न्हूदँ अधिकारमुखि आन्दोलन खः कि सांस्कृतिक जात्रा ?

न्हूदँया लसताय् थीथी ज्याझ्वः यायेगु किपू नगर दुने ब्यापक तयारी 
न्हूदँ अधिकारमुखि आन्दोलन खः कि सांस्कृतिक जात्रा ?
स्वंगू दशकया दुने नेवाः समाजय् विकास जूगु न्हूगु कथंया संस्कृति

ज्वजलपा वाःपौ ÷
स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्सं स्वनिगःया थीथी लागाय् थःथःगु हे कथं नेपाल संवत ११३७ न्हूदँया लसताय् ज्याझ्वः यायेगु तयारी यानाच्वंगु दु । अथे हे किपू नगर दुने नं न्हूदँया लसताय् भिंतुना जुलुस पिकायेगुनिसें साहित्यीक ज्याझ्वः तकं यायेगु तयारी यानाच्वंगु दु । थीथी खलः पुचःतपाखें तकं न्हूदँया लसताय् भिंतुना कालबिल ज्याझ्वः यायेगु तयारी यानाच्वंगु दु । नेवाःत दक्ले अप्वः नेवाः नुगः ज्वना सक्रिय जुइगु ई धइगु हे न्हूदँ जःखः खः । अले थ्व हे इलय् नेवाःतय्सं दकले अप्वः गतिविधि याइगु खँय् सुयां निगू मत दइमखु । उकिं किपू नगर दुने नं न्हूदँया लसताय् थीथी ज्याझ्वः यायेगु नितिं ब्यापक तयारी यानाच्वंगु दु ।

नेपाः देय्या नामं शंखधर साख्वालं संचालन यानावंगु नेपाःया मौलिक संवत नेपाल संवत् खः । नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय सम्वतया रुपय् राज्यं नाला कायेमाः धकाः स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्सं अधिकारमुखि आन्दोलनया रुपय्  सुरु याःगु करिव स्वंगू दशक थ्यंने धुंकूगु दु । नेपाल संवत् ११ सय निसें नेवाःतय्सं नेपाल संवतया आन्दोलन सांस्कृतिक आन्दोलनया रुपय् सुरु याःगु खः । नेपाल संवतयात राष्ट्रिय सम्वत धकाः घोषणा याना राज्यं हे प्रयोग यायेमाःगु राष्ट्रियताया भावना पिब्वया नेवाःतय्सं आन्दोलन सुरु याःगु खः ।

नेपाल संवतया आन्दोलनया झ्वलय् पंचायतकालय् पञ्चायतया विरुद्ध स्वतन्त्रता, समानताया नारा थ्वयेकेगु नापं थःपिनिगु हक अधिकारया नितिं न्ह्याः वनेगु छगू त्वाथःया रुपय् नाला वयाच्वंगु खः । अन्ततः नेपाल संवतया आन्दोलन धइगु सांस्कृतिक आन्दोलन जूगुलिं नेवाःतय्सं थःपिनिगु भाषिक, सांस्कृति व समानताया हक अधिकार सः थ्वयेकेगुया रुपय् अले नेपालभाषाया साहित्यीक ज्याझ्वःयात न्ह्यःने यंकेगु आन्दोलनया रुपय् न्ह्याकूगु खः । लगातर रुपं न्ह्याकूगु न्हूदँ आन्दोलनं ब्यापकता कया वनेवं राज्य पक्षं नेपाल सम्वतया आन्दोलनयात सम्वोधन यायेत बाध्य जूगु खः । उकिं तत्कालिन प्रधानमन्त्री कृष्णप्रसाद भट्टराईया इलय् नेपाल संवतया प्रवत्र्तक शंखधर साख्वाःयात राष्ट्रिय विभूतिया रुपय् घोषणा याःगु खःसा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डया इलय् नेपाल संवतयात राष्ट्रिय सम्वतया रुपय् घोषणा याःगु खः । थुगु कथं नेपाल संवतया आन्दोलन छगू कथं पुरा जूगु जूसां नं उकियात ब्यवहारय् प्रयोग याके मफयाच्वंगु नापं राज्यं नं नांया जक नेपाल संवतयात राष्ट्रिय सम्वत धकाः घोषणा यायेगु ज्या जूगु थें महसूस यायेत बाध्य जूगु दु । छखे राज्यपाखें नेपाल संवतयात राष्ट्रिय सम्वतया रुपय् घोषणा याःगु अले मेखे नेवाःतय्सं नं नेपाल संवतया न्हूदँ आन्दोलनयात लिपांगु इलय् वया सांस्कृतिक ज्याझ्वःया रुपय् हिलायंकूगु खने दु । शंखधर साख्वाःया झ्वातायात कुबिया चाःहिलेगु, सांस्कृतिक बाजा गाजा सहित छगू कथं जात्रा हे यायेगु अले मेमेगु नखः हनेगु थें हे न्हूदँ भिंतुना ¥याली यायेगु ज्या नेवाःतय्सं याना हयाच्वंगु दु । नेपाल संवत्या आन्दोलनयात किपू, पांगा लागायत फुक्क धाइथें नेवाः वस्तीइ हे सांस्कृतिक नखः हनेथें यानाहःगु दु । मानौं कि स्वंगू दशकया दुने नेवाः समाजय् छगू न्हूगु संस्कृति विकास जूगु थें महसूस यायेत बाध्य जूगु दु ।
        आः नेपाल संवतया आन्दोलनयात सुना नं नेवाःतय्गु संस्कृति मखु धकाः धायेफइगु अवस्था मदु । नेवाः समाजय् लिपांगु इलय विकास जूगु छगू न्हूगु संस्कृति जुया बिउगु दु नेपाल संवत्या न्हूदँ भिंतुना ¥याली । भिंतुना ¥याली म्हपुजा खुन्हु नेपाल संवत् हिलीगु दिनय् याना वयाच्वंगु दुसा आः थुगु संस्कृतियात सुना नं पना पने फइगु अवस्था मदु । त्वाः त्वालय् च्वंगु खलः पुचःतय्संनिसें दाफा खलःतपाखें हे पाः कया हये धुंकूगु अवस्थाय् थ्व छगू कथंया संस्कृति जुया बिउगु हे दु । आः वया न्हू पुस्तायापिं नेवाःत वा मेगु छु. नं समुदायया मनूतय्त न्यन धाःसा न्हूदँ ¥याली धइगु नेवाःतय्गु छगू संस्कृति खः धकाः अःपुक हे धाइ । सांस्कृतिक बाजं थाना अले संस्कृतिया रुपय् हनाच्वंगुलिं न्हूदँया ¥यालीयात संस्कृति धकाः धाइगु नं स्वाभाविक हे खः । भाषिक, सांस्कृतिकनिसें थीथी ख्यःया समानता, राष्ट्रियताया नितिं आन्दोलनया रुपय् न्ह्याःगु न्हूदँया भिंतुना ¥याली आः वया संस्कृतिया रुपय् विकास जूगुलिं नेवाः समाजय् गुलि नं संस्कृतित दु व फुक्क धाइथें थुगु हे कथं विकास जूगु खयेमाः धकाः अःपुक हे अनुमान यायेफइगु अवस्था दु । नेवाः समाजय् गुगु कथं संस्कृतित विकास जुया वनाच्वंगु दु धइगु छगू जीवन्त उदाहरण धइगु हे न्हूदँ सांस्कृतिक ¥याली खः धकाः धायेफइगु अवस्था दु ।

थौंया इलय् नेपाल संवतयात राष्ट्रिय सम्वत धकाः राज्यं घोषणा याये धुंकूगु अवस्थाय् नेपाल संवतयात ब्यवहारय् छ्यलेगुनिसें न्हूदँ हनेगु भाला राज्यया नं खः धकाः सः थ्वयेकेमाः कि म्वाः धकाः छगू कथं बौद्धिक ख्यालय् बहस यायेमाःगु अवस्था वःगु दु । ई कथं हिला वनेत न्हूगु कथं बिचाः याना वनेगु सवालय् बहस यायेमाःगु अवस्था दु ।