रक्षा याइगु कथं रक्षा बन्धन यायेगु, जनै हिलेगु ज्या तकं गुलां अर्थात श्रावण महिनाया पुन्हिु कुन्हु हे याना वयाच्वंगु दु । अथे हे गुंलाया इलय् हे नागयात पुजा यायेगु, कृष्ण जन्म जूगु दिं कथं नाला कृष्णाजन्माष्टमी कुन्हु कृष्ण द्यःया देगः दुगु लागाय् चच्छि जाग्राम च्वनेगु, कृष्णया गुणगान याना पुजा आजा यायेगु, छगू कथं वेद अध्ययण यायेगु शैक्षिक शत्र कथं हे नाला कायेगु तकं हिन्दू धर्मालम्वीतय्सं याना वयाच्वंगु खने दु । उकिं हिन्दू धर्मया ल्याखं गुंलाया महत्व तसकं दयाच्वंगु खने दु । अथे हे मदये धुंकूपिं मनूत सुतीइ लायेमा धकाः यमराजं तकं धर्म देशना याःगु ई कथं नालात थ्व इलय् गुण यायेगु, सकारात्मका व्यवहार यायेगु याना वयाच्वंगु खने दु ।

बुद्ध धर्म नापया स्वापू 

        गुंला धाये धुनेवं हे नेवाःतय्सं बुद्ध धर्म यायेगु महिनाया रुपय् थुइका वयाच्वंगु दु । परम्परानिसें नेवाःतय्सं गुंलाया इलय् बाहाः बही नापं बौद्ध तीर्थस्थल चाःहिउ वनेगु, गुंला बाजं थाना वनेगु, बुद्धयात तसकं यःगु बाजं कथं नेकुं बाजं धकाः नेकुं पुइगु, नामसंगिती ब्वनेगु, धारणी स्तोष्त्र पाथ योगु, प्रज्ञा पारमिता पाठ यायेगु ज्या तकं याना वयाच्वंगु दु । येँय् च्वंपिं स्यंगु अर्थात स्वयम्भुइ, यलय् च्वंपिं बुंगय्, ख्वपयापिं नाला, बनेपायापिं नमोबद्ध, सक्वयापिं गुंबाहाः अर्थात बज्रयोगिनी नापं नेवाः वस्तीया थःथःगु लिक्क लाःगु बौद्ध तिर्थ स्थलय् पुचः मुना वना धर्मकर्म यायेगु ज्या याना वयाच्वंगु खने दु ।  अथे बौद्ध तिर्थ स्थलय् वनेगु इलय् नं नेवाःत पुचः पुचः मुना हे वनेगु याना वयाच्वंगु दु । गु्ंला बाजं थानानिसें नामसंगिती पाठ याना तकं वनेगु याना वयाच्वंगु दु । न्ह्यागुसां बौद्ध धर्म तिर्थस्थलय् वना धर्म यायेगु, सकारात्मक व्यवहार यायेगु सयेकेगु नापं पुचः वना बाजं थाथां हे न्ह्याइपुका वनेगु तकं यानाच्वंगु दु । गुंलाया इलय् थाइगु धाः बाजं जुया गुंला बाजं तकं धायेगु याना वयाच्वंगु दु । नेवाःत दुने नं विशेष याना बौद्ध धर्म नाप लिक्क लाःपिं शाक्य, बज्राचार्य, उदाय निसें मानन्धरतपाखें विशेष याना गुंलायात प्राथमिकता बिया बौद्ध तिर्थ स्थलय् न्हिया न्हिथं लच्छि तक वनेगु याना वयाच्वंगु खने दु । सांस्कृतिक दृष्टिकोणं स्वल धाःसा गुंलाया इलय् विशेष याना बाहाः बही नापं बौद्ध तिर्थस्थल चाःहिलेगु नाप नापं येँ पञ्जरां, यल पञ्जरांनिसें नीच्याम्ह बद्ध मध्ये प्यम्हम्ह बुद्ध दिपंक तथागत बुद्धयात स्वयेगु तकं याइ । अथे हे यल नाप नापं यलया गां गामय् मत बिया बाहाः बही चाःहिलेगु कथं मतयाः वनेगु, किपुलिइ बाहाः चाःहिलेगु लगायतया संस्कृतिया रुपय् नं हना वयाच्वंगु खने दु । थ्व हे गुंलाया इलय् नेवाःतय्सं थःथःगु त्वालय् च्वंगु फल्चाय् दाफा थायेगु तकं याइ । आःतक नं यक्व हे नेवाः वस्तीइ गुंला लच्छि हे सुथ न्हापां फल्चाय् दाफा थायेगु याना वयाच्वंगु दु । विशेष याना बुद्ध धर्मया म्ये हालेगु तकं दाफा थायेगु इलय् याइ । लिपांगु इलय् वया ग्ुंलाया इलय् गुंला धर्म देशना ज्याझ्वः यक्व यानाहःगु खने दु । बौद्ध धर्मालम्वी नेवाःतय्सं स्वनिगलं शुरु याःगु गुलां धर्म देशना ज्याझ्वः आः वया स्वनिगलं पिने नं नेवाः वस्तीइ न्यना वंगु दु । गुंला धर्म देशना धइगु भिक्षुपिं स्वनिगलय् दुहां वसांनिसें सुरु जूगु खयेमाः । विक्रम संवत १९ सय ८५ पाखे भिक्ष महाप्रज्ञा स्वनिगलय् खनेदुगु खःसा उगु हे इलंनिसें बुद्ध शिक्षा बिइगु कथं गुंला धर्म देशना ज्याझ्वः न्ह्याःगु खयेमाः धकाः अनुमान यानातःगु दु । थौं वया गुंला धर्म देशना छगू कथं नेवाःतय्गु संस्कृतिया रुपय् विकास जुयावःगु खने दु । धर्म देशनाया सार अर्थ धइगु बौद्ध धर्मया ज्ञान गुणया खँ कनेगु खः । धर्म यायेगु खँ स्यनेगु खः ।

नेवाः नापया स्वापू

     गुंला धर्मयात धार्मिक दृष्टिकोणं थीथी मिखां स्वयाच्वंगु अले ब्याख्या याना वयाच्वंगु दुसां नेवाःतय्सं नं थःगु हे कथं थुइकेगु अले हनेगु नापं नाला कायेगु याना वयाच्वंगु दु । सिनाज्या क्वचाये धुनेवं न्हापांखुसि वइगु ला अर्थात महिना गुंलाया इलय् नेवाःतय्सं कीचा तकं स्याये मजिउ धकाः धायेगु याना वयाच्वंगु दु । विशेष याना दान धर्म यायेगु अले सकारात्मक व्यवहार यायेगु ई कथं थुइका वयाच्वंगु दु । नकतिनि जक बुँज्या क्वचायेकूगु जुया मनोरञ्जनपाखें नं ध्यान बिइगु ई कथं नालातःगु दु । थ्व हे इलय् गां गामय् नापं थाय् थासय् लाखे पिकायेगु तकं याइ । अले बाजं स्यनेमाःसां वा प्याखं स्यनेमाःसां अले छुं नं कथंया कला स्यनेगु ज्या नं गुंलाया हे इलय् याना वयाच्वंगु दु । उकिया अर्थ ज्ञान गुण कायेगु ला कथं नं नेवाःतय्सं गुंलायात नाला वयाच्वंगु खने दु । अले गुंलाया हे इलय् ख्यालः क्यनीगु खः । ख्यालः क्यनीगु धइगु शिक्षा बिइगु नाप नापं न्ह्याइपुकेगु नं खः । उकिं न्ह्याइपुका हे शिक्षा कायेगु ई कथं नं नेवाःतय्सं गुंलायात नालातःगु दु । अले गुंलाया अन्तिम इलय् थःत कर्म बिउम्ह अबुयात तकं सम्मान यायेगु कथं अबुया ख्वाः स्वयेगु नखः तकं हना वयाच्वंगु खने दु । थुगु ल्याखं गुंला धइगु दच्छियंकंया दक्ले धर्म कर्म याइगु, दक्ले अप्वः नखः चखः हनीगु, न्ह्याइपुकीगु, शिक्षा कायेगु ई जक मखु धर्मया ल्याखं नं बौद्ध, हिन्दू व शैवमार्गतय्गु नितिं नापं नेवाःतय्गु नितिं नं तसकं महत्वपूर्णगु लाया रुपय् नाला वयाच्वंगु अने दु ।